Sông Năng sau khi luồn dưới núi đá vôi Lũng Nham tạo thành động Puông, khi chảy đến bản Húa Tạng thì bị hàng trăm tảng đá lớn chặn lại tạo thành dòng thác. Thác Đầu Đẳng hùng vĩ với chiều dài hơn 1.000 mét, thác tạo thành ba bậc, bậc trên chênh với bậc dưới từ 3 đến 4 mét theo chiều dài. Nằm ở nơi tiếp giáp giữa Bắc Kạn với tỉnh Tuyên Quang, thác Ðầu Ðẳng nằm giữa hai dãy núi đá vôi, có độ dốc lớn, là nơi con sông Năng bị chặn lại bởi những tảng đá lớn, nhỏ xếp chồng lên nhau với độ dốc chừng 500m, tạo thành một thác nước kỳ vĩ, hòa với phong cảnh rừng nguyên sinh. Tại khu vực thác Đầu Đẳng còn xuất hiện loại cá chiên với những con nặng trên 10kg, đây là loại cá hiếm thấy hiện nay. Du khách có thể ngồi ngắm thác trên những phiến đá lớn hoặc trên ban công gỗ xây phía trên cao. Giữa khung cảnh núi non hùng vĩ, xuôi dòng sông Năng thơ mộng, chiếc thuyền độc mộc của các cô gái Tày áo chàm, khăn vấn, khoan thai lướt nhẹ mái chèo qua các soi ngô, bãi mía. Thi thoảng, ta lại gặp những chàng trai ngực trần lực lưỡng đang kéo vó, quăng chài trong bức tranh thủy mặc thiên nhiên tô vẽ tự bao giờ. Lẫn dòng thác đổ, bọt tung trắng trời, thấp thoáng những tán lá xanh gầy guộc, xòa ra chao mình qua bóng nước.
Cửa động Puông
Bên trong động
Không chỉ còn rất nhiều cảnh đẹp còn nguyên sơ, Vườn quốc gia Ba Bể còn được bao bọc bởi một lớp sương khói huyền thoại gắn với những câu chuyện đường rừng kỳ bí, hấp dẫn. Trong chiều muộn, ngồi bên bếp lửa ấm sực, ngửi mùi cá sông tươi rói nướng thơm nức mũi, được nghe những truyền thuyết nửa hư nửa thực về các tay giang hồ và người đẹp sơn cước thời đầu thế kỷ trước, du khách lại được dịp tưởng tượng mình chính là những lữ khách ngày đêm xuôi ngược sông Năng, kiếm sống bằng lòng dũng cảm và tìm ý nghĩa cuộc đời qua những chuyến phiêu lưu…
Thạch Hà