Nếu bạn đang đọc những dòng này, rất có thể bạn là một người trẻ hiện đại, sống vội và luôn bận rộn với công việc, với những mục tiêu tài chính, sự nghiệp. Bạn đầu tư vào chứng khoán, bất động sản, hay các quỹ tài chính. Bạn tối ưu hóa hiệu suất làm việc, tìm kiếm những cơ hội bứt phá. Bạn quan tâm đến mọi khoản đầu tư, trừ một khoản đầu tư quan trọng nhất: sức khỏe của chính mình.
Có lẽ đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận sức khỏe không chỉ là một tài sản, mà là tài sản cốt lõi, nền tảng cho mọi khoản đầu tư khác.
Trong kỷ nguyên này, những từ như “đột quỵ” và “đột tử” không còn là câu chuyện của riêng những người lớn tuổi. Nó đã trở thành một rủi ro hiện hữu, một cuộc “khủng hoảng” bất ngờ có thể ập đến với bất kỳ ai, bất cứ lúc nào. Nhưng, liệu bạn đã thực sự hiểu rõ về hai khái niệm này, và đã có một “kế hoạch dự phòng” cho chính mình chưa?
Đột quỵ và Đột tử: Hai rủi ro, hai “thị trường” hoàn toàn khác biệt
Đầu tiên, hãy làm rõ một sự thật mà nhiều người thường nhầm lẫn. “Đột quỵ” và “đột tử” là hai tình trạng bệnh lý hoàn toàn khác nhau. Theo các chuyên gia, nếu coi cơ thể là một “doanh nghiệp”, thì đột quỵ là sự cố xảy ra với bộ máy điều hành trung tâm – não bộ. Còn đột tử là một cú “sập sàn” bất ngờ của trái tim.
Đột quỵ não – Khi “bộ chỉ huy” gặp sự cố
“Đột quỵ” thường được nhắc đến là “đột quỵ não” hay còn gọi là “tai biến mạch máu não”. Đây là tình trạng não bộ bị tổn thương không hồi phục do không được cung cấp máu nuôi dưỡng kịp thời.
Có hai kịch bản “khủng hoảng” chính:
- Đột quỵ xuất huyết não: Giống như một vụ vỡ đường ống dẫn nhiên liệu trong khu vực quản trị, khiến máu tràn ra và phá hủy các tế bào xung quanh.
- Đột quỵ nhồi máu não: Đây là kịch bản phổ biến hơn, tương tự một vụ tắc nghẽn đường ống do cặn bẩn (cục máu đông, mảng xơ vữa), khiến nguồn cung cấp năng lượng bị gián đoạn và các tế bào não chết dần.
Khi đột quỵ xảy ra, “dấu hiệu cảnh báo” thường rất rõ ràng:
- Méo mặt, méo miệng đột ngột, rõ nhất khi cố gắng mỉm cười.
- Tê yếu hoặc liệt một bên cơ thể.
- Nói không rõ hoặc không nói được.
- Mất ý thức, hôn mê sâu.
Đột tử – Khi “trái tim” ngừng đập
Đột tử là tình trạng tử vong bất ngờ do các bệnh lý tim mạch, chiếm tỷ lệ lớn trong các nguyên nhân. Đột tử do bệnh tim mạch có thể hiểu như là “đột quỵ tim”.
Nguyên nhân chính dẫn đến đột tử thường là do thiếu máu nuôi dưỡng cơ tim, dẫn đến hoại tử mô cơ tim. Các bệnh lý cấp tính về tim mạch thường gặp nhất là ngừng tim và nhồi máu cơ tim. Nguyên nhân có thể do bệnh cơ tim phì đại, rối loạn nhịp tim trầm trọng, bệnh mạch vành, hay cục máu đông gây tắc nghẽn động mạch vành.
Dấu hiệu cảnh báo của đột quỵ tim cũng có phần khác biệt:
- Đau hoặc tức ngực.
- Choáng váng, buồn nôn hoặc nôn ói.
- Đau hàm, cổ hoặc lưng.
- Khó chịu hoặc đau ở cánh tay hoặc vai.
- Khó thở.
Phá sản không bất ngờ: Những “khoản nợ xấu” sức khỏe mà bạn đang bỏ qua
Chúng ta thường có xu hướng nghĩ rằng đột quỵ hay đột tử là những tai nạn bất ngờ, một cú sốc không thể lường trước. Nhưng đó là một quan điểm sai lầm.
Theo Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Huy Thắng, rất hiếm khi đột quỵ hay đột tử xảy ra trên một người hoàn toàn bình thường. Thực tế, 90% bệnh nhân đột quỵ đều có các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn từ trước. Hãy coi những yếu tố này là những “khoản nợ xấu” trong “báo cáo tài chính” sức khỏe của bạn, đang âm thầm tích tụ và đe dọa sự ổn định của cả hệ thống.
Đáng báo động hơn, những “khoản nợ xấu” này đang ngày càng phổ biến ở người trẻ. Các “sát thủ thầm lặng” mà bạn cần phải đặc biệt lưu tâm bao gồm:
- Tăng huyết áp: Kẻ thù số một, là nguyên nhân hàng đầu gây xuất huyết não. Điều đáng sợ là tăng huyết áp thường không có triệu chứng rõ ràng. Nhiều người trẻ vẫn sống và làm việc bình thường với chỉ số huyết áp cao ngất ngưởng mà không hề hay biết.
- Đái tháo đường: Giống như một “kẻ phá hoại thầm lặng”, lượng đường trong máu cao kéo dài sẽ làm tổn thương thành mạch, tạo điều kiện cho các mảng xơ vữa và cục máu đông hình thành.
- Rối loạn mỡ máu: Mỡ máu cao (cholesterol xấu) sẽ lắng đọng trong lòng động mạch, tạo thành các mảng xơ vữa. Những mảng này có thể nứt vỡ, tạo ra cục máu đông và gây tắc nghẽn bất cứ lúc nào.
- Béo phì: Không chỉ là vấn đề ngoại hình, béo phì là “gánh nặng” toàn diện cho cơ thể, là yếu tố nguy cơ trực tiếp dẫn đến tăng huyết áp, đái tháo đường và rối loạn mỡ máu.
Kế hoạch “quản trị khủng hoảng”: 7 nguyên tắc sơ cứu trong “giờ vàng”
Nếu một ngày nào đó, bạn hoặc người thân không may rơi vào tình huống này, đừng hoảng loạn. Bình tĩnh là tài sản vô giá lúc này. Hãy coi đây là một cuộc “khủng hoảng” mà bạn cần có một “kế hoạch quản trị” khẩn cấp.
Thời gian là vàng, nhưng hành động đúng còn quý hơn vàng. Mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào não có thể chết đi. “Giờ vàng” (3-4,5 tiếng đầu) là cơ hội duy nhất để cứu sống và hạn chế di chứng.
Hãy ghi nhớ 7 nguyên tắc sơ cứu sau:
- Bình tĩnh, không di chuyển người bệnh: Đây là nguyên tắc số 1. Tuyệt đối không bế, đỡ dậy hay để người bệnh tự đi lại, vì có thể làm vỡ thêm mạch máu trong não, khiến tình trạng trở nên nặng hơn.
- Đặt người bệnh nằm nghiêng: Tư thế này giúp giữ đường thở thông thoáng và tránh sặc nếu người bệnh nôn ói.
- Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức! Đừng chần chừ. Khi gọi, hãy mô tả rõ tình trạng để nhân viên y tế có thể chuẩn bị trước.
- Không cho ăn, không cho uống: Ngay cả khi người bệnh tỉnh, tuyệt đối không cho uống nước, ăn cháo hay ngậm đường.
- Không tự ý dùng thuốc: Không cho uống aspirin hay thuốc hạ huyết áp khi chưa biết nguyên nhân đột quỵ là gì (tắc mạch hay xuất huyết).
- Giữ người bệnh ấm: Đắp một lớp chăn mỏng để giữ ấm, đặc biệt trong môi trường lạnh. Tuyệt đối không trùm chăn dày hoặc che kín đầu.
- Không áp dụng các mẹo dân gian: Tuyệt đối không dùng kim chích đầu ngón tay, cạo gió, hay xông hơi. Những phương pháp này không có cơ sở khoa học và chỉ làm mất “thời gian vàng” của người bệnh.
“Life’s Simple 7” – Chiến lược “đầu tư” dài hạn cho sức khỏe
Bạn có muốn phòng ngừa những rủi ro này ngay từ đầu không? Chắc chắn rồi! Giống như bạn lập một kế hoạch đầu tư dài hạn, sức khỏe cũng cần một chiến lược tương tự. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) đã đưa ra một bộ quy tắc rất đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả, gọi là “Life’s Simple 7” (7 nguyên tắc sống đơn giản).
Đây chính là “portfolio” đầu tư dài hạn mà bạn nên tuân thủ:
- Không hút thuốc: Loại bỏ ngay lập tức khoản “đầu tư” độc hại này.
- Hoạt động thể chất đều đặn: Vận động là cách tốt nhất để tăng cường “sức khỏe tài chính” cho trái tim và não bộ.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Hãy “đầu tư” vào những thực phẩm sạch, tươi ngon, hạn chế những “khoản nợ xấu” từ đồ ăn nhanh, dầu mỡ, đường và muối.
- Kiểm soát cân nặng: Duy trì một “cân bằng” lành mạnh cho cơ thể.
- Kiểm soát cholesterol: Đảm bảo các “chỉ số” mỡ máu luôn ở mức an toàn.
- Kiểm soát huyết áp: Thường xuyên đo đạc và giữ huyết áp ở mức ổn định.
- Kiểm soát đường huyết: Duy trì lượng đường trong máu ở mức cho phép, đặc biệt nếu bạn có nguy cơ bị đái tháo đường.
Lời kết
Sức khỏe không phải là một món quà, mà là một khoản đầu tư. Chúng ta thường chỉ nghĩ đến nó khi nó bắt đầu mất đi, giống như khi thị trường sụp đổ. Nhưng một “nhà đầu tư” thông minh sẽ luôn biết cách quản trị rủi ro, phòng ngừa từ sớm và hành động quyết đoán khi khủng hoảng xảy ra.
Hãy chia sẻ những kiến thức này cho người thân, bạn bè và đồng nghiệp. Vì biết đâu, một chút kiến thức hôm nay có thể cứu được một mạng người trong tương lai. Hãy bắt đầu “đầu tư” vào sức khỏe ngay từ bây giờ, vì đây là khoản đầu tư duy nhất không bao giờ thất bại.