Nhà Sotheby’s ở New York vừa loan báo sẽ đưa lên sàn bức tranh tĩnh vật được cho là đẹp nhất của Vincent van Gogh trong buổi đấu giá các tác phẩm hội họa Ấn tượng và hiện đại vào đầu tháng 11-2014.
Bức tranh có tên Bình hoa cúc và hoa anh túc, được Van Gogh vẽ tại nhà của bác sĩ Paul Gachet không lâu trước khi ông tự kết liễu đời mình vào ngày 29-7-1890. Ở trạng thái tinh thần khủng hoảng nặng nề lúc ấy, Van Gogh đã dùng những màu sắc rực rỡ để vẽ chiếc bình với những bông cúc trắng và những hoa anh túc dại màu lửa – loài hoa hoang dã thường mọc nhiều trên những cánh đồng ở Arles và ở những nơi mà Van Gogh từng đến sống và vẽ. Bức tranh tràn ngập cảm xúc và năng lượng tự thân của một thiên tài hội họa đang ở đỉnh cao sáng tạo. Đây là một trong số ít bức tranh hiếm hoi Van Gogh đã bán được trong cuộc đời nghệ thuật ngắn ngủi nhưng sáng chói của ông, đồng thời là một trong số rất ít những bức tĩnh vật của Van Gogh được đưa ra bán đấu giá trong vài thập niên trở lại đây.
Vincent van Gogh vẽ Bình hoa cúc và hoa anh túc vào tháng 6-1890 ở thị trấn Auvers-sur Oise, nơi ông sống những ngày tháng cuối đời sau khi rời bệnh viện tâm thần St-Rémy vào tháng 5-1890. Ông thuê một căn phòng nhỏ ở quán trọ Ravoux; ở đó ông dành hầu như suốt thời gian trong ngày mang giá vẽ đến các cánh đồng chung quanh thị trấn để vẽ phong cảnh đồng quê tươi đẹp và đến trị liệu bệnh thần kinh tại nhà riêng của bác sĩ Paul Gachet (*), người được họa sĩ Camille Pissarro giới thiệu cho Van Gogh và em trai ông là Théo vì trước đó thầy thuốc này từng chữa trị cho một số họa sĩ và bản thân ông ta cũng là một họa sĩ nghiệp dư. Chính tại nhà của bác sĩ Gachet, Van Gogh đã vẽ bức tranh tĩnh vật tuyệt đẹp, và theo các chuyên gia nghệ thuật thì dường như họa sĩ đã vẽ một hơi xong tác phẩm khi cảm hứng sáng tác đến với ông thật đột ngột. Người xem hôm nay có thể hình dung Van Gogh đã đi qua các cánh đồng trên đường đến nhà bác sĩ Gachet, thi thoảng ông dừng lại hái những là hoa anh túc, hoa cúc, hoa thanh cúc và cả những lượm lúa mì rồi cắm tất cả vào một chiếc bình sứ giản dị trong nhà người thầy thuốc. Vẻ đẹp và sắc màu của hoa cỏ tự nhiên đã thôi thúc Van Gogh đưa chúng lên khung vải tức thì…
Nếu so sánh với những tranh tĩnh vật được Van Gogh vẽ một cách bài bản hơn, chỉn chu hơn vào giữa thập niên 1880 ở Paris thì bức Bình hoa cúc và hoa anh túc cho thấy một sự thay đổi ngoạn mục về phong cách nghệ thuật ở tác giả, thể hiện rõ nét năng lực kỳ lạ của ông trong trạng thái tâm thần đang rối loạn. Những ngày sống ở Auvers trước đó, Van Gogh đã chìm đắm trong âu lo và trạng thái thần kinh này được ông giải tỏa trong những bức tranh màu sắc lạc quan, hân hoan nhất. Và cũng hệt như vậy vào những ngày cuối đời, tác phẩm của ông là cách thức để ông trở lại với một cuộc sống tươi đẹp, thoát khỏi những ám ảnh điên rồ.
Cho tới nay người ta vẫn không rõ liệu Van Gogh đã từng “gán” bức Bình hoa cúc và hoa anh túc cho bác sĩ Gachet thay cho khoản tiền trị liệu mà ông phải trả, tuy nhiên chắc một điều là Van Gogh lúc đó đang sống với sự giúp đỡ về tài chính của em trai Théo, cũng là người cung cấp phương tiện để ông có thể vẽ đến ngày cuối cùng của đời mình. Người nghệ sĩ bạc mệnh đã từng hào hứng nói với Théo, một nhà kinh doanh tác phẩm nghệ thuật, rằng ông có thể tự lo toan cho cuộc sống của mình. Van Gogh cũng tin rằng những bức tĩnh vật của ông sẽ là thứ dễ bán nhất trong toàn bộ những gì ông đã vẽ. Quả là như vậy. Bình hoa cúc và hoa anh túc từng thuộc sở hữu của Gaston Alexandre Camentron, một nhà sưu tập nổi tiếng các họa phẩm của trào lưu Ấn tượng, sau đó ông ta bán nó cho gallery Paul Cassirer vào năm 1911. Cho tới giữa thập niên 1920, bức tranh vẫn thuộc về một bộ sưu tập tư nhân ở Đức, rồi thì nó chu du qua nước Anh và sang New York, trở thành một trong những tác phẩm đầu tiên của Van Gogh đến Mỹ. Vào năm 1928 bức tranh được gallery Knoedler bán cho doanh nhân Anson Conger Goodyear, một trong những nhân vật sáng lập Bảo tàng Mỹ thuật Hiện đại ở New York. Tác phẩm được lưu giữ nhiều năm trong bộ sưu tập nghệ thuật của gia đình Goodyear trước khi được cho mượn trưng bày tại gallery Albright-Knox suốt hơn 30 năm qua. Đầu tháng 11 này, theo yêu cầu của gia đình Goodyear, Bình hoa cúc và hoa anh túc được đem đấu giá.
Trước khi lên sàn, bức tranh sơn dầu trên bố khổ 66 x 51cm sẽ được trưng bày tuần tự tại các gallery của nhà Sotheby’s ở London và New York cho tới cuối tháng 10-2014. Theo ông Simon Shaw, một quan chức của Sotheby’s, Bình hoa cúc và hoa anh túc sẽ thu hút các nhà sưu tập từ khắp nơi trên thế giới và được ước tính sẽ đem về cho chủ nhân khoảng 30-50 triệu USD.
