Qua đó khuyến khích các hoạt động đầu tư, kinh doanh của thành phần tư nhân trong nền kinh tế nội địa. Nước này đã sửa đổi Luật đầu tư nước ngoài, Luật công ty, chính thức áp dụng chính sách thả nổi có kiểm soát đồng nội tệ,… song hành với những bước mở cửa nền kinh tế để thu hút các nguồn đầu tư nước ngoài và khuyến khích ngoại thương, giảm dần cơ chế quản lý xin cho trong xuất nhập khẩu.
Trong lĩnh vực chính trị, sau cuộc bỏ phiếu bầu cử Quốc hội bổ sung ngày 1-4 vừa qua, nhiều nước phương Tây cũng dần dần gỡ bỏ các rào cản cấm vận. Trước đó, ngày 30-11-2011 Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã tớiMyanmartrong chuyến thăm cấp nhà nước cao nhất của Mỹ trong vòng nửa thế kỷ. Mỹ đang xem xét tiếp tục nới lỏng cấm vận. Ngày 13-4, thủ tướng Anh David Cameron đã trở thành vị thủ tướng Anh đầu tiên đến thămMyanmartrong hơn 60 năm. Tiếp đến, EU và sau đó là nhiều nước khác như Thụy Sĩ, Na Uy, Canada, Australia… cũng quyết định đình chỉ hoặc bãi bỏ các lệnh trừng phạt đối với Myanmar. Gần đây nhất, ngày 17-5, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã chỉ định ông Derek Mitchell làm đại sứ Mỹ tạiMyanmar, đánh dấu việc khôi phục quan hệ ngoại giao đầy đủ giữa hai nước.Washingtoncũng sẽ nới lỏng các hạn chế về đầu tư và xuất khẩu các dịch vụ tài chính vàoMyanmar, nhưng vẫn duy trì lệnh trừng phạt đối với các nhà lãnh đạo chính quyền quân sự trước đây của nước này. Rõ ràng, tuy mới trong giai đoạn khởi động, nhưng đây là những bước quan trọng tạo tiền đề cho Myanmar hội nhập quốc tế toàn diện.
Sự khởi sắc củaMyanmar- “mảnh đất màu mỡ cuối cùng của châu Á” – sẽ có ý nghĩa gì với nền kinh tế các nước láng giềng, đặc biệt là đối với ViệtNam? Có người cho rằng nếu quá trình cải cách tiếp tục phát triển thuận lợi,Myanmarcó nhiều khả năng trở thành đối thủ mạnh của ViệtNamtrong lĩnh vực sản xuất và xuất khẩu gạo ở tương lai không xa. Không giống các nước khác trong khu vực hay bị thiên tai tàn phá, điều kiện thiên nhiên ởMyanmarrất thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Đất nước này có 19,39 triệu hécta đất nông nghiệp màu mỡ, có thể trồng hơn 60 loại cây nông nghiệp khác nhau. Trong thập niên 1950-1960, Myanmar từng là nước xuất khẩu lúa gạo hàng đầu châu Á, chỉ sau những bất ổn chính trị – xã hội, nền kinh tế suy thoái trong một thời gian dài, đất nước rơi vào cảnh nghèo nàn, trì trệ và ngành sản xuất lúa gạo nước này mới bị tụt hậu.
Hiện nay,Myanmarvẫn là một nước lấy nông nghiệp làm nền tảng để phát triển các ngành kinh tế khác. Chính phủ mới đang tiến hành nhiều chính sách để phấn đấu khôi phục vị trí cường quốc xuất khẩu gạo trên thế giới như đã đạt được hồi giữa thế kỷ XX. Chẳng hạn như các đơn vị xuất khẩu gạo được hỗ trợ bằng cách giảm thuế, hướng tới mục tiêu tăng sản lượng gạo xuất khẩu lên 20%, đạt một triệu tấn trong năm 2012-2013. Myanmar đang cố gắng tăng diện tích canh tác nông nghiệp từ 13,15 triệu hécta hiện nay lên 14,16 triệu hécta, đồng thời thực hiện nhiều biện pháp chiến lược nhằm nâng cao sản lượng nông nghiệp, phát triển các ngành công nghiệp dựa trên cơ sở nông nghiệp gồm: tăng vụ, đa dạng hóa cây trồng, phát triển ngành công nghiệp dựa trên cơ sở nông nghiệp; chế tạo, lắp ráp máy móc canh tác nông nghiệp loại nhẹ; ứng dụng công nghệ tiên tiến trong các công đoạn hậu thu hoạch như hệ thống kho cất giữ, xay xát, đóng gói.
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong chuyến thăm Myanmar (tháng 12-2011)
Như vậy, nếu nhiều khả năng trở thành đối thủ cạnh tranh, thì liệu Việt Nam có nên tiên phong hỗ trợ Myanmar trong lĩnh vực lúa gạo, mà nhất là trong các hợp tác về cải tiến năng suất giống lúa, địa hạt mà Việt Nam có thế mạnh hay không? Câu trả lời chắc chắn là có, mà không những thế: phải làm liền, làm ngay. Từ góc nhìn Việt Nam, ít nhất có bốn lý do.
Thứ nhất, nếu ViệtNamkhông tiên phong, thì chắc chắn sẽ có nước khác nhảy vào. Đừng quên rằng một láng giềng khác củaMyanmarlà Thái Lan cũng là cường quốc xuất khẩu gạo, thậm chí còn đứng trên nước ta một bậc trong các quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Mặc dù quan hệ chính trị giữaMyanmarvà Thái Lan còn nhiều vấn đề phức tạp do lịch sử để lại như tranh chấp biên giới, lãnh thổ, vấn đề sắc tộc, ly khai, nhưng quan hệ kinh tế, đầu tư và thương mại giữa hai nước vẫn phát triển mạnh. Hằng năm,Myanmarxuất sang Thái Lan gần 3 tỉ USD khí đốt. Kim ngạch thương mại giữa hai nước chỉ xếp sau quan hệ thương mạiMyanmar- Trung Quốc. Tính đến tháng 2-2011, đầu tư của Thái Lan vào Myanmar đạt 9,5 tỉ USD, đứng thứ hai sau Trung Quốc trong tổng số 31 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Myanmar.
Thứ hai, lúa gạoMyanmarsẽ là nguồn đảm bảo an ninh lương thực cho ViệtNamtrong tương lai. Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, khi nước biển dâng, phần lớn Đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị ngập mặn, vựa lúa lớn nhất của cả nước sẽ bị sụt giảm nghiêm trọng về sản lượng, thậm chí chất lượng. Trong khi đó, điều kiện thiên nhiên ởMyanmarrất thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Phần lớn đất đai sản xuất nông nghiệp nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới ôn hòa, quanh năm hầu như không có lũ lụt, mưa bão (cơn bão lịch sử Nargis tháng 5-2008 là cơn bão hơn 100 năm qua mới xảy ra trong lịch sử Myanmar). Vì vậy, trên cơ sở mối quan hệ gắn kết giữa hai nước và những tương đồng về tập quán nông nghiệp, sản xuất lương thực, Việt Nam có thể dựa vào Myanmar trong việc nhập khẩu lúa gạo với những ưu đãi và cách tiếp cận dễ dàng hơn các nguồn cung khác.
Thứ ba, với mục tiêu trong tương lai “nông nghiệp Việt Nam phải hướng đến sự phát triển bền vững hơn, lấy chất lượng để thay số lượng, chúng ta phải dần giảm bớt sự phụ thuộc vào tài nguyên như đất, nước, vật tư, giá rẻ… chuyển sang tăng cường chất xám, năng lực quản lý của cán bộ nông nghiệp. Theo đánh giá của TS Đặng Kim Sơn – Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn, thì việc “chuyển giao công nghệ – kỹ thuật” theo xu hướng chiều dọc cho những đối tác ở tầm phát triển giản đơn hơn thể hiện một tư duy dài hạn. Thông qua việc sàng lọc, thử nghiệm, trao đổi công nghệ, giống lúa, kinh nghiệm với Myanmar, Việt Nam có thể nâng tầm chất lượng lúa gạo của mình, quảng bá thương hiệu hạt lúa Việt, tạo việc làm, phân công lao động, cũng như sắp xếp lại những phân khúc thị trường mà cả hai bên tận dụng được lợi thế cạnh tranh một cách hiệu quả nhất.
Việc hỗ trợ này, xét về dài hạn không những đạt được nhiều lợi ích hơn là canh cánh nỗi lo bị cạnh tranh bởi Myanmar, mà còn góp phần nâng tầm quan hệ chiến lược hai nước, tăng cường lòng tin, tạo động lực cho việc hợp tác, trao đổi trong các lĩnh vực khác. Myanmar có vị trí địa chính trị vô cùng quan trọng trong khu vực: là cửa ngõ ra Ấn Độ Dương của Trung Quốc, nằm trong “chuỗi ngọc trai” chiến lược của Trung Quốc; là nơi tranh giành ảnh hưởng và cân bằng quyền lực giữa Ấn Độ và Trung Quốc; là một trong những mối quan tâm trong chính sách châu Á của Nga sau chiến tranh lạnh (Nga đang tăng cường thúc đẩy quan hệ với Myanmar để có một chỗ đứng vững chắc hơn tại khu vực này); là một quốc gia rất giàu tài nguyên khoáng sản, rừng, biển; là một thị trường tiềm năng đang dần thoát khỏi cấm vận và bước đầu hội nhập kinh tế quốc tế. MộtMyanmarphát triển trong tương lai sẽ tạo thêm một gam màu mới cùng những ảnh hưởng không nhỏ đến sự vận động của khu vực. Đối với ViệtNam, hơn nửa thế kỷ qua, quan hệ vớiMyanmarlà mối quan hệ hữu nghị, hợp tác, bạn bè thân thiết, tin cậy. Hai nước luôn chân thành ủng hộ, giúp đỡ nhau trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, trong xây dựng đất nước và trong các diễn đàn khu vực, quốc tế. ViệtNamđã trở thành bạn hàng thương mại lớn thứ 10 củaMyanmar(kim ngạch hai chiều đạt 152,34 triệu USD năm 2010). Quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa ViệtNamvàMyanmarđã hội đủ những điều kiện quan trọng cho việc phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu.
Từ những lẽ trên, liên minh lúa gạo ViệtNam-Myanmarkhông còn là câu hỏi nên hay không, mà là hình thức ra sao, và xúc tiến nhanh như thế nào. Xin đừng quên bài học “trâu chậm uống nước đục”!
Myanmar có vị trí địa chính trị vô cùng quan trọng trong khu vực: là cửa ngõ ra Ấn Độ Dương của Trung Quốc, nằm trong “chuỗi ngọc trai” chiến lược của Trung Quốc; là nơi tranh giành ảnh hưởng và cân bằng quyền lực giữa Ấn Độ và Trung Quốc; là một trong những mối quan tâm trong chính sách châu Á của Nga sau chiến tranh lạnh (Nga đang tăng cường thúc đẩy quan hệ với Myanmar để có một chỗ đứng vững chắc hơn tại khu vực này); là một quốc gia rất giàu tài nguyên khoáng sản, rừng, biển; là một thị trường tiềm năng đang dần thoát khỏi cấm vận và bước đầu hội nhập kinh tế quốc tế.
Trương Minh – Đồng Dao