Từ ung thư đến chứng đau nửa đầu và thậm chí cả chứng ngủ rũ, chó có thể cho chúng ta biết trước về một loạt bệnh ở người.
Chó có hàng triệu cơ quan cảm nhận mùi có thể phát hiện ra vô số mùi, kể cả những mùi bên trong cơ thể chúng ta. Chó nổi tiếng với khứu giác của chúng.
Với khoảng 220 triệu cơ quan tiếp nhận mùi hương (so với 5 triệu của chúng ta), chó có thể ngửi thấy những thứ có vẻ khó chịu đối với chúng ta. Chúng có thể phân biệt trên 1.000 tỉ mùi và có thể phát hiện vô số hương thơm phảng phất.
Như PBS chỉ ra, “các chuyên gia đã ghi nhận những câu chuyện có thật về khả năng đánh hơi đáng kinh ngạc của loài chó.
Một chú chó đánh hơi ma túy “tìm thấy” một hộp nhựa đựng đầy 35kg cần sa chìm trong bể chứa xăng. Một con chó hoang giống Labrador trên đường phố Seattle có thể phát hiện xác cá kình nổi lên từ vùng cách xa tới một dặm trong vùng nước ở vịnh sâu Puget”.
Có những con chó thậm chí còn đánh hơi các chứng bệnh mà cả bác sĩ cũng không biết. Chó có thể nhận ra những thay đổi nhỏ trong cơ thể con người, từ một sự chuyển đổi nhỏ về nội tiết tố của chúng ta cho tới việc mất đi các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi do các tế bào ung thư đào thải.
Các nhà nghiên cứu và nhà huấn luyện chó chỉ mới bắt đầu hiểu cách thức loài chó thực hiện việc này ra sao và làm thế nào chúng ta có thể biến chúng trở thành những trợ thủ đắc lực trong ngành chăm sóc sức khỏe. Dưới đây là sáu chứng bệnh mà chó có thể đánh hơi được.
1. Ung thư
Có lẽ hiện nay ung thư là chứng bệnh phổ biến nhất mà chó có thể phát hiện ra. Chó đã có thể đánh hơi được một loạt các loại bao gồm ung thư da, ung thư vú và ung thư bàng quang.
Trong nhiều câu chuyện, những người chủ nhận thấy những con chó cưng của họ có vẻ như bị ám ảnh về những nốt ruồi hoặc một phần nào đó trên cơ thể của họ cho đến khi họ nhận được kết quả khám bệnh của bác sĩ thì mới nhận rằng chó thực sự cảm thấy ung thư.
Ví dụ: Canada Free Press viết về một trường hợp năm 1989 khi một con chó liên tục đánh hơi nốt ruồi trên đùi của bà chủ, bỏ qua những con nốt ruồi khác. Nó thậm chí còn cố gắng cắn nốt ruồi khi bà mặc quần short. Bà đi gặp bác sĩ để cắt bỏ nốt ruồi và được chẩn đoán đó là một ung thư hắc tố ác tính”.
Trong vài thập niên gần đây, các nhà nghiên cứu đã xem xét nghiêm túc khả năng đánh hơi của chó khi nói đến bệnh ung thư.
- Xem thêm: …là bạn tốt nhất của con người
Trong các nghiên cứu, chó đã được huấn luyện thành công để phát hiện ra bệnh bằng cách sử dụng các mẫu vật dụng của bệnh nhân ung thư và những người không bị ung thư.
Trong một nghiên cứu năm 2006, năm con chó được huấn luyện để phát hiện ung thư dựa trên các mẫu hơi thở. Sau khi được huấn luyện, những con chó này có thể phát hiện ung thư vú với độ chính xác 88% và ung thư phổi có độ chính xác 99%. Chúng có thể phát hiện trong cả bốn giai đoạn của bệnh.
Đôi khi, những con chó có thể làm việc tốt hơn con người trong lĩnh vực nghiên cứu này. Theo một nguồn tin từ nhật báo bang Penn, Nancy Dreschel, một bác sĩ thú y tại Đại học bang Penn, cho hay một nhà khoa học đã huấn luyện chó để phát hiện ra ung thư bàng quang ở người bằng cách cho ngửi mẫu nước tiểu.
Bà kể lại một con chó đã báo cho bà biết về một mẫu thử nhiễm bệnh của một người được cho là khỏe mạnh đang được chọn làm đối tượng kiểm soát.
Sau khi kiểm tra lại, họ mới biết rằng người đó bị ung thư bàng quang; như vậy, con chó đã phát hiện ra bệnh này trước mọi người.
Nhiều nghiên cứu sau đó đã chỉ ra rằng chó có thể phát hiện ung thư ở người, nhưng có thể sẽ mất một khoảng thời gian dài trước khi các bác sĩ đưa loài chó vào những cuộc kiểm tra sức khỏe.
Các nhà nghiên cứu vẫn không biết chính xác những hợp chất hóa học nào tương ứng với các loại ung thư khác nhau mà chó cảm nhận được trong những mẫu này để cảnh báo về sự hiện diện của bệnh.
Điều này vẫn đang là trở ngại cho cả việc đào tạo những con chó đánh hơi ung thư giỏi hơn, lẫn tạo ra các máy móc có thể phát hiện ung thư giai đoạn đầu chính xác hơn
2. Chứng ngủ rũ
Chứng ngủ rũ là một rối loạn não ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát chu kỳ ngủ – thức. Điều này có thể có nghĩa là một người đột nhiên ngủ thiếp ngay cả khi đang làm việc.
Đó là một tình trạng nguy hiểm: khi một ai đó phát bệnh, họ có thể bị thương do ngã xuống đất hoặc có thể có một tai nạn xe hơi nếu nó xảy ra trong khi họ đang lái xe.
Mary McNeight, Giám đốc đào tạo và huấn luyện của Học viện chó trị liệu, đã làm việc với các chú chó hỗ trợ chứng ngủ rũ kể từ năm 2010. Bà lưu ý rằng có một mùi hương mà các con chó sẽ cảm nhận được khi bệnh sắp xảy ra.
“Đó là một thay đổi sinh hóa trong cơ thể. Chúng tôi không biết mùi đặc trưng như thế nào do nhận thức về mùi của con người và loài chó là khác nhau”, bà nói với tạp chí Sleep.
Trong một nghiên cứu được công bố năm 2013, tiến sĩ Luis Dominguez-Ortega nhận thấy hai con chó được huấn luyện đã phát hiện thấy 11 trong 12 bệnh nhân mắc chứng ngủ rũ qua những mẫu vật có mồ hôi, chứng minh rằng những con chó có thể phát hiện ra mùi hương khác biệt cho rối loạn này.
Các con chó trị liệu sẽ giúp những người bị chứng ngủ rũ bằng cách thực hiện một số loại công việc khác nhau.
Chúng có thể đứng trên lòng con người khi bệnh xảy ra, ngăn không để họ trượt khỏi ghế ngã trên sàn; chúng cũng có thể đứng trên người để bảo vệ họ nếu họ đang ở ngoài, hoặc chúng có thể chạy đi tìm sự trợ giúp. Và quan trọng nhất, chúng có thể cảnh báo 5 phút trước khi bệnh xảy ra, cho người chủ của họ một cơ hội để đến nơi an toàn hoặc một tư thế an toàn.
Trong khi những con chó lớn có thể hữu ích hơn trong việc hỗ trợ giữ thăng bằng và linh hoạt cho một người vừa trải qua chứng ngủ rũ, thông thường chúng không cần phải là những con chó to lớn. Theo Petful, thậm chí những con chó vừa cũng có thể thực hiện công việc này.
“Theo, một con chó săn 2 tuổi, hầu như đã giúp Kelly Sears khỏi những đau đớn. Nó có thể cảm nhận được khi nào cô ấy sắp phải trải qua giai đoạn ngủ rũ và cảnh báo để cô ấy có thể ngồi hoặc nằm xuống, đánh thức cô ấy sau một vài giây với một nụ hôn lên cằm.
Chỉ mới hai tháng kể từ khi được chuyển đến từ Trung tâm chó y tế – tổ chức duy nhất ở châu Âu huấn luyện chó hỗ trợ cho chứng ngủ rũ, Theo đã chứng tỏ sự cần thiết của mình”.
3. Chứng đau nửa đầu
Đối với những người bị chứng đau nửa đầu, một cảnh báo trước khi cơn đau kéo đến cũng tạo nên sự khác biệt giữa việc kiểm soát vấn đề hoặc chống chọi với cơn đau dữ dội kéo dài hàng giờ hằng ngày.
May mắn thay, một số con chó có khả năng đánh hơi được các dấu hiệu cho thấy một chứng đau nửa đầu đang đến.
Tạp chí Psychology Today báo cáo về một nghiên cứu gần đây khảo sát những người bị đau nửa đầu sống cùng với những con chó, để xem liệu họ có nhận thấy sự thay đổi nào trong hành vi của con chó trước hoặc trong khi đau nửa đầu.
Kết quả cho thấy 54% trong số 1.027 người tham gia cho biết họ nhận thấy những thay đổi trong hành vi của con chó trong hoặc trước các chứng đau nửa đầu.
Gần 60% trong số những người này cho biết con chó của họ đã cảnh báo họ những dấu hiệu của cơn đau đầu – thường là trước 1 tiếng hoặc 2 tiếng.
“Kết quả thật thú vị, mặc dù điều quan trọng cần lưu ý là kết quả nghiên cứu này được thực hiện dựa trên những báo cáo của người tham gia chứ không phải dựa trên quan sát của các nhà nghiên cứu. Tuy nhiên, nghiên cứu đưa ra bằng chứng rằng nhiều con chó dường như phát hiện và chỉ ra một sự thay đổi trong sức khỏe của người bạn đồng hành của chúng.
Theo Kendall Winship, một bệnh nhân đau nửa đầu với một con chó trị liệu, “những con chó cảnh báo đau nửa đầu được đánh giá cao vì khả năng nhận biết khi nào một cơn đau nửa đầu đang đến gần là một tài năng bẩm sinh, không thể dạy được.
- Xem thêm: Đừng xem thường triệu chứng đau đầu
Giống như những con chó cảnh báo bệnh tiểu đường có thể phát hiện khi lượng đường trong máu của người chủ xuống thấp, những con chó cảnh báo chứng đau nữa đầu có thể phát hiện ra mùi serotonin, chất hóa học tăng lên khi người ta bị đau nửa đầu.
Bằng cách cảnh báo nguy cơ trước khi những người bệnh cảm thấy bất kỳ triệu chứng nào, những con chó này có thể cảnh báo họ uống thuốc phòng ngừa.
“Khi Rally nhìn tôi và rên rỉ, tôi biết mình có khoảng 2 giờ đồng hồ trước khi chứng đau nửa đầu tấn công, và nếu tôi kịp uống thuốc sớm, tôi có thể tránh được các triệu chứng như đột qụy và những cơn đau dữ dội”, một người kể.
4. Lượng đường trong máu thấp
Ngày càng có nhiều con chó đang giúp đỡ bệnh nhân tiểu đường biết được khi nào mức đường trong máu của họ giảm xuống.
Dog4Diabetics là một tổ chức huấn luyện và cung cấp những con chó hỗ trợ cho người bị tiểu đường loại 1. Những con chó này được huấn luyện chuyên sâu để có thể phát hiện và cảnh báo người bệnh về sự thay đổi mức đường trong máu.
Một nghiên cứu năm 2016 xuất bản trên tạp chí Diabetes Care phát hiện ra rằng những con chó có thể đánh hơi isoprene, một chất tự nhiên phổ biến trong hơi thở con người tăng lên đáng kể khi lượng đường trong máu thấp.
Con người không thể phát hiện ra chất hoá học, nhưng các nhà nghiên cứu tin rằng những con chó đặc biệt nhạy cảm với chất này và có thể cho biết khi nào hơi thở của người bệnh ở mức độ cao.
Tạp chí Medical News Today báo cáo rằng những chó được huấn luyện để phân biệt giữa mùi ở giai đoạn trước và mùi của giai đoạn hiện tại. Chúng phát hiện khi nào người bệnh đang gặp vấn đề và cảnh báo người đó, cho họ thời gian kiểm tra lượng đường trong máu và dùng insulin cần thiết.
Một nghiên cứu năm 2013 được xuất bản trong PLOS One cho thấy rằng có một con chó cảnh báo bệnh tiểu đường dường như mang lại những cải thiện đáng kể về an toàn và chất lượng cuộc sống của những người bị tiểu đường phụ thuộc insulin.
“Kể từ khi được hỗ trợ, tất cả 17 khách hàng được nghiên cứu đều báo cáo những tác động tích cực bao gồm cả việc giảm số lượng cuộc gọi khẩn cấp, giảm số lần bất tỉnh và cải thiện được sự độc lập”, một bác sĩ kể.
Vẫn còn một số hoài nghi về việc liệu những con chó có thể cảnh báo chính xác sự thay đổi lượng đường trong máu ở mức thấp, cần nhiều nghiên cứu hơn để có thể kết luận về điều này. Mặc dù vậy, đối với những người bị tiểu đường sống cùng với chó hỗ trợ, khả năng đánh hơi nhạy bén của chúng là một sự trợ giúp to lớn.
5. Cơn động kinh
Một trong những tình trạng bệnh lý gây tranh cãi nhiều hơn về khả năng cảnh báo của loài chó là động kinh. Có nhiều bằng chứng cho thấy rằng chó có thể phát hiện ra khi nào cơn động kinh sắp diễn ra.
Tuy nhiên, mức độ chính xác và, quan trọng nhất, khả năng huấn luyện chó để để cảnh báo người bệnh về một cơn động kinh sắp xảy ra vẫn còn một chút nghi vấn.
Cũng như trường hợp của một số bệnh khác, chó không thể được huấn luyện để dự đoán cơn động kinh. Chúng ta vẫn chưa tìm ra cách để cung cấp cho chúng một mùi vị hoặc thông tin có thể được sử dụng cho việc huấn luyện.
Tuy nhiên, chúng ta có thể đào tạo chó làm thế nào để phản ứng và hỗ trợ người bệnh khi xảy ra cơn động kinh.
Một số chó hỗ trợ, được bố trí ở cạnh những bệnh nhân động kinh, phát triển khả năng phát hiện khi nào cơn động kinh diễn ra và có thể có một số hành động báo động nếu người bệnh tập trung chú ý để những dấu hiệu này,
WebMD báo cáo: “Jennifer Arnold, người sáng lập Canine Assistants ở Georgia, nói rằng khoảng 9 trong số 10 con chó hỗ trợ mà tổ chức của bà cung cấp đã phát triển khả năng của mình trong vòng một năm”.
Tuy nhiên, chúng ta phải cẩn thận về các chi tiết nhỏ. How Stuff Works chỉ ra rằng trong năm 2007, “hai nghiên cứu nhỏ trên tạp chí Neurology báo cáo rằng 4 trong số 7 chú chó cảnh báo động kinh được nghiên cứu hóa ra chỉ cảnh báo chủ của chúng về những co giật tâm lý chứ không phải là những cơn co giật do động kinh. Đây không phải là một vấn đề lớn, nhưng hai rối loạn này là khác nhau
Một nghiên cứu năm 2006 cho thấy rằng hơn 30% bệnh nhân bị co giật tâm lý (PNES) bị chẩn đoán nhầm với chứng động kinh. PNES bắt nguồn từ những rối loạn cảm xúc và thường có thể được điều trị thành công nhờ tư vấn hơn là bằng các loại thuốc động kinh không cần thiết.
Nghiên cứu năm 2007 cũng cho thấy một trường hợp động kinh bị kích động do hành vi cảnh báo của chó gây ra, đặt nghi vấn về độ tin cậy của dự đoán động kinh.
Một nghiên cứu năm 2003 kết luận rằng “bằng chứng cho thấy một số con chó có khả năng bẩm sinh giúp cảnh báo và / hoặc phản ứng lại với cơn co giật”, tuy nhiên lưu ý rằng cần phải nghiên cứu sâu hơn để phân biệt ra bệnh động kinh nào sẽ được lợi từ sự giúp đỡ của chó.
Chúng ta cũng cần thêm nhiều nghiên cứu để biết cách huấn luyện chó hiệu quả nhất có thể. Trước tiên, chúng ta phải biết được bằng cách nào chó nhận biết khi cơn động kinh sắp đến – liệu chúng có đánh hơi được những thay đổi về hóa học trong cơ thể chúng ta hay là chúng nhận thấy được những thay đổi hành vi? – trước khi chúng ta có thể huấn luyện chúng cảnh báo đúng tình trạng người cần chăm sóc trước khi một cơn động kinh xảy ra.
6. Sợ hãi và căng thẳng
Những cụ già thường cho rằng chó có thể ngửi thấy nỗi sợ hãi và đây là một quan niệm chính xác. Chó có thể đánh hơi thấy khi nào chúng ta sợ hãi hoặc liên tục trải những cơn stress, ngay cả khi chúng ta không thể hiện dấu hiệu ra bên ngoài.
Những gì chó đánh hơi được là sự gia tăng hormone mà cơ thể chúng ta thải ra để phản ứng lại các tình huống căng thẳng, bao gồm adrenalin và cortisol.
Rất may là điều này có thể được sử dụng để đem lại lợi ích của con người, chẳng hạn như chó có thể báo hiệu cho người điều khiển rằng họ (hoặc một người khác) cần phải hít một hơi thật sâu.
Những con chó cảnh báo cho chủ nhân của chúng về sự thay đổi trạng thái cảm xúc – một sự thay đổi mà bản thân người chủ thậm chí còn chưa nhận thức được là họ đang trải qua.
Điều này có thể giúp ngăn ngừa các cơn hoảng loạn và các tình huống có thể liên quan đến rối loạn căng thẳng sau chấn thương hoặc các vấn đề khác.
Cali là một con chó như vậy. Tờ DogTime viết: “Con chó lông xoáy Nam Phi này là con chó đầu tiên đánh hơi cortisol trên một nhân viên ở trường học.
Cortisol được biết đến như là “hormon gây stress”, và những người mắc chứng tự kỷ thường có mức cortisol trong máu cao hơn.
Cali được huấn luyện để phát hiện nồng độ cortisol tăng lên trong sinh viên; nó phải đợi bên ngoài trường vào mỗi buổi sáng khi sinh viên bước vào cổng.
Nếu nhận thấy bất cứ ai có mức cortisol cao trong máu, nó sẽ báo hiệu với người điều khiển, Casey Butler, giáo viên sức khỏe của trường Calais, là một chuyên gia về việc phục hồi hành vi tự nhiên và liệu pháp thích nghi với động vật. Khi Cali nhìn chằm chằm vào một ai đó, Butler biết đó là tín hiệu. Sau đó, bà ấy sẽ tiếp cận học sinh đó để trao đổi trước khi hiện tượng lo sợ và stress xảy ra.
Chúng ta vẫn còn một chặng đường dài để khám phá chính xác những gì chó có thể đánh hơi được về chúng ta, để có thể huấn luyện chúng chính xác nhất về sự thay đổi trong cơ thể chúng ta.
Mặc dù nhiều chi tiết vẫn chưa được biết đến, nhưng rõ ràng chó có một khả năng kỳ lạ để phát hiện ra một số vấn đề y học nhất định và đó là một kỹ năng cứu hộ thực sự.
