Thời gian gần đây, AI – trí tuệ nhân tạo là chủ đề được nhắc đến và thảo luận thường xuyên ở Việt Nam – từ những bài phát biểu của các ban ngành chính phủ về Công nghiệp 4.0 cho đến tuyên bố của các công ty và tập đoàn doanh nghiệp về những sản phẩm và dịch vụ dựa trên công nghệ AI.
Toàn bộ bối cảnh công nghệ của Việt Nam vẫn đang phát triển, và sự phát triển AI ở Việt Nam vẫn còn ở giai đoạn rất sớm. Các công ty địa phương và công ty startup đang chạy đua để theo kịp những công ty nước ngoài.
“Cơ hội là có nếu chúng tôi có thể hiểu khách hàng của mình tốt hơn và khai thác dữ liệu mà chúng tôi có được trong khi Google không có”, ông Đỗ Văn Hải, một chuyên gia xử lý tiếng nói tại Trung tâm Không gian mạng Viettel (Viettel Cyberspace Center – VTCC), nói. Ông Hải đã dẫn đầu các nỗ lực của Viettel nhằm vận dụng AI trong việc xây dựng những ứng dụng liên quan đến tiếng nói.
Xử lý ngôn ngữ tự nhiên dành cho tiếng Việt
Chính thức thành lập vào năm 2015, Trung tâm Không gian mạng Viettel được giao nhiệm vụ nghiên cứu và phát triển các ứng dụng về dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, khai thác dữ liệu và DPI (deep packet inspection, tạm dịch: phân tích sâu các gói).
Hiện tại, bộ phận AI của trung tâm này đặc biệt tập trung vào xử lý tiếng nói để cải thiện trải nghiệm của khách hàng Viettel và khai thác tiềm năng của dữ liệu viễn thông thuộc sở hữu của tập đoàn.
Dịch vụ nhận dạng tiếng nói của Viettel được coi là hàng đầu trong nước. Khi nói đến việc xử lý ngôn ngữ tiếng Việt, theo ông Đỗ Văn Hải cho biết, thuật toán của Viettel chính xác hơn của Google.
Ban đầu, nhóm của ông Hải được thành lập để phân tích dữ liệu từ trung tâm dịch vụ khách hàng của Viettel, thường nhận được 500.000 cuộc gọi trong một ngày.
Trước đây, nội dung từ các cuộc gọi của khách hàng Viettel được các nhà quản lý hàng đầu của công ty kiểm tra ngẫu nhiên nhằm có được sự hiểu biết tốt hơn về các khiếu nại của khách hàng.
Những tiến bộ đạt được trong nhận dạng tiếng nói và khai thác dữ liệu trong vài năm qua đã cho phép Viettel giám sát nửa triệu cuộc gọi điện thoại từ khách hàng và ghi lại các cuộc hội thoại nếu cần.
Trên toàn cầu, các trợ lý ảo đã không thể thay thế hoàn toàn lực lượng nhân viên nhận cuộc gọi khách hàng . Tuy nhiên, nhóm của Viettel đã nhìn thấy tiềm năng trong việc chuyển các dịch vụ nhận dạng giọng nói sang các nền tảng khác.
Các ứng dụng của Viettel đã được một số tờ báo trực tuyến sử dụng cho chức năng chuyển văn bản thành giọng nói và chúng được các cơ quan nhà nước chấp nhận để tự động sao chép ghi chú cuộc họp.
Trong tương lai, các ứng dụng khác cũng có thể bao gồm phát thanh viên ảo và lồng tiếng phim tự động bằng tiếng Việt.
“Rõ ràng, chúng tôi vẫn còn rất nhiều việc phải làm để cải thiện mức độ chính xác. Nhưng khi nói đến tiếng Việt, chúng tôi có một số lợi thế cạnh tranh”.
Ông Hải cũng đề cập đến quyền truy cập vào dữ liệu không có sẵn trong phạm vi công cộng, cũng như quyền tiếp cận ưu tiên với các hợp đồng do nhà nước cung cấp – sẽ chỉ sử dụng giải pháp AI phát triển trong nước do lo ngại về an ninh quốc gia.
Những công ty nhỏ hơn cũng đã có những bước phát triển mới trong đấu trường này. Trịnh Xuân Tuân thành lập NextSmarty vào năm 2016.
Công ty khởi nghiệp này áp dụng AI và các thuật toán học sâu để xây dựng các dịch vụ đề xuất, nhắm mục tiêu vào các doanh nghiệp quy mô vừa không có tài nguyên và dữ liệu để phát triển thuật toán của riêng họ như trường hợp của Amazon hoặc Netflix.
Năm 2017, Tuân đồng tác giả một bài viết nêu chi tiết cách thức mà giải pháp của mình tạo ra các đề xuất theo thời gian thực ngay cả khi người dùng không tạo hồ sơ hoặc khi nền tảng không có đủ dữ liệu bao gồm các giao dịch trước đây của người dùng.
Nói một cách đơn giản, Tuân đã phát triển một phương pháp để tận dụng thứ tự những cú nhấp chuột của người dùng.
Ý tưởng này đến với Tuân khi anh đang làm việc trong vai trò một kỹ sư học sâu ở Thung lũng Silicon.
“Bạn luôn có thể tìm thấy thứ gì đó trên Amazon, nhưng còn một trang web ít được biết đến thì sao? Bạn có thể dễ dàng rời đi sau hai hoặc ba lần nhấp. Đây là vấn đề đối với nhiều trang web không có đủ dữ liệu về tương tác người dùng trong quá khứ và có lượng khách hàng trung thành không nhiều”, nhà sáng lập của NextSmarty chia sẻ.
Khách hàng đầu tiên của NextSmarty, là một trang web thương mại điện tử về trang sức cao cấp của nước ngoài, mà theo Tuân là đang phải vật lộn để tăng doanh số vì các phương pháp đề xuất sử dụng công nghệ AI thông thường không được hiệu quả.
Đơn giản là do không có đủ dữ liệu về các tương tác của người dùng để hệ thống AI diễn dịch vì hầu hết người dùng không thường xuyên mua đồ trang sức.
Tuân cho biết thuật toán NextSmarty đã giúp trang web bán trang sức tăng 50% doanh số sau một tháng, mở ra cơ hội mới cho công ty khởi nghiệp của anh.
Công ty gần đây đã nhận được khoản tài trợ trong vòng gọi vốn hạt giống từ các nhà đầu tư của Mỹ và Hàn Quốc, bao gồm quỹ đầu tư 500 Startups, để tập trung vào các khách hàng thương mại điện tử trong khu vực Đông Nam Á.
“Tôi nghĩ rằng chìa khóa ở đây là cách chúng ta có thể tùy chỉnh và tận dụng các công nghệ AI dựa trên dữ liệu từ sự thấu hiểu hành vi của người dùng và ý định của họ”, Tuân nói.
Xây dựng nhận dạng số
Nhận dạng khuôn mặt là một chủ đề nóng khi thảo luận về AI. Ở một đất nước mà hầu hết mọi người vẫn chi trả bằng tiền mặt và các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt mới chỉ bắt đầu cất cánh, thật không dễ dàng để thuyết phục người tiêu dùng thanh toán bằng khuôn mặt của họ.
Nhưng có một nhà khởi nghiệp đang thực hiện sứ mệnh xây dựng thị trường tương lai tại Việt Nam nơi mọi người có thể “thanh toán bằng nụ cười của họ”.
Vào tuần thứ 3 của tháng 9, tại Hà Nội, Ngân hàng Thương mại cổ phần An Bình (ABBank) đã ra mắt Wee @ ABBank, cho phép người dùng tùy chọn sử dụng khuôn mặt của họ làm định danh cho các giao dịch.
Người đứng đằng sau dự án này là nhà khởi nghiệp hàng loạt Christian Nguyễn, người sáng lập của Công ty Wee Digital, một công ty startup ở TP. Hồ Chí Minh với mục đích thay đổi trải nghiệm ngoại tuyến của người tiêu dùng Việt Nam bằng cách sử dụng công nghệ bảo mật sinh trắc học và phân tích dữ liệu sâu.
Vào tháng 3, Wee Digital đã nhận được vòng tài trợ đầu tiên từ VinaCapital Ventures. Lớn lên ở Pháp, Christian Nguyễn trở về Việt Nam hơn một thập niên trước. Anh cho biết ý tưởng đã đến với anh sau khi có những trải nghiệm rất tồi tệ khi sử dụng dịch vụ của một chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam.
Thông qua Weekly Digital, nhà khởi nghiệp này có tham vọng làm cho nhận dạng khuôn mặt thuận tiện và đủ an toàn cho người tiêu dùng để họ không còn cần tiền mặt, thẻ hoặc thậm chí ví điện tử trên điện thoại để giao dịch hoặc cho các trải nghiệm ngoại tuyến khác.
Mặc dù vẫn đang là một công ty startup ở giai đoạn đầu, nhưng Wee Digital đã ký hợp đồng với Tập đoàn Vingroup để áp dụng công nghệ của mình tại một số khu nghỉ dưỡng Vinpearl, sử dụng công nghệ quét khuôn mặt để cung cấp cho khách hàng quyền truy cập vào các dịch vụ tại khu nghỉ mát.
Weekly Digital đang dành thời gian và nguồn lực để phát triển công nghệ cũng như thuyết phục các doanh nghiệp và tổ chức sử dụng công nghệ.
Điều mấu chốt là di chuyển nhanh trong thị trường của chính bạn trước khi các nhà cung cấp nước ngoài nhảy vào, Christian Nguyễn nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây với KrASIA tại Hà Nội.
“Để có thể tác động đến đời sống của người tiêu dùng có lẽ trong ba năm tới, bạn phải bắt đầu ở đâu đó”.
Vẫn còn con đường dài phía trước
Mặc dù AI đã tạo ra ảnh hưởng đối với nhiều ngành công nghiệp tại Việt Nam, hầu hết các công ty khởi nghiệp về công nghệ AI ứng dụng vẫn đang ở giai đoạn phát triển non trẻ.
Theo Báo cáo Bối cảnh AI Việt Nam 2018 do sáng kiến RubikAI của Nexus Frontier Tech công bố, 59% công ty AI tại Việt Nam đã hoạt động chưa tới hai năm và chỉ 34% đã huy động được hơn 200.000 USD từ các nguồn bên ngoài.
Các nhà nghiên cứu của RubikAI cũng nhận thấy rằng sự thiếu hụt tài năng là hạn chế lớn nhất đối với hệ sinh thái AI Việt Nam.
Hajime Hontta, một “partner” (thành viên) của G & H Ventures – quỹ đầu tư tập trung vào các công ty khởi nghiệp AI giai đoạn đầu có trụ sở tại Hà Nội, cho biết Việt Nam có thể có nhiều tài năng về học máy và khoa học dữ liệu, nhưng thật khó để tìm ra tài năng kinh doanh nhằm đưa các giải pháp này ra thị trường.
Chính phủ đã nhận ra rằng AI sẽ là một trụ cột trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tại Ngày hội Trí tuệ nhân tạo (AI4VN) tổ chức vào tháng 8 tại Hà Nội, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã phát biểu tổng kết rằng AI “không còn là câu chuyện của khoa học mà là vấn đề kinh tế xã hội để đưa Việt Nam phát triển vì không có sự lựa chọn nào khác”.
- Xem thêm: AI và tự động hóa trong tiếp thị
Dù vậy, Việt Nam hiện không có một chiến lược AI từ trên xuống. Vai trò của chính phủ dường như chỉ giới hạn ở việc khuyến khích sự phát triển của nó và để việc nghiên cứu thực tế, triển khai các giải pháp mới cho khu vực tư nhân.
Tuy nhiên, một số người trong cuộc đã cảnh báo rằng điều này mang lại cho các cá nhân và doanh nghiệp “không thật sự tâm huyết” có cơ hội sử dụng (và lạm dụng) thuật ngữ AI như một công cụ xây dựng thương hiệu và chuyển trọng tâm ra khỏi công nghệ thực tế có thể thúc đẩy những tham vọng Công nghiệp 4.0 của Việt Nam.
