Sự việc Indonesia ngày 17-8 đánh đắm 71 tàu cá hành nghề tại vùng biển của mình đã cho thấy nước này đang muốn khẳng định sức mạnh trên biển.
Theo báo Le Monde (Pháp), từ tháng 10-2014 khi Bộ trưởng Hàng hải Susi Pudjiastuti của Indonesia lao vào cuộc đấu tranh quyết liệt này, đã có trên 170 tàu đánh cá của nước ngoài bị đánh chìm xuống đáy biển bằng thuốc nổ, còn thủy thủ đoàn thì bị tống vào tù.
Jakarta thích những hành động mang tính biểu tượng, cụ thể như đã nhanh chóng đánh đắm chiếc Viking, một tàu đánh cá trái phép mang cờ Nigeria, chỉ vài tuần sau khi chiếc tàu này đi vào vùng biển Indonesia. Chiếc Viking đã chìm xuống vùng biển phía tây Java, trước thành phố Pangandaran, quê hương của ông Susi Pudjiastuti.
Với 6 triệu tấn tôm cá đánh bắt được trên biển năm 2014, Indonesia là nước cung cấp hải sản lớn thứ hai thế giới, sau Trung Quốc. Theo Jakarta, nạn đánh cá lậu mỗi năm gây thiệt hại nhiều tỉ USD cho Indonesia, nhất là đối với 800.000 ngư dân cá thể, con số này đã giảm một nửa so với năm 2003. Indonesia tỏ ra kiên quyết hành động ngay cả với những tàu cá nhỏ có chiều dài chưa đầy 12 mét.
Ông Arifsyah Nasution, một người phụ trách ở Greenpeace Indonesia, nhìn nhận việc đánh chìm một lúc 71 chiếc tàu là quá nhiều. Ông nói: “Chúng tôi đã đề nghị chính quyền nên ngừng việc phá hủy tàu bằng chất nổ rất hại cho môi trường biển. Tốt nhất nên cho tháo dỡ các tàu này trên đất liền và tái chế. Bên cạnh đó, một số tàu đánh cá lậu khai thác cá thu, cá mập và những loại cá nhỏ ở ngoài khơi, đánh bắt một cách hủy diệt bằng chất nổ và cyanure. Theo ông Nasution, vấn đề hiện nay khá nghiêm trọng và Indonesia phải vừa bảo vệ cả tài nguyên lẫn chủ quyền.
Cách làm mạnh tay của Jakarta đã gây căng thẳng ngoại giao với Bắc Kinh, nhất là hồi tháng 6-2016 khi đoàn tàu đánh cá của Trung Quốc bùng nổ về số lượng, làm cho các nước láng giềng phải lo ngại. Năm 2014, Trung Quốc có 2.439 tàu cá công nghiệp có thể hành nghề xa khơi so với 1.350 chiếc vào năm 2007, gây mất thăng bằng lực lượng trong khu vực.
Hồi tháng 7-2016, Tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc (FAO) thông báo một hiệp ước lần đầu tiên mang tính ràng buộc về đánh cá bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (INN), được đưa ra hồi năm 2009, nay đã thu thập được đủ số thành viên để có thể áp dụng.
Hiệp ước này cho phép các quốc gia được kiểm tra các tàu cá nước ngoài đi vào hải phận của mình, có thể cấm tuồn hàng và báo động cho các nước thành viên nếu có nghi vấn. Khoảng 30 nước đã ký kết hiệp ước trên, trong đó có Liên minh châu Âu và các nước xuất khẩu hải sản lớn như Indonesia, Thái Lan, Chile, Mỹ, nhưng chưa có sự tham gia của Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản, Ấn Độ, Nga và Peru.
Vùng biển Indonesia rất khó kiểm soát vì có đến 17.000 hòn đảo. Khi ra lệnh đánh chìm tàu một cách ấn tượng, Tổng thống Indonesia vừa tìm cách bảo vệ đội tàu đánh cá của nước mình vừa tái khẳng định chủ quyền trong khu vực đang có những tranh chấp.
Indonesia dù không liên quan đến tranh chấp lãnh thổ như Philippines và Việt Nam, nhưng trong bài diễn văn đọc trước quốc dân Tổng thống Indonesia Joko Widodo vẫn khẳng định sẽ “bảo vệ từng tấc đất”, kể cả vùng địa đầu của quần đảo Natuna mà Jakarta đang lo ngại bị nước ngoài dòm ngó.
V.Đ theo Le Monde, Les Echos (DNSGCT)
