Mọi người đều biết rằng những giác quan của loài chó vượt xa khả năng của con người. Gần đây, người ta đã tìm ra những phương cách mới để khám phá ra những giác quan siêu đẳng của loài chó. Đôi khi đó là những con chó được huấn luyện tốt để giúp cảnh sát theo dõi bọn tội phạm và tìm ra ma túy và chất nổ bất hợp pháp.
Chó được đưa đến những vùng xảy ra thảm hoạ để tìm những người bị mắc kẹt, và để con người chúng ta biết hơn về những khả năng của chúng. Một số chó có khả năng kỳ lạ để biết những gì đang xảy ra với con người về mặt tình cảm cũng như thể chất. Dưới đây là 10 khám phá ấn tượng về loài chó.
Vi khuẩn giết chết loài ong
Ong mật rất quan trọng không chỉ vì mật của chúng mà còn vì chúng là loài thụ phấn quan trọng của cây lương thực. Nhưng những năm gần đây, số ong mật đã giảm đáng kể. Trong số những thủ phạm lớn nhất là một loại vi khuẩn được gọi là bệnh thối ấu trùng Hoa Kỳ. Các bào tử siêu nhỏ của vi khuẩn lan truyền nhanh chóng từ tổ ong này sang tổ ong khác, làm chết ấu trùng ong. Các bào tử có thể tồn tại trong nhiều năm.
May mắn thay, nếu phát hiện sớm, thuốc kháng sinh có thể cứu tổ ong. Trong nhiều thập niên, nhiều bang đã lập ra các nhóm kiểm tra tổ ong trong biên chế của bang nhằm kiểm soát được vi khuẩn. Nhưng nếu chỉ dùng sức người, việc kiểm tra vi khuẩn ở tổ ong là một công việc tốn nhiều thời gian vì họ phải mở từng đàn ong để tìm sự nhiễm trùng. Một người chỉ có thể kiểm tra khoảng 50 tổ ong một ngày.
May thay, với chế độ huấn luyện thích hợp, cùng một khứu giác nhạy cho phép loài chó đánh hơi các loại ma túy bất hợp pháp, nay có thể được sử dụng để phát hiện bệnh thối ấu trùng. Vào cuối những năm 1970, tiểu bang Maryland đã bắt đầu sử dụng chó trong công cuộc kiểm tra. Một con chó được huấn luyện tốt có thể kiểm tra 100 tổ ong trong vòng chưa đầy một giờ bằng cách đánh hơi. Những con chó chạy dọc các hàng tổ ong, đánh hơi vi khuẩn. Nếu đánh hơi thấy bệnh thối ấu trùng, chúng sẽ nằm ở phía trước tổ để cảnh báo người điều khiển nó.
Các loài côn trùng kinh dị
Con người dễ dàng ngửi thấy mùi của một con bọ xít, nhưng thường ít khi phát hiện ra những côn trùng ít bốc mùi cho đến khi chúng gây ra thiệt hại. Ví dụ ngày càng có nhiều công ty kiểm soát dịch hại dựa vào loài chó được huấn luyện để giúp họ tìm mối mọt và rệp ở giường. Trong trường hợp mối, con người đôi khi nhìn thấy những thiệt hại mà loài này gây ra cho một công trình, nhưng lại gặp khó khăn trong việc tìm ra lối đi của chúng. Đây là lúc những con chó phát hiện mối mọt có thể cứu vãn được tình thế bằng cách tìm ra nguồn phát sinh cũng như những con mối và trứng của chúng.
Khi những vấn đề liên quan đến loài rệp gường phát triển ở Hoa Kỳ vào đầu thế kỷ 20, mọi người đã quay sang nhờ loài chó giúp đỡ. Một vấn đề với rệp gường là chúng quá nhỏ bé – cỡ một hạt táo – không thể nhìn thấy cho đến khi chúng sinh sản đủ để trở thành vấn đề. Ở khu vực thành thị, nhu cầu kiểm tra rệp gường ngày càng tăng trong các giao dịch bất động sản.
Đến năm 2010, Roscoe – một con chó săn thỏ – làm việc cho một công ty môi trường ở New Jersey, nổi tiếng nhờ đánh hơi được rệp gường, thậm chí nó còn được xuất hiện trên các chương trình truyền hình. Tuy nhiên, khi việc sử dụng những con chó đánh hơi được rệp tăng lên, nhiều tranh cãi về hiệu quả của chúng cũng bắt đầu xuất hiện. Có những báo cáo đưa tin về những con chó gây báo động giả.
- Xem thêm: …là bạn tốt nhất của con người
Nghiên cứu cho thấy loài chó có thể ngửi thấy mùi rệp gường và mối, nhưng điều này còn phụ thuộc vào việc chúng được huấn luyện như thế nào và người điều khiển chúng giỏi ra sao. Vào cuối những năm 1990, Jose Peruyero, một nhà quản lý thú cưng, đã bắt đầu hợp tác với các nhà côn trùng học tại Đại học Florida để cải tiến việc huấn luyện chó phát hiện ra bọ. Hiệp hội chó phát hiện mùi quốc gia (NESDCA) đã được thành lập để đưa ra các tiêu chuẩn cho các chương trình dùng chó đánh hơi côn trùng, và một số bang đang xem xét chứng nhận cho các nhóm chó kiểm soát côn trùng.
Động đất
Kể từ thời cổ đại, người ta tin rằng chó có thể cảm nhận biết trước khi động đất xảy ra. Các tài liệu Hy Lạp cổ đại mô tả loài chó sủa ầm ĩ trước khi một trận động đất làm rung chuyển thành phố Helice năm 373 TCN. Ở Nhật Bản và Trung Quốc, chó và các động vật khác là một phần quan trọng của hệ thống cảnh báo sớm.
Ngày nay, nhiều người hoài nghi bác bỏ ý nghĩ rằng loài chó có thể biết được khi nào một trận động đất sắp xảy ra. Họ cho rằng loài chó không có bất kỳ cảm nhận phi thường hoặc sức mạnh ma thuật nào. Các nhà địa vật lý tại cuộc khảo sát địa chất Hoa Kỳ cho biết, mặc dù có nhiều giai thoại, họ vẫn không tìm thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa loài chó cụ thể hoặc các hành vi khác của động vật và động đất.
Nhưng Stanley Coren, tác giả của nhiều cuốn sách về trí thông minh và hành vi của loài chó, đưa ra lời giải thích là khả năng cảm nhận động đất của loài chó không liên quan gì đến điều gì siêu nhiên – và mọi thứ đều liên quan đến thính giác của chó. Các nghiên cứu của Coren cho rằng loài chó có thể nghe thấy những chuyển động của đá ngầm ngay trước khi động đất xảy ra. Chó có thể nghe thấy âm thanh ngoài tầm nghe của con người và có thể nghe thấy âm thanh xa hơn con người. Coren thậm chí còn phát hiện ra rằng loài chó có tai buông thỏng nghe tiếng địa chấn trước trận động đất ít hơn loài chó có đôi tai vểnh.
Có thể những người hoài nghi đang tìm kiếm sai bằng chứng. Không phải mọi con chó sẽ phản ứng theo cùng một cách khi nó cảm nhận được một trận động đất. Một số sủa hoặc tru lên; những con khác bỏ chạy hoặc ở gần chủ của chúng. Những người gần gũi với những con chó cụ thể có thể biết nhiều hơn về hành vi của chúng.
Thời tiết thay đổi
Nhiều chủ nuôi chó tin rằng vật nuôi của họ có thể cảm nhận cơn bão. Mọi người thường bị một con chó bồn chồn đánh thức chỉ để nghe tiếng sấm nửa giờ sau đó. Có rất nhiều câu chuyện về những con chó lo lắng báo động cho mọi người biết rằng cơn lốc xoáy đang đến. Nếu con chó của bạn khăng khăng bò dưới gầm ghế, có thể đã đến lúc mọi người nên đi vào một căn phòng không có cửa sổ. Chó cũng có thể dự báo những thay đổi khác trong thời tiết như tuyết rơi hoặc cơn mưa sắp đến. Trong trường hợp những cơn bão và lốc xoáy, với đôi tai thính hơn chúng ta khoảng 20 lần, chó thực sự có thể dự đoán được.
Cũng có những giải thích khoa học đáng tin cậy cho biết vì sao một con chó có thể cảm nhận được những thay đổi khác trong thời tiết. Rõ ràng chó có thính giác tốt hơn con người, nhưng các giác quan khác của chúng cũng nhạy hơn chúng ta.
Trước khi thời tiết thay đổi, áp suất khí quyển và điện tĩnh trong không khí có những thay đổi. Một số người nhạy cảm với những thay đổi này – hãy nghĩ tới những người bị đau đầu khi áp suất không khí thấp. Chó còn nhạy cảm hơn thế nữa. Điều này cũng đúng với khứu giác. Một số người nói họ có thể ngửi thấy mùi mưa trong không khí.
Những gì họ ngửi thấy là những thay đổi hóa học trong không khí; còn chó, với mũi nhạy cảm hơn cảm nhận được sự thay đổi mùi nhiều hơn. Và những con chó có thể ngửi thấy ozon trong không khí tạo ra bởi điện trong sét – thậm chí ngay cả khi chúng ta vẫn chưa thấysét. Nghiên cứu cho thấy rằng chó trải qua càng nhiều những thay đổi thời tiết, càng hiểu được ý nghĩa những dấu hiệu mà chúng cảm nhận được
Bệnh tiểu đường
Những người bị tiểu đường phụ thuộc insulin có thể bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi đường huyết. Thông thường, họ không thể biết được khi nào họ sẽ bị hạ đường huyết nghiêm trọng,có thể khiến họ ngã qụy và thậm chí chết.
Đôi khi, họ không biết khi lượng đường trong máu của họ đang giảm xuống mức thấp nguy hiểm. Trong những năm qua, một số người mắc bệnh tiểu đường và những người chăm sóc họ nhận thấy rằng dường như chó có thể cảm nhận được khi lượng đường trong máu thấp, và đôi khi ngay cả khi đường huyết sắp giảm xuống mức nguy hiểm.
Câu trả lời dường như là chiếc mũi nhạy cảm của chó có thể ngửi thấy những thay đổi về hóa học trong hơi thở và da người gây ra bởi lượng đường trong máu thay đổi nhanh chóng. Cảm nhận về mùi của chó hoạt động giống như máy đo hơi thở được sử dụng để kiểm tra lượng rượu trong máu các tài xế, chỉ có điều nó nhạy cảm hơn. Chó cần được huấn luyện để tận dụng khả năng này.
Từ năm 2004, một tổ chức được gọi là Quân khuyển cho bệnh tiểu đường (D4D) đã huấn luyện chó hỗ trợ y tế đặc biệt để phát hiện những thay đổi nguy hiểm về lượng đường trong máu. Chó biết được những dấu hiệu để cảnh báo cho người bạn đồng hành của chúng hoặc cha mẹ của trẻ bị tiểu đường. Việc huấn luyện, cũng như là những con chó hỗ trợ rất tốn kém.
Không phải ai bị bệnh tiểu đường cũng cần một con chó hỗ trợ. Chúng hữu ích nhất cho những người có lượng đường tăng trong máu thường xuyên và không thể đoán trước. Chúng có thể là một trợ giúp tuyệt vời cho các bậc cha mẹ theo dõi trẻ nhỏ, và cho những người trẻ tuổi rời khỏi nhà lần đầu tiên [nguồn: D4D].
Bệnh ung thư
Chiếc mũi nhạy cảm của chó có thể giúp chúng biết được rất nhiều điều về những người nó gặp. Nghiên cứu y học cho thấy rằng chó có thể phát hiện ít nhất một số loại ung thư ở người. Loài chó được huấn luyện đúng phương pháp có thể phát hiện ung thư phổi và ung thư vú đơn giản chỉ bằng cách đánh hơi hơi thở của con người. Có nhiều ghi nhận về việc chó có thể đánh hơi những tổn thương da và chỉ ra đó có là một ung thư da ác tính hay không.
Loài chó phát hiện những thay đổi hóa học ở da, nơi các tổn thương xảy ra. Với những bệnh nhân bị ung thư phổi và ung thư vú, loài chó đánh hơi các dấu hiệu sinh hóa trong hơi thở của họ. Các nhà khoa học giải thích rằng các tế bào ung thư thải ra các chất thải khác nhau hơn là các tế bào khác và đối với mũi nhạy cảm của chó, những sản phẩm này có mùi đặc trưng.
Tại cuộc họp thường niên năm 2014, kết quả của một nghiên cứu được trình bày trước các thành viên của Hiệp hội niệu khoa Hoa Kỳ cho thấy loài chó được huấn luyện bài bản có thể phát hiện ra ung thư tuyến tiền liệt chính xác 98% bằng cách ngửi các mẫu nước tiểu. Loài chó cũng đang được sử dụng để phát hiện ung thư buồng trứng bằng cách ngửi “các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi”.
Điều này có nghĩa là lần sau bạn đi khám bác sĩ, bác sĩ có thể cho một con chó khám cho bạn không? Chắc là không. Nhưng bởi vì phát hiện sớm bệnh rất quan trọng trong việc cứu chữa ung thư, các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu khả năng đánh hơi ra ung thư của chó. Khả năng kỳ diệu này hoạt động như thế nào? Phạm vi bao nhiêu? Nó có thể áp dụng cho những dụng cụ y tế?
Những cơn co giật
Nhiều người bị chứng động kinh và các bệnh khác phụ thuộc nhiều vào khả năng quan sát co giật của loài chó. Được huấn luyện để phục vụ con người, những con chó này có thể báo động cho các bậc cha mẹ biết khi nào một đứa trẻ lên cơn co giật.
Chúng có thể bấm nút hoặc dùng điện thoại đặc biệt để gọi giúp đỡ. Chúng có thể trông chừng một người bị động kinh, bảo vệ người đó khỏi thương tích và thậm chí loại bỏ các đồ vật có thể gây hại. Chúng có thể lật trở người bệnh vào một tư thế mà người đó có thể hít thở.
Một số con chó sẽ xử lý cơn động kinh bằng cách nhận ra khi nào cơn động kinh sắp xảy ra và cảnh báo cho người đó, khoảng 10 hoặc 20 phút trước cơn co giật. Ước tính có từ 10 đến 15 % số chó được huấn luyện có thể cảm nhận được khi nào cơn động kinh sắp xảy ra.
Đôi khi một con chó có thể phát hiện ra một cơn động kinh sắp xảy ra sau vài tháng sống chung và quan sát người bị động kinh. Nhưng các nhà nghiên cứu không chắc chắn về cảm nhận của loài chó. Một giả thuyết cho rằng người bị động kinh có những thay đổi về máu hoặc các chất hóa học khác trong cơ thể mà chiếc mũi nhạy cảm của chó có thể ngửi.
Một con chó có thể cảm nhận được nhiệt độ tăng đột ngột đi kèm với một cơn đột qụy. Một lý thuyết khác là tầm nhìn của chó thường tập trung tới những chi tiết nhỏ nên có thể phát hiện ra những thay đổi nhỏ trong các cử động của con người, những thay đổi mà ngay cả người bị động kinh cũng không nhận thấy.
Tuy nhiên, khả năng này vẫn đúng, cảnh báo của chó có thể báo cho người đó kịp thời đến một nơi an toàn, uống thuốc và/hoặc báo cho người khác biết rằng họ có thể cần được giúp đỡ sớm.
Nỗi sợ hãi của con người
“Đừng để chó biết bạn sợ”. Hầu hết chúng ta đều được cảnh báo như thế hồi còn nhỏ. Nếu biết chúng ta sợ, chó sẽ tận dụng sự sợ hãi của chúng ta bằng cách trở nên hung dữ hơn. Nhưng có đúng là những con chó có thể cảm thấy nỗi sợ hãi không? Câu trả lời là có, nhưng không phải theo đúng nghĩa đen. Theo như những gì chúng ta biết, loài chó không có năng lực thần bí.
Có một lời giải thích khoa học cho hầu hết những điều tuyệt vời mà loài chó có thể cảm nhận. Thông thường, lời giải thích sẽ có liên quan đến mũi của chó, cách thức đầu tiên mà chó dùng để hiểu về thế giới. Mũi chó có nhiều thụ thể cảm nhận mùi hương hơn con người, và những thụ thể này nhạy cảm với nhiều mùi hơn. Ước tính cảm nhận khứu giác của chó có thể gấp hàng triệu lần so với chúng ta.
- Xem thêm: 6 căn bệnh mà chó có thể đánh hơi được
Vì vậy, một con chó không thể đọc được tâm trí của bạn và biết bạn sợ, nhưng nó có thể ngửi thấy những gì xảy ra trong cơ thể bạn khi bạn sợ hãi. Con người đổ mồ hôi khi căng thẳng. Và nếu chúng ta sợ hãi, cơ thể chúng ta sẽ phóng thích adrenaline. Máu chúng ta bắt đầu bơm nhanh hơn, và chúng ta phát ra pheromone, hoặc các phân tử hóa học trôi nổi trong không khí. Chó có thể ngửi thấy tất cả những phản ứng sợ hãi của con người.
Mắt của chó là một cảm nhận thứ hai của chúng bởi vì chúng không dựa vào đôi mắt để có được những hiểu biết đầu tiên về thế giới. Chúng chú ý đến chi tiết riêng biệt hơn so với con người, chứ không phải là toàn cảnh, nghĩa là chúng phát hiện các tín hiệu nhỏ – biểu hiện trên khuôn mặt, sự căng thẳng, điệu bộ thay đổi – điều đó nói với chúng rằng chúng ta sợ hãi. Nếu bạn sợ, một con chó sẽ biết thông qua mùi và dấu hiệu thị giác. Còn việc chúng có trở nên hung hăn hay không còn tùy thuộc vào đặc tính của chúng và tình hình.
Nỗi buồn của con người
Bất cứ ai đã làm bạn tốt với một con chó đều biết rằng chó hòa hợp được với cảm xúc của con người. Nếu bạn buồn, con chó của bạn sẽ đặt đầu nó trên đầu gối của bạn hoặc rúc vào người bạn. Nó có thể rên rỉ và liếm người bạn môt cách thân thiện.
Chó cũng có cảm nhận được cảm xúc ở người mà họ không biết. Đưa con chó vào nhà dưỡng lão hoặc bệnh viện trẻ em, nó sẽ tìm thấy những người cần an ủi. Hiện nay, có sự giải thích sinh học nào về khả năng đọc những cảm xúc của con người, hay phải chăng sự thấu cảm đó là kết quả tự nhiên của sự gần gũi của chó và con người? Câu trả lời là sự kết hợp của cả hai.
Một lĩnh vực mới của khoa học thần kinh chó nghiên cứu hoạt động của bộ não chó. Vào tháng 2 năm 2014, kết quả nghiên cứu của một nhóm các nhà nghiên cứu người Hungary đã được đăng trên tạp chí Current Biology và báo cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng phổ biến: sử dụng fMRI (hình ảnh cộng hưởng từ chức năng), các nhà khoa học nhận thấy não chó dành một phần nhỏ để phát hiện những cảm xúc trong giọng nói của con người và âm thanh phát ra từ những con chó khác.
Con người có một phần não tương tự cho phép chúng nhận ra những cảm xúc từ những âm thanh của con người, không kể lời nói. Những phát hiện này đã khiến các nhà khoa học tin rằng loài chó có thể cảm nhận qua giọng nói khi một người buồn. Năm 2004, một nhà khoa học ở Harvard cho biết nghiên cứu của ông cho thấy qua nhiều thế kỷ sống gần và phụ thuộc vào con người, loài chó đã thích nghi về mặt di truyền, phát triển khả năng đọc được những cảm xúc và ý định của con người.
Một em bé sắp chào đời
Chó có thể cảm nhận được một người phụ nữ đang đau đẻ không? Không nghi ngờ gì, loài chó có thể biết được khi phụ nữ mang thai một phần bởi vì chúng có thể ngửi thấy mùi thay đổi trong cơ thể người phụ nữ khi các hormone chuyển động.
Sau khi mang thai, con chó sẽ cảm nhận được những thay đổi trong cách di chuyển, cũng như những thay đổi trong cảm xúc của người phụ nữ. Nếu một con chó nằm gần đó khi người phụ nữ bị vỡ nước ối, nó sẽ có thể ngửi thấy mùi nước ối. Nếu một con chó có mặt khi một người phụ nữ đang trong giai đoạn chuyển dạ, chắc chắn nó sẽ nhận thức được bất cứ điều gì cô ấy đang làm và nói.
Câu trả lời chỉ đơn giản là vì sống gần gũi với con người, loài chó có thể cảm nhận được những thay đổi về cảm xúc khi một người phụ nữ đang bắt đầu chuyển dạ. Ngoài ra, loài chó, với sự chú ý nhạy bén đến các đầu mối thị giác, có thể cảm nhận những chuyển động cơ thể tinh tế mà người phụ nữ có thể không biết.
