Ca dao có câu Buổi chợ đương đông con cá lòng tong còn chê lạt/ Buổi chợ tan rồi con tép bạc khen ngon; đây chỉ là cách chơi chữ theo cách hiểu ngược nghĩa của người bình dân: mượn từ bạc để liên tưởng đến sự bạc bẽo của thói đời là nghĩa hàm ẩn mà câu ca dao muốn gửi đến người nghe, chứ thực ra tép bạc hẳn ngon hơn cá lòng tong nhiều lắm!
Ở miền Tây Nam bộ, người ta bắt tép bạc bằng cách đặt nò, cất vó hay đặt đuôi chuột (dụng cụ bắt cá làm bằng lưới dày, thân kéo dài nhỏ dần về sau, nên được gọi vậy). Tép bạc con cỡ ngón tay cái, sống ở vùng nước mặn, nước lợ. Đặc tính của tép bạc là thường bơi ngược dòng nước, chỗ nào nước chảy xiết, có ánh sáng là có nhiều tép bạc. Lợi dụng đặc tính đó, nò được ven đăng chỗ dòng nước chảy; đêm đến, đèn nò sáng rực cả khúc sông, con rạch…
Có nhiều cách để chế biến các món ăn ngon từ con tép bạc còn nhảy xoi xói. Để giữ được độ ngọt nguyên chất của loại thủy sản này, cách giản dị nhất là luộc tép với nước dừa tươi cuốn bánh tráng cùng bún, các loại rau vườn như lá sộp, đọt lụa, lá cách, đọt chùm ruột, khế chua, chuối chát xắt lát… chấm với nước mắm chanh, ớt. Vị ngọt của tép quyện với các mùi đặc trưng của rau tạo nên món ăn bổ dưỡng, lại ngọt lịm tình đất, tình người
Đơn giản hơn nữa, chỉ cần lột vỏ tép, vắt chanh hoặc rưới chút giấm, rắc ngò gai, ớt… lên trên là có món tép bạc tái chanh, chấm muối ớt ăn vừa ngọt.
Cầu kỳ hơn, người ta chuốt cọng lá dừa rồi xỏ xâu tép để nướng trên bếp than hồng, nhanh tay trở qua lại cho tép vàng đều. Tép nướng chấm muối tiêu chanh hoặc muối ớt, nhâm nhi chung rượu đế, ngâm nga vài ba câu vọng cổ mà hồn quê chan chứa, nghĩa xóm tình làng thêm gắn thâm sâu.
Có thể bằm nhuyễn tép nấu canh rau tập tàng, canh năng hoặc cắt bỏ râu và đuôi tép đem rang.Khi chín, rắc ít muối và thêm nước dừa tươi rồi để lửa riu riu cho đến khi tép thấm, nước sền sệt thì nhắc xuống. Tép rang ăn với cơm nóng và canh rau tập tàng ôi thôi ngon hết biết!
Thạch Ba Xuyên
