Tuần qua, tại Washington DC, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry trong cuộc hội đàm với Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã thông báo rằng lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam được Mỹ gỡ bỏ một phần. Website của Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đã đưa ra thông báo tương tự, rằng Bộ Ngoại giao Mỹ đã tiến hành các bước nhằm cho phép việc chuyển giao các loại vũ khí phòng thủ liên quan đến an ninh hàng hải cho Việt Nam trong tương lai. Các quan chức của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết việc bán bất kỳ vũ khí cụ thể nào cho Việt Nam sẽ được đánh giá trên cơ sở từng trường hợp một theo đề nghị cung cấp thiết bị quốc phòng từ Việt Nam nhằm giúp Việt Nam tuần tra, phòng vệ trên Biển Đông. Các loại vũ khí mà Mỹ sẽ bán cho Việt Nam có thể là các hệ thống vũ khí trên không và tàu chiến. Hãng tin Reuters dẫn lời các quan chức cấp cao giấu tên của Mỹ cho biết Washington muốn hỗ trợ Việt Nam tăng cường khả năng giám sát và bảo vệ bờ biển và máy bay do thám “sát thủ săn ngầm” P-3 có thể là một trong những thương vụ đầu tiên giữa hai bên. Động thái này của Mỹ chứng tỏ ý đồ thắt chặt quan hệ với Việt Nam đang nằm trong chiến lược tái tập trung về mặt kinh tế, chính trị và quân sự vào châu Á của Tổng thống Mỹ Barack Obama. Ngoài mục đích tăng cường an ninh để ngăn chặn sự bành trướng của Trung Quốc trong khu vực, Mỹ cũng thể hiện rõ mong muốn mở rộng thương mại trong khu vực qua Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP).
Từ năm 1984, Mỹ đã áp đặt lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam.Trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực vận động gỡ bỏ lệnh cấm vận này. Về phía Mỹ, Thượng nghị sĩ John McCain, Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel và Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ – đại tướng Martin Dempsey đã có những tác động tích cực để thuyết phục chính quyền thay đổi quan điểm về việc cung cấp vũ khí cho Việt Nam. Chính ông John McCain trong chuyến thăm Hà Nội hồi tháng 8 vừa qua cho rằng thỏa thuận bán vũ khí có thể được tiến hành vào tháng 9 năm nay.Thỏa thuận này sẽ được chia thành nhiều giai đoạn, tùy thuộc việc giải quyết các vấn đề nhân quyền mà nước Mỹ quan tâm.
Vì lệnh cấm vận trên tuân theo Luật Kiểm soát xuất khẩu vũ khí (ban hành năm 1976), vốn nghiêm cấm việc buôn bán vũ khí cho Việt Nam và nhiều quốc gia khác nên theo nguyên tắc, cả Hạ viện và Thượng viện Mỹ đều phải chuẩn bị một dự thảo luật, trong đó chỉ rõ luật năm 1976 cần được sửa đổi thế nào để có thể cho phép cung cấp vũ khí cho Việt Nam. Sau khi lưỡng viện họp chung để thống nhất về các điều khoản sửa đổi và thu được đa số phiếu đồng ý thì vụ việc được trình lên Tổng thống Barack Obama để xem xét, quyết định phê chuẩn luật mới hay phủ quyết.
Nguyễn Thắng
