Tổng tài sản toàn hệ thống ngân hàng năm 2018 tăng 10,62% trong khi tổng vốn tự có tăng 12,89%.
Mới đây, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã công bố một số chỉ tiêu cơ bản trong hoạt động của hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2018. Theo đó, tính đến hết tháng 12-2018, tổng tài sản có của toàn hệ thống ngân hàng đã đạt 11,06 triệu tỉ đồng, tăng 10,62% so với cuối năm 2017. Trong đó, tổng tài sản có của khối ngân hàng thương mại (NHTM) nhà nước gồm: AgriBank, VietinBank, Vietcombank, BIDV, Ngân hàng Xây dựng, Dầu khí Toàn cầu, Đại Dương dù vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất (43,95%), đạt gần 4,9 triệu tỉ đồng nhưng có mức tăng trưởng chậm nhất trong các nhóm, chỉ đạt 6,42% so với cuối năm trước.
Ngược lại, nhóm ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) có tổng tài sản có mức tăng cao hơn hẳn (13,07%), lên gần 4,6 triệu tỉ đồng, còn nhóm ngân hàng liên doanh, nước ngoài cũng ghi nhận tài sản có tăng tới 19,12%, lên 1,1 triệu tỉ đồng. Như vậy, với tốc độ tăng ngày càng cao trong các năm gần đây, quy mô tổng tài sản của nhóm ngân hàng TMCP đã gần bắt kịp tổng tài sản của nhóm ngân hàng TMCP gốc quốc doanh.
Về nguồn vốn, tổng vốn tự có của toàn hệ thống tăng nhẹ 2,6% trong tháng 12-2018, đưa vốn tự có của toàn hệ thống lên mức hơn 806,1 nghìn tỉ đồng vào cuối năm ngoái, tức tăng 12,89% so với cuối năm 2017. Đóng góp trong mức tăng này chủ yếu do vốn tự có của khối ngân hàng TMCP tăng 16,36%, đạt gần 338,2 nghìn tỉ đồng, nhóm ngân hàng liên doanh, nước ngoài tăng 14,82%, đạt gần 162,9 nghìn tỉ đồng. Riêng vốn tự có của nhóm NHTM nhà nước chỉ tăng 5,48% trong năm qua, lên gần 268,6 nghìn tỉ đồng. Xét về vốn điều lệ, nhóm NHTM nhà nước hầu như không có thay đổi trong năm qua, ở mức 147,89 nghìn tỉ đồng.
Trong khi đó, vốn của nhóm ngân hàng TMCP lại tăng tới 24,42%, đạt 267,2 nghìn tỉ đồng, vốn của nhóm ngân hàng liên doanh, nước ngoài đạt 113,4 nghìn tỉ đồng, tăng 3,49% so với cuối năm trước. Như vậy, quy mô vốn điều lệ và vốn tự có của khối NHTM nhà nước tính đến cuối năm 2018 thấp hơn nhiều so với nhóm ngân hàng TMCP nhưng quy mô tổng tài sản lại cao hơn. Điều này khiến cho tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) của khối ngân hàng TMCP nhà nước chỉ ở mức 9,52% vào cuối 2018, thấp hơn nhiều so với mức 11,24% của khối ngân hàng TMCP.
Những diễn biến trên phản ánh thực tế rõ nét về khó khăn trong việc tăng vốn của nhóm NHTM gốc quốc doanh. Do nhóm này vướng các quy định hiện hành liên quan đến sở hữu vốn tối thiểu của Nhà nước, các thủ tục tìm và bán vốn cho nhà đầu tư chiến lược cũng như không được tăng vốn bằng cách chia cổ phiếu từ toàn bộ lợi nhuận giữ lại nên việc tăng vốn gặp rất nhiều khó khăn. Trong khi đó, nhóm ngân hàng TMCP tư nhân, với cơ chế hoạt động linh hoạt hơn, quyền tự quyết cao hơn đã tranh thủ được thuận lợi của thị trường chứng khoán để phát hành tăng vốn hay bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài trong năm 2018. Điển hình trong số này là Techcombank, VP Bank, HD Bank…
Về vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn của toàn hệ thống, tỷ lệ này tính đến cuối năm 2018 ở mức 28,41%, thấp hơn khá nhiều mức 40% được quy định trong Thông tư 19/2017/TT-NHNN. Tỷ lệ này của nhóm NHTM nhà nước là 30,7%, của nhóm NHTM cổ phần là 32,67% và của công ty tài chính, cho thuê là 34,9%. Nếu tỷ lệ trên được duy trì “nghiêm túc” trong năm 2019 thì sức ép tăng lãi suất trong hệ thống ngân hàng sẽ không còn lớn trong thời gian tới.
Về khả năng sinh lời của các nhà băng, số liệu cập nhật đến hết quý III-2018 cho thấy tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA) cao nhất thuộc về nhóm công ty tài chính, cho thuê với 3,02%, đứng thứ hai là ngân hàng chính sách xã hội với ROA đạt 1,02%. ROA của nhóm NHTM nhà nước ở mức khá thấp, đạt 0,52%, chỉ đứng trên Ngân hàng Hợp tác xã (0,42%) và thấp hơn ROA trung bình của toàn hệ thống là 0,7%. ROA của nhóm NHTM cổ phần đạt 0,76% và của ngân hàng liên doanh, nước ngoài là 0,88%.
Đối với chỉ tiêu tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE), nhóm các công ty tài chính, cho thuê cũng đang dẫn đầu với 13,83%, tiếp đến là Quỹ tín dụng nhân dân với mức 12,95%. ROE của các NHTM nhà nước đạt 10,21% và của khối NHTM cổ phần là 9,88%, cao hơn mức ROE trung bình toàn ngành là 9,06%. Đáng lưu ý, ROE của khối NHTM cổ phần trong năm 2018 bị ảnh hưởng một phần do hoạt động tăng vốn mạnh. Năm 2019, khi các NHTM nhà nước có thể sẽ tăng vốn mạnh nhằm đáp ứng Basel II thì ROE của nhóm này nhiều khả năng sẽ thấp hơn năm 2018.
