Hoạ sĩ Cyril Kongo và những những bất ngờ dành cho quê hương Sài Gòn

Sinh ra tại Sài Gòn, xa quê từ khi còn là một cậu bé, lưu lạc nhiều nơi trên thế giới và thành danh tại kinh đô của nghệ thuật: Paris, hoạ sĩ Graffiti Cyril Kongo hồi hương khi đang ở đỉnh cao sự nghiệp trên cấp độ thế giới. Trong dự án sắp tới tại Sài Gòn, Kongo đã thuyết phục thành công một người bạn, cũng là nghệ sĩ gốc Việt cùng mang các tác phẩm về với khán giả quê nhà: hoạ sĩ được mệnh danh “người lưu giữ kí ức”- Hom Nguyen.

Cyril Kongo – từ Sài Gòn tới Paris và Kongo rồi trở về

Cyril Kongo sinh năm 1969, tên tiếng Việt của anh là Phan Ngọc Sương, tên tiếng Pháp là Cyril và nghệ danh là Cyril Kongo. Cậu bé Cyril Phan Ngọc Sương sinh ra và lớn lên tại Sài Gòn, có cha là người gốc Huế và mẹ là người Pháp – một nhân viên của đại sứ quán thời đó. Năm 6 tuổi, Kongo theo mẹ trở về Pháp sinh sống ở quê ngoại Toulouse nhưng chỉ được một thời gian ngắn sau thì hai mẹ con lại chuyển tới làm việc ở một đất nước khá xa xôi: Congo. Nơi đây tuy còn nghèo khó nhưng lại có một tinh thần sống rất lạc quan, con người yêu cái đẹp và đặc biệt là những sắc màu. Cyril từng chia sẻ rằng chính ở Congo ông cảm nhận được sự chào đón thân thiện và được thoải mái tiếp xúc với nghệ thuật. Graffiti, Mr. Colorful và tinh thần Joie de vivre – tận hưởng cuộc sống từ những điều giản đơn nhất, cũng là những gì Cyril Kongo lĩnh hội và hình thành phong cách nghệ thuật mà sau này đã chinh phục cả thế giới. Chính vì vậy ông chọn Kongo làm nghệ danh chính thức của mình.

Khi trở lại Pháp, Cyril Kongo ngày kiếm sống, tối vẽ tranh trên phố để lan toả Graffiti, đêm ngủ trên các thùng các tông. Ông và các cộng sự đã nỗ lực tổ chức nhiều phong trào triển lãm để thuyết phục công chúng và giới chuyên môn rằng Graffiti cũng là một lĩnh vực xứng đáng được trưng bày ở những nơi tương xứng với các loại hình nghệ thuật khác.

Sau nhiều năm nỗ lực, Cyril Kongo lần lượt được Hermes mời ông vẽ cửa sổ bày hàng, rồi đưa Graffiti lên những tấm khăn trứ danh. Thương hiệu Chanel và huyền thoại Karl Lagerfeld mời Kongo cùng sáng tác loạt tranh để đưa lên bộ sưu tập Chanel Métier d’art Paris, trình diễn tại bảo tàng Metropolitan New York. Richard Mille mời Cyril Kongo đưa Graffiti lên một chiếc đồng hồ cơ tourbillon siêu phức tạp, trị giá $ 685,000 USD, và nhiều dự án thú vị khác nữa đến từ Maseratti, Daum, hãng bếp xa xỉ La Cornue.

Tư duy mới lạ, sự thuần thục trong những quy tắc hội họa cùng khát khao đưa Graffiti lên đa diện đã đem những màn kết hợp đắt giá tới với công chúng, giúp nâng tầm Graffiti thành loại hình nghệ thuật riêng biệt có sức ảnh hưởng rộng khắp trên toàn thế giới.

Đã một năm kể từ khi phòng tranh đầu tiên của anh được mở tại Hà Nội và nghe nói anh chưa thể về thăm. Anh có cảm giác như thế nào?

“Ồ, với câu hỏi đầu tiên thì wow, cũng đã gần 1 năm chúng ta có gallery đầu tiên tại Hà Nội. Tôi vẫn chưa thể quay trở lại được, điều này khiến tôi khá bực bội, tuy nhiên thì tôi vẫn có thể theo dõi và cập nhật tin tức từ mọi người ở đó. Ta chỉ có thể kiên nhẫn chờ đợi trong tình huống này thôi (cười). Hi vọng rằng trong tương lai Việt Nam sẽ mở cửa trở lại và tôi sẽ về thăm và dành được nhiều thời gian hơn với các bạn.”

Vậy thiếu vắng anh, phòng tranh có hoạt động tốt như anh kỳ vọng không?

“Tất nhiên rồi, có thể nói là gallery hoạt động tốt hơn cả những gì tôi kì vọng. Chúng tôi đã thu hút được lượng lớn công chúng đến thăm gallery và thưởng thức các tác phẩm của tôi, tôi thực sự tự hào về điều đó, được chia sẻ các tác phẩm và vũ trụ nghệ thuật của tôi tới Việt Nam. Đối với tôi, đó là một thành công và thật tuyệt khi được chia sẻ những tác phẩm của mình tới mọi người.”

Anh có còn nhớ kí ức nào về tuổi thơ ở Sài Gòn không?

“Vâng, tôi dành một phần tuổi thơ lớn lên tại Sài Gòn, tuy nhiên khi ấy tôi vẫn còn là một đứa trẻ. Những kí ức của tôi phần lớn là về gia đình của mình, về ông bà, cô chú,… Tôi vẫn còn nhớ những lúc được đến rạp chiếu phim để xem bộ phim của Lý Tiểu Long. Yeah, những ký ức trong tôi mơ hồ nhưng tôi vẫn mường tượng được phần nào mùi hương, sự ồn ã, náo nhiệt của thành phố. Ký ức trong đầu tôi thiên về cảm nhận nhiều hơn là những hình ảnh chân thực.”

Và dự án sắp tới của anh sẽ là ở Sài Gòn, anh có hồi hộp không về sự hội ngộ lần này?

“Thật tuyệt vời, tôi phải nói rằng đoàn tụ với Sài Gòn… đối với tôi nó quả thực có rất nhiều ý nghĩa. Bạn biết đấy, giống như vòng tròn cuộc sống, được quay trở lại Sài Gòn với một dự án, một dự án nghệ thuật như này, với một gallery, và đặc biệt hơn khi gallery tại đây tôi còn có thể xuất hiện cùng những người nghệ sĩ Việt Nam khác. Nó quả thực rất có ý nghĩa đối với tôi, tôi tự hào về điều đó và mang theo rất nhiều cảm xúc tuyệt vời với dự án lần này.”

Anh sẽ mời người thân tới xem tranh của mình ở Sài Gòn chứ?

“Vâng tất nhiên rồi, tôi sẽ mời những người họ hàng của mình tới chứ. Tất cả gia đình tôi sẽ tới thăm, những người bạn bè tại Sài Gòn của tôi cũng sẽ đến gallery và thưởng thức các tác phẩm của tôi. Tôi hi vọng rằng họ sẽ hiểu những gì tôi vẽ, tôi không chắc lắm về điều này, có một chút lo sợ đó…(cười) Tôi đùa chút thôi. Tất nhiên rồi, tôi sẽ mời họ tới gallery.”

Khác với dự án tại Hà Nội, lần này anh sẽ về cùng một hoạ sĩ nữa. Anh và Hom Nguyen biết nhau lâu chưa?

“Tôi quen Hom ở Paris, chúng tôi đều là những người nghệ sĩ hoạt động mạnh tại Pháp. Anh ấy là một nghệ sĩ trẻ rất tài năng. Tuy Hom bắt đầu sự nghiệp của anh ý chính thức cũng chưa quá lâu, anh ấy không đến từ graffiti, không bắt đầu từ nghệ thuật đường phố, mà anh ấy có hành trình riêng của mình. Nhưng tôi rất trân trọng những gì anh ấy làm được, với tôi anh ấy là người bạn và là một người em trai tốt.”

Từ nghệ nhân đánh giày tới hoạ sĩ tới “Người lưu giữ kí ức” Hom Nguyen

Chỉ cách nhau mấy tuổi, Hom Nguyen cũng có một kí ức tương tự Cyril Kongo. Tuy sinh ra trên đất Pháp năm 1972, Hom Nguyen có một tuổi thơ giao thoa hai nền văn hoá khi anh sống cùng mẹ – một phụ nữ Hà Nội khép kín, không nói được tiếng Pháp trong một căn hộ khiêm tốn tại Paris. Khi mới bốn tuổi, mẹ lại bị tai nạn phải ngồi xe lăn, Hom Nguyen đã cùng mẹ nương tựa vào nhau để đi qua những ngày vất vả nơi xa xứ. Trong kí ức của anh đẹp đẽ nhất vẫn là những buổi sáng khi mà mẹ đã đỡ bệnh, thức dậy thấy mùi thơm nồi phở trong bếp ngào ngạt. Mẹ vừa nấu vừa giảng gỉai cho anh về triết lý nấu ăn của quê mẹ, nơi mà sự âm dương, cân bằng, kết nối của các cung bậc gia vị rất được đề cao.

Mặc dù thích vẽ từ khoảng 8 tuổi, nhưng lớn lên Hom Nguyen đã chọn một nghề thực tế hơn để kiếm sống, đó là nhuộm da giày. Dù chưa qua trường lớp đào tạo và phải giành phần lớn thời gian chèo lái cuộc sống, bản năng hội hoạ trong Hom Nguyen chưa từ bỏ anh. Quá đau buồn khi mẹ mất, Hom Nguyen quyết định thu mình trong xưởng và bắt đầu làm việc mình yêu thích nhất: Vẽ.

Cứ tập trung vẽ một cách bản năng nhất, Hom Nguyen bắt đầu dựng chân dung khổ lớn những yếu nhân mà mẹ anh từng ngưỡng mộ, rồi sau đó, theo dòng cảm xúc, bất kì gương mặt nào chợt xuất hiện trong tiềm thức đều được hoạ sĩ nắm bắt cảm xúc, từ hạnh phúc đến tuyệt vọng, từ dáng vẻ tới ánh mắt và đổ lên những tấm toan. Phong cách vẽ của Hom Nguyen tự do và bản năng, gồm hàng trăm đường nét đan xen, không đầu không cuối, khi thì mềm mại, khi phóng khoáng, ghi lại chân dung một linh hồn.

Muốn hiểu về chính mình và quê hương, sau này Hom Nguyen đã dành một vài tháng lang thang ở Việt Nam. Anh đặc biệt cảm thấy thân thương ở Hà Nội, có lẽ do những kí ức về quê hương đã được truyền đạt qua lời kể của mẹ. Hom Nguyen rong ruổi lên Tây Bắc, khám phá cả những tập tục nghi lễ linh thiêng của người đồng bào dân tộc Lô Lô đen, một trong những trải nghiệm kì diệu đem cho ông những đột phát trong nghệ thuật sau này.

Khởi đầu là một cậu bé đánh giày vô danh trên đường phố Paris, và rồi sau này trở thành nghệ sĩ được thế giới ngưỡng mộ, với những triển lãm thu hút những dòng người đợi chờ đón xem từ Pháp, Hongkong, Indonesia, Singapore, được đích thân cựu tổng thống Pháp 2016 Francois Hollande ngợi khen, các tạp chí và tổ chức hàng đầu như Vouge, UN mời hợp tác, tác phẩm trưng bày tại các thánh đường nghệ thuật của Pháp như Grand Palais và Palais de Tokyo.

Kongo và Hom Nguyen đã từng cùng trưng bày nghệ thuật với nhau trước đây, có vẻ như các anh rất đồng điệu?

“Chúng tôi đã có vài buổi triển lãm cùng nhau, lần gần đây nhất là tại Hongkong. Tuy là vũ trụ nghệ thuật của Hom và tôi khác nhau, nhưng chúng tôi có những người bạn chung và tôi nghĩ rằng những tác phẩm của Hom và tôi đều có sự gắn kết. Sẽ rất tuyệt, Hom là một người nghệ sĩ giỏi và tôi rất vui khi được chia sẻ không gian cùng anh ấy. Hom rất giỏi đều truyền tải được thông điệp về con người, về những cảm xúc trong nghệ thuật với rất nhiều năng lượng. Yah, tôi yêu những tác phẩm của cậu ấy, và như những người Việt Nam, chúng tôi cần phải được đồng hành cùng nhau trong không gian nghệ thuật này.”

Anh là người đã rủ Hom Nguyen về Việt Nam phải không? Và phản ứng của anh ấy như thế nào?

“Đúng vậy, tôi đã đề nghị với Hom rằng anh ấy sẽ là người nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên cùng tôi mở không gian nghệ thuật tại Sài Gòn và anh ấy đã rất vui và phấn khích với dự án lần này. Tôi nghĩ rằng đây là triển lãm lớn đầu tiên của anh ý tại Việt Nam và anh ấy rất hào hứng, tôi cũng vậy, tất nhiên rồi (cười). Chúng tôi sẽ cùng nhau có triển lãm của mình và đem tới khán giả quê nhà năng lượng của chúng tôi, những tác phẩm nghệ thuật, những chuyến hành trình và tôi hi

vọng rằng điều này sẽ giúp mang tới sự cởi mở của công chúng Việt nam. Tôi cùng hi vọng rằng tôi và Hom sẽ truyền được cảm hứng tới những nghệ sĩ tại đây. Hãy cùng thực hiện điều đó!”

Anh nghĩ là các tác phẩm của anh và Hom khi đứng chung nhau một gallery trong hành trình hội ngộ với Sài Gòn sẽ như thế nào?“Ồ bạn biết đấy Hom Nguyen là một thiên tài, anh ấy có khả năng thiên phú với hội họa. Tôi cũng đã từng nói rằng anh ấy quả thực là thiên tài và tôi yêu cái cách anh ấy truyền tải năng lượng qua những tấm chân dung, còn tôi thì đặt năng lượng nhiều hơn với Calligraphy. Vì vậy mà tôi nghĩa rằng chúng tôi rất tự tin với màn trình diễn của mình tại quê nhà, tôi biết chúng tôi sẽ thực hiệndự án lần này rất tốt và tôi tự hào khi được chia sẻ không gian này cùng với Hom. Đó là tuổi trẻ và chúng tôi tự hào về điều đó.”

Anh có bao giờ e ngại rằng các tác phẩm của hoạ sĩ khác sẽ khiến mất trọng tâm chú ý của khán giả vào anh không? Trong khi một gallery như ở Hà Nội thì sẽ đề cao phong cách riêng của Kongo mà thôi.

“Ồ không, tôi đã có rất nhiều những buổi triển lãm kết hợp trước đó, và bạn biết không, hoạ sĩ không đơn thuần chỉ trình diễn qua những tác phẩm hội họa, tác phẩm còn là công cụ để bạn thực hiện, hành trình mà bạn đi, vì vậy mà điều thú vị ở người nghệ sĩ chính là hành trình mà họ trải nghiệm. Nếu bạn thất bại một lần, bạn sẽ nhận ra rằng con đường bạn đi sẽ khác với người khác, đó chính là sự thú vị khi có những người nghệ sĩ kết hợp với nhau và được cùng nhau tạo nên những cảm xúc và hành trình, những câu chuyện. Đó là cách mà chúng tôi kể những câu chuyện. Tôi không hề lo lắng mà thay vào đó tôi cảm thấy thật thú vị. Tôi vẫn thường chia sẻ không gian của mình cùng những người nghệ sĩ khác. Giống như ngày trước khi còn vẽ graffiti trên phố, chúng tôi vẫn thường chia sẻ những bức tường lớn với những nghệ sĩ khác, mặc dù có thể chúng tôi không nói cùng một ngôn ngữ, nhưng chúng tôi có chung ngôn ngữ của nghệ thuật. Chúng tôi vẽ graffiti, chúng tôi làm nghệ thuật, chúng tôi cùng vẽ nên những tác phẩm, đó chính là sự tương đồng trong ngôn ngữ của vũ trụ nghệ thuật. Vì vậy mà để trả lời cho câu hỏi của bạn thì không, tôi không hề lo lắng chút nào về việc mình sẽ bị lu mờ. Tôi yêu thích việc được đem lại những hướng đi mới, tầm nhìn mới tới những người nghệ sĩ khác.”

Chưa thể về Sài Gòn ngay trong dịp này, anh và Hom Nguyen có kì vọng như thế nào với phòng tranh không?

“Tôi đã từng chia sẻ rằng chúng tôi đều kỳ vọng nhiều vào dự án lần này, tới cả những người nghệ sĩ Việt, và được thấy những nhà sưu tập mới tại đây, cùng nhau chia sẻ vũ trụ nghệ thuật của mỗi người, những hành trình và truyền cảm hứng tới mọi người, đặc biệt là những người nghệ sĩ quê nhà.”

Đang ở vị thế tốt trên thị trường quốc tế, bận rộn với nhiều dự án hàng đầu, khi đã có đủ danh tiếng và tiền bạc, hai nghệ sĩ nổi tiếng thế giới Hom Nguyen và Cyril Kongo Phan không quên nguồn cội. Họ muốn hồi hương trong một dự án đặc biệt, không đơn thuần là mang những tác phẩm tầm cỡ quốc tế về trưng bày tại quê hương, mà hơn thế nữa, mỗi người đều có những gửi gắm của riêng mình. “Trong nghệ thuật không có gì là giới hạn, cho dù bạn là ai, bạn bao nhiêu tuổi, xuất phát điểm từ đâu, …không bao giờ là quá muộn cho một khởi đầu” – Hom Nguyen chia sẻ. Trên hết, hai tên tuổi nghệ sĩ mong muốn trở thành một phần của dòng chảy văn hóa Việt và khuyến khích những nghệ sĩ tại quê nhà mạnh dạn đưa nghệ thuật Việt Nam tỏa sáng trên bản đồ quốc tế. Đồng thời, Hom Nguyen và Cyril Kongo cũng đang hướng về quê hương Việt Nam đang phải chiến đấu hết mình vì đại dịch COVID19. Tuy bối cảnh dịch bệnh vẫn còn diễn biến phức tạp, cuộc sống có nhiều xáo trộn và khó khăn, nhưng với sự đồng lòng của tất cả mọi người, chúng ta sẽ chiến thắng đại dịch như những lần đã chiến đấu thành công trước đây.

Sắp tới, những tác phẩm của 2 nghệ sĩ Cyril Kongo và Hom Nguyen sẽ được trưng bày trong không gian S&S Art Gallery ngay tại trung tâm tp. Hồ Chí Minh, một dự án mới thuộc S&S Art. S&S Art là làn sóng nghệ thuật mới mẻ quy tụ những nghệ sĩ tầm cỡ quốc tế, đồng thời là cầu nối đưa tinh hoa nghệ thuật đương đại thế giới tiếp cận gần hơn với công chúng Việt Nam.