Giới học giả và nhiều quan chức Indonesia tuần qua đã kêu gọi ASEAN cần phải nhanh nhẹn, chủ động hơn trong năm 2018 để đối phó và giải quyết các vấn đề có liên quan đến nhiều quốc gia trong hiệp hội.
Singapore, chủ tịch luân phiên của ASEAN trong năm nay đã đưa ra khẩu hiệu “Tự cường và Sáng tạo” làm phương châm chính thức của hiệp hội. Chống khủng bố, an ninh mạng, mạng lưới các thành phố thông minh, các thỏa thuận về thương mại điện tử sẽ là những ưu tiên hàng đầu của ASEAN trong năm nay. ASEAN dự kiến sẽ đương đầu với nạn buôn người, khủng bố, bạo lực xuyên quốc gia và phải tập trung vào các điểm nóng tiềm năng trong khu vực gồm Biển Đông, bán đảo Triều Tiên và các cuộc tranh chấp quyền lực lớn.
Ông Ibrahim Almuttaqi – người đứng đầu chương trình nghiên cứu của ASEAN thuộc Trung tâm Habibie ở Jakarta đã cảnh báo hiệp hội phải xem xét các tình huống chính trị tại một số quốc gia thành viên như các cuộc bầu cử sắp tới tại Campuchia, Malaysia, Thái Lan, Indonesia. Trong cuộc thảo luận của ASEAN đầu năm 2018, ông Abrahim nói: “Năm tới (tức năm 2019) Thái Lan sẽ là chủ tịch luân phiên của ASEAN, vì vậy nếu có một cuộc bầu cử không thuận lợi ở quốc gia thành viên này thì cũng là một vấn đề đối với hiệp hội”.
Do ASEAN cam kết các giá trị dân chủ và nhân quyền nên phải có trách nhiệm chỉ ra những vi phạm và nếu cần thiết có thể xử phạt hoặc chế tài các quốc gia thành viên không đạt được các tiêu chuẩn đó. Về vấn đề người Rohingya ở Myanmar, ASEAN đã im lặng có lẽ vì hiệp hội cho rằng đây là một vấn đề phức tạp. Tuy nhiên nếu đó là trường hợp về gian lận bầu cử, vi phạm tự do báo chí thì rất khó để ASEAN im lặng mãi.
Theo Evi Fitriani – chuyên viên thuộc Trung tâm tài nguyên Miriam Budiardjo – một thách thức khác mà ASEAN phải đương đầu trong năm nay là sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Trung Quốc, liệu ASEAN có cam kết gì hay không. Trung Quốc là một trong những đối tác thương mại và chính trị lớn nhất của ASEAN, thông qua sáng kiến này, Trung Quốc có kế hoạch đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ ở các nước láng giềng cũng là một vấn đề cần quan tâm.
