Đỡ nhất là làm thuê cho doanh nghiệp nhà nước. Chỉ cần có quan hệ, biết điều và đừng tệ quá, cứ đoán ý lãnh đạo mà thực hiện là yên tâm. Đó là với các doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc, còn số chụp giựt, thì khỏi nói. Chẳng nước nào nhiều loại hình doanh nghiệp như Việt Nam, cứ trăm hoa đua nở, chẳng ai quản lý nổi. Tha hồ lập lờ với người tiêu dùng.
Cứ tưởng làm giám đốc là sướng, ai dè cũng trăm đường khổ. Khổ vì kinh doanh thì ít mà khổ vì những chuyện không đâu thì nhiều. Thời buổi kinh tế khó khăn, xăng, điện, gas… và vật giá tăng từng tuần. Sức mua giảm sút, phải tiết kiệm mọi thứ để vượt khó và tồn tại. Nhiều giám đốc tư nhân không có thư ký, trợ lý, không có chế độ tiếp khách và điện thoại, đi taxi thay vì xe riêng để giảm chi phí. Gặp nhau, ít khi nghe họ kêu về những cái khó đó mà chủ yếu là những cái khổ “từ trên trời rơi xuống”. Phải công nhận doanh nhân Việt Nam vô địch về sự chịu đựng. Nào là những thủ tục “hành là chính” của các cơ quan thuế, hải quan, thanh tra liên ngành… Rồi đủ thứ thông tư của những “người cõi trên”, nghị định “đùng một cái” buộc tay, trói chân doanh nghiệp.
Một tour du lịch do Công ty Lửa Việt tổ chức
Chưa đủ, luật còn “cho phép” các doanh nghiệp tha hồ làm hàng nhái, hàng giả các thương hiệu lớn khi được đặt tên công ty giống nhau, chỉ cần khác một hai chữ phía trước là vô tư lừa khách. Nghị định 43/2010 NĐ-CP chỉ cấm các doanh nghiệp sử dụng các chữ “Tân”, “Mới” trước hoặc sau tên công ty. Do vậy mới có hàng trăm công ty nhái các thương hiệu nổi tiếng. Chỉ riêng ngành du lịch đã có hàng chục công ty nhái các thương hiệu Top Ten của Saigontourist, BenThanhtourist, Lửa Việt, Hòa Bình… Chỉ cần thêm vài từ phía trước như Cổ phần, Dịch vụ, Thương mại, Sự kiện… hoặc thay chữ Tourist bằng Travel… là tha hồ lập lờ. Từ kiểu chữ cho đến logo và cả website nhái.
Người viết từng nhờ luật sư ra Nam Định kiện công ty trùng tên, chỉ khác chữ “Cổ phần”. Họ liền thách thức, dọa kiện lại và trưng giấy phép hẳn hoi của Sở Kế hoạch và Đầu tư Nam Định cấp. Du lịch là sản phẩm dịch vụ, dùng xong mới biết chất lượng nên dễ làm hàng nhái, hàng giả nhất. Riết rồi chẳng ai thắc mắc, cả doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng đều quen dần việc sống chung với lũ. Cái cần bảo hộ là tên riêng chứ không phải tên lót. Các nhà làm luật chưa quan tâm đến ngữ pháp tiếng Việt, càng chưa hình dung những hệ lụy và rắc rối xảy ra cho các doanh nghiệp, nên đã vô tình tiếp tay cho hàng giả. Trong khi xăng, điện của Nhà nước độc quyền, liên tục tăng giá, kéo theo sự leo thang các dịch vụ thì Nhà nước lại kêu gọi doanh nghiệp giảm giá! Khi vận động tham gia kích cầu nội địa, có doanh nghiệp đã thẳng thừng: “Có giỏi thì vận động xăng, điện giảm giá đi, cứ leo thang mãi sao chịu nổi. Nhà nước phải nêu gương trước, không thể cứ “trăm dâu đổ đầu doanh nghiệp” được”.
Hiện nay, Nhà nước đã tăng lệ phí làm passport từ 200 ngàn lên 300 ngàn đồng, lệ phí visa vào Việt Nam thấp nhất từ 25 lên 45 USD. Sắp tới có thể các thị trường trọng điểm như Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga, Bắc Âu… lâu nay được miễn visa vào Việt Nam bị bãi bỏ. Nếu đúng vậy, đây sẽ là đòn hiểm đánh vào việc cạnh tranh vốn ốm yếu so với các nước trong khu vực. Vé tham quan đồng loạt tăng giá, như khu du lịch đảo Tuần Châu, Quảng Ninh tăng từ 30 ngàn lên 160 ngàn đồng. Chưa hết, lệ phí giao thông trên quốc lộ 1 từ Hà Nội đi Cần Thơ và quốc lộ 14 đi Tây Nguyên sẽ tăng tới 350%. Đúng là đại nhảy vọt. Những con đường đau khổ nhất nhì châu Á đang phải cõng phí nhất nhì thế giới. Hèn gì lượng doanh nghiệp phá sản trong hai năm qua đã vượt con số 100.000, hơn cả tổng số 20 năm trước cộng lại. Trong tình hình đó, nếu không biết “khoan thư sức” cho dân và doanh nghiệp thì hậu quả khôn lường.
Khi mua nhầm hóa đơn giả, thay vì truy phạt thủ phạm thì ngành thuế lại phạt nạn nhân. Các doanh nghiệp đã làm đầy đủ nghĩa vụ thuế để nuôi bộ máy nhà nước, trong đó có các ngành thanh tra, kiểm tra, quản lý thị trường… Chẳng biết họở đâu mà để kẻ xấu lộng hành như vậy, cứ ra đường là thấy hàng nhái, vào chợ là gặp hàng giả. Đáng lẽ phải chia sẻ, động viên doanh nghiệp gặp nạn, kiểm điểm quản lý thị trường thì lại phạt nặng nạn nhân. Khác nào phạt người ra đường bị móc túi vì tội “Tại sao mang theo bóp khi ra đường? Nếu đểở nhà, thì bọn cướp sẽ thất nghiệp mà chết!”. Cách hành xử của các cơ quan quản lý nhà nước hiện nay đang vô tình khuyến khích kẻ xấu. Rồi chuyện mỗi ngày phải nhận vô số tin nhắn rác quảng cáo, đi nước ngoài mà điện thoại roaming là lãnh đủ.
Khổ nhất là việc hết nhóm này tới nhóm khác vào công ty mời mua vé ca nhạc từ thiện, mua sách kỷ niệm của các ngành, ủng hộ quỹ này quỹ kia, mời quảng cáo của mấy tờ phụ trương các báo trung ương… Cứ như thập diện mai phục. Không thể đột nhập vào các cao ốc văn phòng để làm phiền thì dùng điện thoại “khủng bố”. Rồi mời đóng tiền “tự nguyện” để được khen thưởng danh hiệu này, cúp vàng nọ. Dù làm tốt mà “con nhà nghèo” thì đành chịu, bởi khen thưởng chỉ dành cho kẻ có tiền. Thậm chí có tờ báo kiên quyết bỏ tên các doanh nghiệp không chịu đóng tiền “đăng quảng cáo chúc mừng mình” dù trước đó đã đóng lệ phí khen thưởng và được công nhận. Gần đây, nở rộ các chương trình “truyền hình trực tiếp” để làm từ thiện của Đài truyền hình Việt Nam (VTV1). Toàn của các bộ, các ban ngành đoàn thể trung ương. Điện thoại tới tấp, nhân danh cả phó chủ tịch nước, phó thủ tướng, chủ tịch thành phố, ban tổ chức trung ương, thanh tra chính phủ… Có cả chữ ký và dấu đỏ của lãnh đạo hẳn hoi. Ít nhất cũng mươi triệu đồng ủng hộ trở lên. Có người vừa đề nghị vừa dọa, lại còn nói “10 triệu đồng chẳng đáng là bao!”, và mời mua vé máy bay ra Hà Nội dự lễ để được truyền hình trực tiếp…
Gặp những tình huống này, các giám đốc doanh nghiệp nhà nước còn lấy cớ xin lãnh đạo cấp trên để từ chối khéo. Chỉ khổ cho các giám đốc tư nhân, không cho thì “mang tội”, cho thì chẳng biết lấy từ khoản nào vì làm gì cũng phải có kế hoạch. Nội chuyện vắt óc để suy nghĩ từ chối sao cho “phải đạo” đã mất hết thời gian, còn hơi sức đâu mà sáng tạo vượt khó. Chẳng cần ai nhắc, nhiều công ty vẫn âm thầm làm từ thiện tại chỗ, bởi đó là một phần trách nhiệm với cộng đồng. Trong lúc khó khăn, nhiều công ty phải giảm lương, thậm chí giảm nhân sự, lấy đâu ra tiền đểủng hộ quanh năm. Không biết chi phí tổ chức các chương trình như vậy tốn hết bao nhiêu? Có giám đốc cho biết: “Cứ nghe tới chương trình từ thiện truyền hình trực tiếp là nổi da gà. Bởi sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp khổ sở”. Công bằng mà nói, tự thân các chương trình đó là cần thiết và rất tốt. Cũng có những doanh nghiệp thật sự có nhu cầu tham gia. Vấn đề là đừng lạm dụng để phiền nhiễu các doanh nghiệp khác. Chỉ có người thực hiện mới làm méo mó ý nghĩa và mục đích. Chẳng biết tới bao giờ doanh nghiệp Việt Nam thoát khỏi vòng kim cô, không phải suốt ngày lo đối phó như vậy? Hãy để họ toàn tâm toàn ý lo việc kinh doanh, đặc biệt trong thời điểm khó khăn hiện nay.
Nguyễn Văn Mỹ (Giám đốc Công ty Du lịch Lửa Việt)