Hạn cuối áp dụng Basel II (năm 2020) đang đến gần hơn với các ngân hàng, trong đó yêu cầu về vốn tối thiểu là một trong ba trụ cột chính để đáp ứng tiêu chuẩn Basel II.
Vốn điều lệ toàn hệ thống tăng mạnh
Theo báo cáo của Ủy ban Giám sát Quốc gia (NFSC), năm 2018 tổng tài sản của hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) tăng khoảng 11,5% so với cuối năm 2017, tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) bình quân của hệ thống đã được cải thiện. Cụ thể, theo ước tính của NFSC, CAR toàn hệ thống đạt 11,1% do vốn tự có tăng 12,2% trong khi tổng tài sản có rủi ro tăng thấp hơn (khoảng 10,8%). Tỷ lệ vốn cấp 1/tổng tài sản có hệ số rủi ro là 8,8%, tăng so với mức 7,8% năm 2017. Ở một nguồn tham khảo khác, theo thống kê gần nhất của Ngân hàng Nhà nước, đến cuối tháng 5-2018, tổng vốn điều lệ của hệ thống TCTD đạt 516.951 tỉ đồng, tăng 0,88% so với đầu năm.
Trước đó, vốn điều lệ của hệ thống đã được bơm thêm hơn 32.000 tỉ năm 2016 và 15.000 tỉ đồng năm 2017. Kết thúc năm 2018, chưa có số liệu chính thức từ phía cơ quan quản lý, tuy nhiên một ước tính cho thấy vốn điều lệ của hệ thống ngân hàng đã tăng hơn 50.000 tỉ đồng, mức tăng mạnh nhất trong năm năm trở lại đây. Tuy vậy, chuyển biến tích cực này không được chia đều cho toàn bộ hệ thống. Trên thực tế, chưa đến một nửa các ngân hàng tăng được vốn trong năm qua, trong đó dấu ấn mạnh được ghi nhận ở các ngân hàng tư nhân top đầu như Techcombank, VPBank, MB…
Phân hóa rõ nét
Techcombank là nhân tố nổi bật nhất trong năm 2018 khi có vốn điều lệ tăng gấp ba lần, lên gần 35.000 tỉ đồng, hiện xếp thứ ba về quy mô vốn điều lệ trong hệ thống, chỉ đứng sau VietinBank và Vietcombank. Trong năm qua, Techcombank đã tăng vốn thông qua chia cổ phiếu thưởng với tỷ lệ 1:2 cho các cổ đông sau khi niêm yết vào hồi tháng 7-2018. Nhờ vậy, thứ hạng của Techcombank đã tăng vọt từ vị trí thứ 11 trong năm 2017 lên thứ vị trí 3 trong năm 2018 trên bảng xếp hạng vốn điều lệ toàn hệ thống.
Tương tự, bằng phương thức chia cổ tức bằng cổ phiếu, VPBank và MB cũng đã tăng được lượng vốn lớn trong năm qua. Vốn điều lệ của VPBank đã tăng thêm 10.500 tỉ, lên mức 25.300 tỉ đồng. Trước đó vào năm 2017, VPBank cũng đã tăng được vốn hơn 7.500 tỉ đồng; còn MB sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 5% và cổ phiếu thưởng tỷ lệ 14% cũng đã tăng vốn điều lệ hơn 3.400 tỉ, lên 21.600 tỉ đồng. Đó là hai ngân hàng lần lượt đứng vị trí thứ sáu và thứ bảy trên bảng xếp hạng quy mô vốn.
Ở chiều ngược lại, đa số các ngân hàng nhỏ vẫn đang chật vật với kế hoạch tăng vốn của mình. Vốn điều lệ quá thấp đang là cản trở đối với những ngân hàng này nếu muốn mở rộng kinh doanh mà vẫn đảm bảo an toàn vốn trong thời gian tới. OCB, VIB và TPBank là những điểm sáng ở nhóm ngân hàng tầm trung và nhỏ về tăng vốn điều lệ trong năm 2018 khi lần lượt tăng được 1.599 tỉ, 2.190 tỉ và 2.724 tỉ đồng, với vốn điều lệ đạt lần lượt là 6.599 tỉ, 7.834 tỉ và 8.566 tỉ đồng.
Ở nhóm “Big 4” ngân hàng gốc quốc doanh Vietcombank là nhà băng duy nhất tăng được vốn trong năm qua, tuy nhiên cũng mới chỉ tăng thêm được hơn 1.111 tỉ đồng. Theo đó, vốn điều lệ của Vietcombank hiện đạt 37.089 tỉ, gần bằng với VietinBank (37.234 tỉ đồng). Trong kế hoạch tăng vốn điều lệ ban đầu của mình, Vietcombank dự kiến chào bán riêng lẻ gần 360 triệu cổ phiếu cho nhà đầu tư nước ngoài để đưa vốn điều lệ lên 42.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, kết thúc năm 2018 ngân hàng mới chỉ phát hành được hơn 111 triệu cổ phiếu cho hai nhà đầu tư chiến lược là GIC và Mizuho. Số cổ phiếu còn lại khả năng sẽ được phát hành trong năm 2019.
Theo Công ty chứng khoán Bảo Việt, để đáp ứng Basel II đồng thời duy trì tăng trưởng tín dụng mỗi năm ở mức 14 – 15%, toàn hệ thống ngân hàng cần tăng vốn thêm khoảng 237.000 tỉ đồng (tương đương khoảng 10 tỉ USD). Nhiều nhà băng trong khi chưa tăng được vốn điều lệ phải tìm cách cải thiện hệ số CAR bằng việc tái cơ cấu danh mục tài sản theo hướng tập trung vào các tài sản có mức độ rủi ro thấp hơn, cùng lúc tăng cường xóa nợ và trích lập dự phòng chung. Tuy nhiên, tăng vốn điều lệ vẫn là điều bắt buộc để tiếp tục tăng trưởng, cải thiện kết quả kinh doanh và đảm bảo an toàn. Do vậy, nhu cầu tăng vốn của hệ thống ngân hàng trong thời gian tới vẫn còn rất lớn.
