Theo NHNN, năm ngân hàng này cùng với Công ty TNHH một thành viên Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC) sẽ bán vàng bình ổn theo giá vàng của SJC.
Người dân đổ xô mua vàng khi vàng lên cơn sốt giá
Chưa hết, ngày 17-11-2011, NHNN còn quyết định thành lập tổ xây dựng đề án sử dụng nguồn lực trong nước để bình ổn thị trường vàng.
Tuy nhiên, từ đó đến nay, giá vàng trong nước chỉ đôi lần thu hẹp khoảng cách với giá thế giới (đã quy đổi, cộng cả thuế và phí) về mức hơn 400.000 đồng/lượng như kỳ vọng của NHNN (tức là không còn cơ hội để đầu cơ vàng), hầu hết thời gian còn lại mức chênh lệnh này đều lên đến 2-3 triệu đồng/lượng.
Thực ra, vàng không phải là mặt hàng tiêu dùng thiết yếu mà Nhà nước cần phải bình ổn giá. Phần lớn người dân chẳng hề quan tâm đến mặt hàng này bởi với họ chuyện chạy ăn từng bữa còn quan trọng hơn nhiều. Tuy nhiên cũng có một bộ phận người dân có thói quen tích lũy bằng vàng – đây chính là đối tượng phải gánh chịu hậu quả nặng nề từ sự lúng túng về chính sách quản lý thị trường vàng của Nhà nước trong thời gian qua.
Không chỉ bị mua vàng với giá cao, người dân còn phải đương đầu với quá nhiều rắc rối nảy sinh sau khi Thống đốc NHNN tuyên bố tại diễn đàn Quốc hội hồi tháng 11-2011 là Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng và SJC được chọn làm thương hiệu vàng quốc gia.
Có một điểm cần được nhắc lại là vào tháng 5-2012, Chính phủ ban hành Nghị định 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng và chính thức công bố Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng. Tuy nhiên, văn bản pháp luật này cũng như trong thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định 24 không hề đề cập đến chuyện chọn thương hiệu vàng quốc gia.
Vàng nào cũng là vàng
Bà Ngọc Mai, một người về hưu gần chục năm nay, đang rất lo âu vì bỗng dưng khoản tài sản tích lũy nhỏ nhoi của mình có thể bị teo tóp. Chẳng qua là vì bà đang cất giữ vàng mà không phải là thương hiệu SJC.
Bà Mai thắc mắc, trước đây, khi các thương hiệu vàng miếng như AAA, SBJ,… được đưa ra thị trường, giá cả chênh lệch nhau không nhiều. Ai thích thương hiệu nào thì mua loại đó, cũng chẳng thấy cơ quan nào đưa ra khuyến cáo gì. Đùng một cái, NHNN tuyên bố chỉ chọn SJC làm thương hiệu vàng quốc gia, thế là mấy loại vàng mà bà đang giữ tự dưng mất giá đến vài triệu đồng mỗi lượng mà chúng cũng là vàng bốn số 9 hẳn hoi.
Không ít người dân bức xúc đặt câu hỏi vì sao lại có chuyện vô lý đến vậy, bởi đặc điểm quan trọng nhất của vàng chính là chất lượng, hay còn gọi là tuổi vàng, còn thương hiệu chỉ nhằm “đóng dấu” về chất lượng.
Không chỉ người dân giữ vàng phi SJC bị thiệt hại, đằng này, người giữ vàng SJC cũng bị ép giá.
Cách nay hơn một tháng, vì cần tiền, chị Dung đem bán vàng SJC nhưng là loại vàng lẻ (5 phân, 1 chỉ, 2 chỉ). Thật bất ngờ, những chỉ vàng được mua trước đây rất lâu của SJC, dù vẫn còn bao bì đảm bảo, được mua lại với giá bằng giá vàng nguyên liệu, tức thấp hơn đến hơn 3 triệu đồng mỗi lượng (so với giá mua vào loại vàng miếng một lượng) với lý do mẫu cũ, công ty đã không còn dùng nữa.
Với những chỉ vàng SJC mua sau này, tuy vẫn là mẫu đang sử dụng, nhưng cũng phải chịu mức giá thấp hơn 300.000 đồng/lượng, cộng thêm phí đổi bao bì chống giả mới của Công ty SJC (phí 30.000 đồng/lượng ở Hà Nội, 5.000 đồng ở TP.HCM). Vậy là chị Dung mất đứt thêm một khoản tiền, vì phải mua đắt, bán rẻ mà chẳng biết kêu ai (trước đây khi mua vàng miếng loại một chỉ, hai chỉ…, người mua thường phải chịu giá cao hơn nếu mua loại một lượng).
Vàng nhái tràn lan
Theo số liệu từ SJC, tính đến cuối tháng 10, họ đã phát hiện 463 lượng vàng nhái, vàng giả SJC, trong đó tại Hà Nội là 377 lượng, TP.HCM 86 lượng. Qua kiểm định thì phần lớn vàng nhái thương hiệu đều đảm bảo chất lượng, còn lại một phần là vàng không đủ tuổi.
Chính sự chênh lệch giá quá lớn giữa vàng trong nước và thế giới, giữa vàng SJC và phi SJC đã kích thích nạn vàng giả, vàng nhái tràn lan. Nhưng đó cũng chỉ là phần ngọn, còn phần gốc chính là tình trạng độc quyền, từ độc quyền nhà nước chuyển thành độc quyền doanh nghiệp. Điều này khiến thị trường vàng càng trở thành một mê hồn trận.
Nhưng ai sẽ là người bị thiệt hại từ thực trạng này? Xin được trả lời ngay đó là người dân giữ vàng.
Mỗi người chúng ta sẽ nghĩ gì khi chứng kiến cảnh người dân phải xếp hàng dài và chờ trong vài giờ đồng hồ tại các cửa hàng của SJC để được kiểm định vàng và thay bao bì mới (tất cả đều phải đóng phí).
Thế nhưng, nếu lỡ mua phải vàng nhái thì người dân sẽ chịu thiệt thòi ra sao? Theo bà Lê Thị Thúy Hằng, Giám đốc chi nhánh Công ty SJC miền Bắc, sau khi phát hiện vàng nhái thương hiệu SJC, nếu xác định đúng là vàng nhái, công ty sẽ cắt hủy mặt miếng vàng đó để người dân có thể đem bán ra thị trường với hình thức vàng nguyên liệu hoặc có thể sẽ bị chuyển tới cơ quan công an nếu bị nghi ngờ. Hoặc có nơi xử lý bằng cách đục lỗ vào miếng vàng của người dân trước khi trả lại cho họ.
Cách xử lý như trên có thể đúng về lý, nhưng sẽ không hợp tình bởi ngay cả nhà sản xuất cũng như các chuyên gia đều thừa nhận rằng không dễ để phát hiện vàng nhái.
Cơ quan quản lý nói gì?
Cách nay hơn 10 ngày, nhiều tờ báo đồng loạt phát đi thông tin từ NHNN liên quan đến thị trường vàng. Qua đó, thật bất ngờ, khi NHNN khẳng định Nhà nước không bình ổn giá vàng vì nó không ảnh hưởng đến quốc kế dân sinh. Vậy thì phải hiểu sao đây với Thông tư 32 do chính cơ quan này ban hành nhằm mục tiêu bình ổn thị trường vàng, hay tổ xây dựng đề án sử dụng nguồn lực trong nước để bình ổn thị trường vàng mà NHNN quyết định thành lập đã tự giải thể mà chưa làm được gì.
Với nạn vàng nhái, vàng giả, NHNN cho rằng do trước đây thị trường vàng không có ai quản lý nên phải chấp nhận thực trạng này, tức là người dân phải chịu thiệt thòi. Hóa ra lâu nay hàng chục ngàn doanh nghiệp vàng hoạt động trong một thị trường tự phát sao? Vậy, liệu từ tháng 5-2012 trở về sau, khi Nghị định 24 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng có hiệu lực, nạn vàng nhái, vàng giả sẽ được xử lý dứt điểm? Thực tế chưa cho thấy dấu hiệu khả quan như mong đợi, bởi vì một khi sự chênh lệch giá vàng quá lớn giữa trong nước và quốc tế, giữa vàng SJC và phi SJC vẫn được duy trì thì vẫn còn động cơ để kích thích người ta trục lợi.
Trong mê hồn trận của thị trường vàng hiện nay, nếu đã có người bị thiệt hại, tất yếu phải có người hưởng lợi. Vậy ai đang hưởng siêu lợi nhuận từ việc NHNN cho phép chuyển đổi vàng phi SJC thành SJC? Ai đang thu về những khoản lợi quá lớn từ việc tận dụng tình trạng hai giá hiện nay trên thị trường vàng? Và ai sẽ là người đứng ra bảo vệ quyền lợi của người dân? Còn quá nhiều câu hỏi đang chờ câu trả lời.
Quế Thanh