Dơi được coi là nguồn gây ra của sự bùng phát virus Corona từ Trung Quốc. Hóa ra dơi có thể có một hệ miễn dịch cho phép chúng cùng tồn tại với nhiều loại virus gây bệnh.
Nếu những đợt bùng phát trước đó của virus Corona không có bất kỳ dấu hiệu nào, thì chủng virus Vũ Hán, hiện đang lây lan toàn thế giới, có thể được truy ngược nguồn gốc lại loài dơi.
Tiến sĩ Peter Daszak, chủ tịch của EcoHealth Alliance, với 15 năm kinh nghiệm nghiên cứu các bệnh từ động vật sang người ở Trung Quốc, cho biết: “Chúng tôi chưa biết chính xác nguồn gốc, nhưng có bằng chứng khá vững chắc cho thấy dơi là nguồn lây nhiễm virus corona chủng mới. Có thể là loài dơi móng ngựa Trung Quốc (một loài phổ biến nặng tới 30g)”.
Nếu ông nói đúng, chủng virus mới này sẽ góp phần gia tăng số lượng virus được tìm thấy ở dơi. Dịch SARS và MERS cũng là do dơi có virus corona gây ra
Một con dơi có thể mang nhiều loại virus trong mình, nhưng chúng lại không bị bệnh. Chúng là ổ chứa tự nhiên của virus Marburg, virus Nipah và Hendra gây bệnh cho người và đợt bùng phát dịch ở châu Phi, Malaysia, Bangladesh và Úc. Chúng được cho là ổ chứa tự nhiên của virus Ebola. Chúng cũng mang virus dại, nhưng trong trường hợp đó, dơi bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này.
Khả năng chịu đựng virus của chúng vượt trội so với các động vật có vú khác; đây là một trong nhiều thuộc tính đặc biệt của chúng. Chúng là loài động vật có vú duy nhất biết bay, ăn côn trùng mang mầm bệnh và rất cần thiết trong quá trình thụ phấn của nhiều loại trái cây như chuối, bơ và xoài. Chúng cũng là một loài vô cùng đa dạng, chiếm khoảng 1/4 của tất cả các loài động vật có vú.
Trong khi khả năng này cho phép chúng cùng tồn tại với các loại virus mà có thể lây sang các loài động vật khác, đặc biệt là con người; nó có thể gây ra hậu quả tàn khốc cho chúng ta khi ăn thịt chúng, buôn bán chúng trong thị trường chăn nuôi và xâm chiếm lãnh thổ của chúng.
Tìm hiểu cách chúng chứa và tồn tại cùng rất nhiều virus đã là một câu hỏi sâu sắc đối với khoa học, và nghiên cứu mới cho thấy câu trả lời có thể là cách loài dơi tiến hóa để thích nghi với việc bay đã thay đổi hệ thống miễn dịch của chúng.
Trong một bài báo năm 2018 trên Cell Host và Microbe, các nhà khoa học ở Trung Quốc và Singapore đã báo cáo cuộc điều tra của họ về cách loài dơi xử lý một thứ gọi là cảm biến ADN. Nhu cầu năng lượng cho việc bay lớn đến mức các tế bào trong cơ thể bị phá vỡ và phóng thích các đoạn ADN ra xung quanh kể cả những nơi không nên có. Động vật có vú, bao gồm cả dơi, có cách để xác định và phản ứng với các đoạn DNA như vậy, điều này có thể cho thấy sự xâm lấn của một sinh vật gây bệnh. Nhưng ở dơi, sự tiến hóa đã làm suy yếu hệ thống đó, thường sẽ gây ra tình trạng viêm khi nó chống lại virus.
Dơi đã mất một số gen có liên quan đến phản ứng đó; điều này có vẻ hợp lý vì bản thân tình trạng viêm có thể gây hại rất lớn cho cơ thể. Tuy yếu nhưng phản ứng này vẫn còn tồn tại ở dơi. Do đó, các nhà nghiên cứu viết: “Phản ứng yếu này có thể cho phép chúng duy trì trạng thái cân bằng của phản ứng hiệu quả’, nhưng ‘không phải là phản ứng chống lại virus”.
Làm thế nào để quản lý và ngăn chặn sự bùng phát của virus 2019-nCoV là điều tối quan trọng hiện nay. Nhưng truy tìm nguồn gốc của nó và hành động để chống lại những đợt bùng phát trước mắt có thể phụ thuộc một phần vào kiến thức và sự kiểm soát loài dơi.” Sự bùng phát có thể được ngăn chặn và kiểm soát. Tuy nhiên, nếu chúng ta không biết về nguồn gốc trong thời gian dài thì virus này có thể tiếp tục lan rộng”, tiến sĩ Daszak nói.
Các nhà khoa học ở Trung Quốc đã nghiên cứu những con dơi một cách cẩn thận, nhận thức rõ rằng một đợt dịch như hiện tại có rất nhiều khả năng xảy ra.
Mùa xuân năm 2019, trong một bài viết về virus Corona ở dơi, hay CoVs, một nhóm các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã viết: “Virus CoVs từ dơi có thể sẽ tái xuất hiện để gây ra đợt dịch bệnh tiếp theo. Theo đó, Trung Quốc là một điểm nóng có nhiều khả năng.”. Đây không phải là thấu thị, mà là sự đánh giá thông thường dựa trên kinh nghiệm.
Chắc chắn, loài gặm nhấm, linh trưởng và chim cũng mang mầm bệnh có thể truyền và đã truyền sang người; dơi không phải là vật chủ duy nhất. Nhưng có nhiều lý do khiến chúng có liên quan đến một số vụ dịch bệnh và có thể còn nhiều hơn nữa.
Chúng rất nhiều và phổ biến. Trong khi dơi chiếm 1/4 các loài động vật có vú, loài gặm nhấm chiếm 50 %, và phần còn lại là con người chúng ta. Dơi sống ở mọi châu lục ngoại trừ Nam cực, gần với con người và trang trại. Khả năng bay làm cho chúng có phạm vi sống rộng khắp, giúp phát tán virus và phân của chúng có thể truyền bệnh.
Người dân ở nhiều nơi trên thế giới ăn dơi và bán chúng ở các chợ động vật sống, vốn là nguồn gốc của SARS, và có thể là ổ dịch Coronavirus mới nhất bắt đầu ở Vũ Hán. Chúng cũng thường sống theo nhiều đàn khổng lồ trong các hang động, nơi điều kiện đông đúc là lý tưởng để truyền virus cho nhau.
Trong một báo cáo năm 2017 trên tạp chí Nature, Tiến sĩ Daszak, Kevin J. Olival và các đồng nghiệp khác từ EcoHealth Alliance đã báo cáo rằng họ đã tạo ra một cơ sở dữ liệu gồm 754 loài động vật có vú và 586 loài virus và phân tích loại virus nào được ký sinh ở động vật có vú nào và cách chúng tác động đến vật chủ của chúng.
Họ xác nhận được rằng: “Dơi là nhóm vật chủ có tỷ lệ truyền nhiễm bệnh từ động vật sang người cao hơn đáng kể so với tất cả các bậc động vật có vú khác”.
Và chúng không chỉ sống chung với virus mà còn nuôi dưỡng chùng. Dơi là loài vật sống lâu đáng kể so với những động vật có vú nhỏ khác. Dơi nâu lớn, một loài phổ biến ở Hoa Kỳ, có thể sống gần 20 năm trong tự nhiên. Những loài khác sống gần 40 năm. Một con dơi nhỏ ở Siberia sống ít nhất 41 năm. Động vật như chuột nhà sống trung bình khoảng 2 năm.
Mặc dù, vì lợi ích sức khỏe cộng đồng, cần phải nghiên cứu nhiều về loài dơi, về sinh lý học của chúng và các loại virus mà chúng chứa, điều đó không có nghĩa là loài dơi phải chịu lỗi hoàn toàn trong đợt bùng phát dịch bệnh. Một số người chỉ ra rằng con người đã xâm phạm vào cuộc sống của loài dơi chứ không phải ngược lại.
Tiến sĩ Daszak nhấn mạnh rằng việc ngừng bán động vật hoang dã ở các chợ là điều cần thiết để ngăn chặn những đợt bùng phát trong tương lai. Nhưng vì những đợt dịch bệnh như vậy là không thể tránh khỏi, Tiến sĩ Daszak nói, “việc theo dõi và nghiên cứu động vật hoang dã, như dơi, cũng quan trọng không kém”. Ông so sánh tình hình với chủ nghĩa khủng bố: cả các cuộc tấn công khủng bố lẫn dịch bệnh dường như không thể tránh khỏi.
- Xem thêm: Rợp trời cánh dơi
