Ngay sau khi Washington công bố quyết định bổ sung thuế quan 200 tỉ USD đối với Trung Quốc (TQ), Bắc Kinh đã bổ sung số hàng hóa trị giá 60 tỉ USD vào danh sách chịu thuế trả đũa. Trước đó, TQ cũng đã áp đặt thuế trả đũa đối với 50 tỉ USD hàng hóa của Mỹ, nhưng có vẻ như họ đang cạn dần các mục tiêu có thể tấn công: TQ chỉ nhập khoảng 130 tỉ USD hàng hóa của Mỹ, trong khi con số theo chiều ngược lại của Mỹ là khoảng 500 tỉ USD.
Tuy nhiên đó là câu chuyện về thuế quan. Trên thực tế, TQ vẫn có lá bài phi thuế quan trong tay.
Chính quyền TQ hoàn toàn có thể khiến hoạt động làm ăn của các công ty Mỹ trở nên khó khăn hơn. Một số chuyên gia chỉ ra một tiền lệ liên quan tới Tập đoàn Lotte của Hàn Quốc hồi năm 2017 đã khiến Bắc Kinh giận dữ, khi tập đoàn này bàn giao một sân golf cho chính phủ Hàn Quốc để lắp đặt hệ thống tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) của Mỹ. Sau sự kiện đó, Lotte đã chịu “thua độ” khá nặng nề khi hàng loạt cửa hàng của họ phải đóng cửa tại TQ với lý do an toàn. Và sang năm nay, Lotte buộc phải bán đi nhiều cơ sở của họ đặt tại Trung Quốc.
Bắc Kinh có ít khả năng làm khó dễ các nhà sản xuất Mỹ như McDonald, General Motor hay Ford, nơi những công ty TQ thuộc sở hữu nhà nước nắm giữ lượng cổ phần đáng kể. Nhưng những mục tiêu như Apple và Starbuck hoặc Nike thì dễ dàng hơn và có thể hạn chế được những tác động lên chính nền kinh tế TQ. Nên biết, trong mùa hè vừa qua, đại gia công nghệ Apple đã hứng chịu một đợt công kích mang tính điều tra từ truyền thông TQ về các ứng dụng và hệ thống của họ.
Một ví dụ khác cho thấy các công ty Mỹ đang trong tầm ngắm của Bắc Kinh là việc người khổng lồ ngành bán dẫn thế giới Qualcomm đã phải từ bỏ thỏa thuận trị giá 44 tỉ USD mua đối thủ Hà Lan là NXP, sau khi cơ quan chống độc quyền của TQ cho rằng những hồ sơ đệ trình của Qualcomm không đạt yêu cầu. Dù Bắc Kinh cho biết vụ việc này không hề liên quan tới mối quan hệ thương mại căng thẳng với Washington, nó còn cho thấy một thị trường lớn như TQ đủ sức ảnh hưởng tới quyết định số phận của các vụ mua bán và sáp nhập quốc tế.
Theo một cuộc khảo sát mới đây của Phòng thương mại Mỹ tại TQ, các công ty Mỹ đã ghi nhận sự giám sát ngày càng gia tăng. Khoảng 27% công ty cho biết có thêm nhiều hoạt động kiểm tra hơn, 19% cảm thấy hoạt động quản lý bị siết chặt hơn và 23% cho rằng thủ tục hải quan bị giải quyết chậm hơn. Chủ tịch Phòng thương mại Mỹ tại TQ, ông Wiiliam Zarit nhận định Nhà Trắng tin rằng TQ sẽ vẫy cờ trắng sau đợt áp thuế quan tiếp theo. Nhưng ông cảnh báo kịch bản đó đã đánh giá thấp khả năng “lấy lửa trị lửa” của TQ.
Ở một khía cạnh khác, hiện nay mỗi năm có khoảng 350.000 du học sinh TQ sang học tại Mỹ khiến đây trở thành nguồn thu cực kỳ quan trọng đối với các trường đại học Hoa Kỳ. Theo ông Wu Baiyi, người đứng đầu Viện nghiên cứu nước Mỹ tại Học viện Khoa học Xã hội TQ, các phụ huynh TQ đã sẵn sàng gửi con đi du học tại Mỹ nhưng nếu căng thẳng tiếp tục gia tăng, họ có thể gửi con cái đến học tại nước Anh, Đức thậm chí Brazil hoặc Ấn Độ.
Ngoài các du học sinh, hàng trăm ngàn khách du lịch người TQ cũng tới Mỹ mỗi năm và chi tiêu khá hào phóng ở những nơi vui chơi mua sắm nổi tiếng như con đường Rodeo Drive ở Beverly Hills, California hay thành phố đỏ đen Las Vegas. Nhìn lại thời kỳ căng thẳng ngoại giao với Hàn Quốc, không khó để nhận ra Bắc Kinh có thể chặn dòng chảy khách du lịch của nước này nhanh chóng như thế nào. Với việc du khách TQ dừng bay sang Hàn Quốc ngay sau khi Bắc Kinh cấm các tour du lịch theo nhóm, ngành du lịch Hàn Quốc đã trải qua một giai đoạn tồi tệ với doanh số sụt giảm khá mạnh.
Một vũ khí phi thuế quan khác mà TQ có thể sử dụng chính là lượng trái phiếu chính phủ của Mỹ mà nước này đang nắm giữ trị giá khoảng 1.200 tỉ USD. Nhưng một số nhà phân tích chỉ ra rằng nếu TQ bán đi một phần trong khoản trái phiếu trên, nước này cũng phải đối mặt với một số tổn thất về kinh tế.
Không giống hai vòng áp thuế đầu tiên, mức thuế mới lần này do ông Trump công bố sẽ ảnh hưởng trực tiếp hơn đến người tiêu dùng Mỹ. Washington sẽ bắt đầu áp dụng 10% thuế đối với hàng ngàn hàng hóa nhập khẩu từ TQ theo một danh sách dài 194 trang. Trừ phi chính quyền Mỹ đạt được thỏa thuận tạm ngưng với Bắc Kinh, nếu không tổng thống Mỹ sẽ tiếp tục tăng mức thuế lên 25% vào năm 2019. Hơn nữa, nếu Bắc Kinh trả đũa, ông Trump khẳng định sẵn sàng áp thuế bổ sung đối với 267 tỉ USD hàng hóa từ TQ. Kết quả có thể xảy ra là người tiêu dùng Mỹ sẽ phải chịu mức giá cao hơn, bởi hầu hết các công ty sẽ tăng giá sản phẩm của họ.
Theo một nghiên cứu của giáo sư kinh tế Mark Perry thuộc Đại học Michigan và cũng là một học giả của Viện nghiên cứu doanh nghiệp Mỹ, sau khi chính quyền Tổng thống Trump công bố mức thuế đối với mặt hàng máy giặt từ TQ hồi đầu năm 2018, từ tháng 2 đến tháng 5 giá các thiết bị đã tăng 16%.
Các mức thuế có thể khiến chi tiêu của người tiêu dùng giảm xuống, mặc dù nhiều nhà kinh tế cho rằng tác động đến tổng thể kinh tế là rất nhỏ. Việc ông Trump áp thuế với thời gian không chắc chắn sẽ khiến các công ty Mỹ gặp khó khăn khi lên kế hoạch trong tương lai.
