Trước những lo ngại của nhiều cử tri và quần chúng về hai dự án bauxite ở Tây Nguyên, Quốc hội đã cử một đoàn giám sát thực tế tại Tân Rai và Nhân Cơ. Sáng 17-5, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe và cho ý kiến về báo cáo kết quả giám sát hiệu quả tổng thể về kinh tế – xã hội gắn với đảm bảo an ninh – quốc phòng của hai dự án này.
Mặc dù trong báo cáo với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải quả quyết “theo dự báo bảo thủ nhất thì hai dự án này vẫn có hiệu quả” nhưng Trưởng đoàn giám sát – Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu sau khi trình bày báo cáo giám sát vẫn cho rằng hiệu quả kinh tế của hai dự án này không cao, song lại có nhiều rủi ro tiềm ẩn. Thứ trưởng Bộ Công thương Cao Quốc Hưng cũng nhất trí là hiệu quả kinh tế của hai dự án không cao.
Nhà máy alumin Nhân Cơ
Qua các ý kiến thảo luận tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội, có thể thấy còn không ít băn khoăn ở nhiều góc độ khác nhau. Báo cáo chưa nêu rõ được việc chấp hành pháp luật của Nhà nước khi triển khai hai dự án và hiệu quả tổng thể về kinh tế – xã hội gắn với đảm bảo an ninh – quốc phòng, chưa đủ cơ sở để khẳng định trước Quốc hội có nên tiếp tục thực hiện nữa hay không. Cho dù bước đầu hai dự án đã có kết quả thấy được (đã nộp ngân sách 700-800 tỉ đồng, giải quyết được lao động, có đóng góp vào phát triển kinh tế của hai tỉnh nơi đặt dự án và cả vùng Tây Nguyên, dự kiến sau 12-15 năm có thể thu hồi vốn) nhưng nếu xét các yếu tố quyết định đến hiệu quả của hai dự án thì chỉ có yếu tố chất lượng và trữ lượng là yên tâm, còn các yếu tố khác thì mỏng manh. Theo đánh giá của Bộ Công thương thì lỗ lũy kế của hai nhà máy này trong giai đoạn 2013-2020 có thể ảnh hưởng đến tình hình tài chính của Tổng công ty Khoáng sản và tình hình kinh tế cả nước nói chung.
Do tổng mức đầu tư của dự án nhà máy sản xuất alumin Nhân Cơ và Tân Rai đã đều lên tới khoảng 15-16 ngàn tỉ đồng, trong đó vốn chủ đầu tư phải đi vay lên tới hơn 70% nên vấn đề hiệu quá kinh tế của hai dự án vẫn khiến nhiều thành viên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội lo ngại. Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển còn nêu thêm rằng chi phí vận chuyển cũng như giá điện còn khá cao (riêng chi phí vận chuyển nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm chiếm tới 10,8% giá thành tại dự án Tân Rai và còn cao hơn tại dự án Nhân Cơ) thì việc khai thác tài nguyên đất nước với quá nhiều chi phí liệu có thực sự đem lại hiệu quả không. Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng – An ninh Nguyễn Kim Khoa có thêm nhận xét: “Báo cáo giám sát chưa đầy đủ mà có phần hơi chủ quan. Nhân Cơ sát ngay biên giới là khu vực nhạy cảm về an ninh”.
Nguyễn Thắng
