Việt Sử kiêu hùng là dự án phi lợi nhuận với sứ mệnh truyền cảm hứng sử Việt cho người Việt dưới hình thức phim dã sử theo phong cách diễn họa (animation), tái hiện những nhân vật lịch sử, những trận đánh, những sự kiện quan trọng trong lịch sử Việt Nam.
1. Tôi cứ băn khoăn mãi có nên viết gì nữa về Việt Sử kiêu hùng, khi mà chỉ một thao tác Google thôi đã cho ra 2.950.000 kết quả trong 0,35 giây và ngay trên website dự án cũng đã chính thức thông báo: Bình Ngô đại chiếnlà tập phim gây quỹ cộng đồng cuối cùng.
Nhưng rồi, chia sẻ của nghệ sĩ Thành Lộc đã thôi thúc tôi phải tìm đến Việt Sử kiêu hùng, không phải để tăng âm cho những tiếng vang, mà để xác quyết vì sao “một sản phẩm thuần Việt, được thực hiện bằng tim óc, công sức của những người Việt trẻ yêu nước, yêu văn hóa Việt và sống có trách nhiệm với dân tộc mình…” như Thành Lộc nhận định, lại đột ngột trở thành cuối cùng. Cuộc trò chuyện ngay thềm năm mới 2021 với Trần Minh Tuấn, trưởng dự án Việt Sử kiêu hùng, đã cho tôi hiểu, chữ “cuối cùng” đó, thực chất là một khởi đầu khác.
“Từ ngày đầu đến nay đã ba năm rưỡi rồi, nhưng các thành viên trong nhóm chưa từng được trả lương xứng đáng, ai cũng canh cánh nỗi lo cơm áo gạo tiền thì không thể duy trì lâu dài được. Nhóm lại không muốn nhận làm mấy việc “xôi thịt” chỉ để kiếm tiền, bởi muốn kiếm nhiều tiền thì mọi người đã bỏ đi làm việc khác.
Điều nhóm vẫn ao ước là những sản phẩm ngày càng chất lượng, có thể tự hào giới thiệu với bạn bè quốc tế. Mà muốn làm được thì không thể chỉ dựa vào gây quỹ cộng đồng. Trang thiết bị máy móc đắt đỏ, các phần mềm và công nghệ mới chưa cập nhật…, thì làm sao đòi hỏi người tài làm việc cùng mình không lương hoài?
Cho nên nhóm quyết định không gây quỹ cộng đồng để làm phim nữa. Từ bây giờ có làm gì thì các bạn trong nhóm cũng phải được trả công tương xứng, làm việc không lương hơn ba năm là đủ rồi. Mà muốn trả lương xứng đáng cho mọi người thì, thành thật mà nói, tụi mình không đủ năng lực để kêu gọi kiểu chục tỷ như các ngôi sao khác. Chỉ còn cách tìm đầu tư thôi…”, Tuấn chia sẻ.
2. Việt Sử kiêu hùng là dự án phi lợi nhuận với sứ mệnh truyền cảm hứng sử Việt cho người Việt. Từ niềm yêu thích ban đầu với kênh Hùng ca Sử Việt – nơi kể những câu chuyện lịch sử hào hùng bằng giọng đọc truyền cảm của đạo diễn lồng tiếng Đạt Phi, Trần Minh Tuấn (sinh năm 1988) đã hợp sức cùng các cộng sự trẻ: đạo diễn Kỷ Thế Vinh (dựng phim, diễn họa, hiệu ứng…), họa sĩ Diệp Xương Vỹ, họa sĩ Lê Vũ Quang, quản lý truyền thông Nguyễn Thị Hường… thắp lên những đốm lửa đầu tiên cho Đuốc Mồi, bằng dự án Việt Sử kiêu hùng, thực hiện dưới hình thức phim dã sử theo phong cách diễn họa (animation), tái hiện những nhân vật lịch sử, những trận đánh, những sự kiện quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Các tác phẩm của Việt Sử kiêu hùng may mắn được những người thầy, chuyên gia, nghệ sĩ tên tuổi (NSƯT. Thành Lộc, Đạt Phi, Khánh Hoàng, Đức Thịnh, Văn Ngà, Hòa Bình…) sẵn lòng hỗ trợ, cố vấn, thổi hồn cho kịch bản ngay từ bản phim nháp…
Khởi động từ tháng 6-2017, tới tháng 12-2020 dự án đã gây quỹ cộng đồng thành công 2,5 tỷ đồng và hoàn thành 270 phút phim với 22 tập phim lớn nhỏ, có lượt người xem đông đảo. Trong đó có 3 series lớn: Bình Ngô đại chiến (2 tập, gồm 1 tập tiền truyện), Tử chiến thành Đa Bang (3 tập), Lý Thường Kiệt (3 tập); 2 series nhỏ: Khai mở triều Trần (5 tập), Việt Nam trăm bậc vĩ nhân (9 tập). Nội dung trên kênh Việt Sử kiêu hùng đã được đưa vào bài giảng của nhiều thầy cô giáo: đề thi học kỳ của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (TP.HCM), đề bài tập lớn của khoa Khoa học và Kỹ thuật Máy tính của Trường Đại học Bách Khoa TP.HCM, tiết học thảo luận của rất nhiều trường học khác…
Với riêng Bình Ngô đại chiến, từ ngày công chiếu chính thức trên Youtube 22.12, chưa đầy hai tuần, kết quả đã vượt ngoài mọi kỳ vọng. Nếu biết rằng với xu hướng xem trên mạng hiện nay, những video có nội dung nhảm nhí, giật gân thường dễ thu hút cả triệu lượt xem, và ngay cả với những chương trình giải trí đàng hoàng thì cuộc đua top trending cuối năm cũng đầy khắc nghiệt, thì việc một tập phim diễn họa, chủ đề lịch sử, dài hơn 60 phút, có thể lên đến Top #15 On Trending Youtube thật sự là một kỳ tích chưa từng có ở Việt Nam. Chỉ sau 9 ngày công chiếu, phim đã đạt hơn 3 triệu lượt xem, và hầu hết đều là những phản hồi tích cực. Mới đây, dự án còn được đề cử WeChoice Award 2020…
“Còn quá sớm để nói rằng điều này có thể thay đổi được gì. Bởi đầu tư làm phim là một cuộc chơi lớn nhiều rủi ro. Gắn với hoạt hình và lịch sử thì rủi ro lại tăng gấp bội. Có thể các tỷ phú dễ dàng bỏ ra hàng chục tỷ mua sắm siêu xe hoặc cho một cuộc chơi nào khác, nhưng chưa thấy ai bỏ tiền ra cho dự án phim mà không tính tới lời lỗ. Bây giờ kêu nhóm bảo đảm lợi nhuận thì tụi mình bó tay. Nếu chỉ chăm chăm tìm lợi nhuận thì chắc đã chẳng có nhóm mình, các bạn đi làm kiếm tiền hết rồi. Rốt cuộc lại vẫn là làm sao tìm được nhà đầu tư hoặc doanh nghiệp sẵn sàng chịu lỗ thời gian đầu, hoặc lỗ tiền bạc nhưng lời những giá trị vô hình khác. Cái top trending này chưa chắc đã có thể giải được những bài toán đó…”, Tuấn thận trọng chia sẻ.
Có theo dõi liên tục, liền mạch các tập phim đã công chiếu trên Việt Sử kiêu hùng, mới nhận ra sự kiêu hùng không chỉ của các nhân vật, mà còn hiển hiện ở những người trẻ thực hiện dự án. Họ dũng cảm lội ngược dòng trào lưu nội dung trên mạng để thực hiện sứ mệnh truyền cảm hứng sử Việt cho người Việt. Họ tài hoa để phục dựng hấp dẫn, đầy cảm xúc những trang sử dân tộc. Họ tỉnh táo để không biến mình thành một phương tiện minh họa đơn thuần cho các diễn ngôn sử. Họ khôn khéo để không sa vào những “điểm chết” của tư liệu, của sự nhạy cảm, kỵ húy thường tình.
“Nhóm mình làm việc với ba nguyên tắc: tôn trọng kết quả lịch sử, không biện bạch cho nhân vật và không tuyên truyền. Nói như vậy không có nghĩa tác phẩm hoàn toàn đúng với lịch sử. Bởi vì đầu tiên và quan trọng hơn hết, đây là một dự án làm phim. Vậy nên, Việt Sử kiêu hùng vẫn có những chi tiết phóng tác để giúp câu chuyện lịch sử trở nên lôi cuốn, hấp dẫn hơn. Tất nhiên, phóng tác có giới hạn. Nhóm mình ưu tiên truyền tải cảm xúc lịch sử hơn là thông tin lịch sử, để tránh quá nhiều thông tin khô khan và nhàm chán.
Nhóm mình đã khởi đầu dự án bằng câu chuyện Đa Bang, một trận thua bi hùng trong lịch sử, dẫn đến đất nước rơi vào thời kỳ Bắc thuộc lần thứ tư. Lịch sử là những bài học của tiền nhân. Mà chúng ta lại thường học được nhiều hơn từ thất bại chứ không phải thành công. Vậy tại sao không nói về thất bại? Bản thân chúng ta cũng vậy, thường rất ngại mổ xẻ thất bại của mình, nhưng đó mới chính là những bài học quý giá giúp chúng ta tiến lên phía trước để đạt được những thành công lớn hơn sau này”, Tuấn bày tỏ.
Việt Sử kiêu hùng có sự cố vấn chuyên môn của TS. Việt Nam học Nguyễn Phượng Anh (giảng viên Học viện An ninh Nhân dân Hà Nội); cố vấn trang phục Phan Thanh Nam (thành viên nhóm Đại Việt Cổ Phong, từng tạo tiếng vang với hai dự án lịch sử Ngàn năm áo mũ và Hoa văn Đại Việt)… Bên cạnh đó, nhóm cũng nghiên cứu rất nhiều tài liệu khác nhau, không chỉ sách sử xuất bản chính thống, mà còn cả các văn bia, gia phả, chuyện kể truyền miệng trong dân gian, thậm chí phải đối chiếu với nhiều sách sử của Trung Quốc, Mông Cổ, nhiều sách tiếng Pháp… “Vẫn chưa đủ, nhóm còn đi thực tế đến tận những địa danh lịch sử để tìm hiểu, để sống trong cái không gian mà cha ông đã sống, để cảm nhận cái thời tiết, cái không khí, cái địa thế hùng vĩ, cái không gian đó…, rồi dù mình biết 100 thì cũng chỉ thể hiện được 5 – 10 phần. Tất nhiên, dù thế nào đi nữa thì có thể vẫn còn nhiều thiếu sót. Cả nhóm đành tự an ủi rằng ít nhất thì mình đã cố gắng hết sức vậy!”, Tuấn trần tình.
3. Trong hơn ba năm ngọt đắng của nhóm Đuốc Mồi và dự án Việt Sử kiêu hùng, người đến người đi khá nhiều, nhưng hầu hết là các cộng tác viên, phải quay lại để lo cơm áo gạo tiền, còn những thành viên nòng cốt, những người cầm Đuốc Mồi từ ngày đầu, thì vẫn ở đó. Khái lược, nhóm có 10 người làm toàn thời gian, khoảng 40 cộng tác viên hỗ trợ tùy đầu việc, và nhiều đối tác là các công ty hàng đầu trong giới sản xuất phim.
“Những ngày tới nếu dự án may mắn gặp được nhà đầu tư thì có thể tụi mình sẽ tiếp tục làm phim và làm phim chuyên nghiệp hơn. Còn trong lúc chờ đợi này, nhóm tiếp tục gây quỹ cộng đồng để hoàn thành nốt bộ tiểu thuyết dã sử Lam Mộc Kỷ. Dự kiến, nếu thuận lợi thì sẽ xuất bản xong hết vào giữa năm 2021, vì làm sách thì nhanh hơn làm phim, với lại nội dung cũng đã xong”, Tuấn cho biết.
Một dự định khác của Việt Sử kiêu hùng là nghiên cứu “Vũ trụ thời Trần” để chuẩn bị cho một kế hoạch lớn hơn trong tương lai là phim hoạt hình 3D chiếu rạp. Tuy nhiên, Tuấn trăn trở: “Đó chỉ mới là ấp ủ, vì dù có được đầu tư thì cũng cần thời gian nâng cấp nền tảng sản xuất và kỹ năng của đội ngũ. Nhóm muốn mang câu chuyện ba lần đánh bại Nguyên – Mông kể cho bạn bè thế giới, cùng với những nét tinh hoa độc đáo của triều đại Lý – Trần. Nhưng đó là về lâu dài, trước mắt mới xong Bình Ngô đại chiến, ê kíp cần nghỉ ngơi để phục hồi sức khỏe. Điều kiện làm nghề của tụi mình hiện thiếu nhiều lắm nên ngồi mơ mộng quá cũng không thực tế. Như người cầm đuốc dò dẫm bước đi trong bóng tối, tụi mình chỉ có thể lần mò từng bước trước mắt chứ chưa thể nhìn xa xôi hơn, trừ khi tìm được người đi trước có tâm, có tầm, và có tiền để dắt tay tụi mình đi tiếp…”.
- Xem thêm: Tẩy xóa lịch sử
Nhìn lại chặng đường hơn ba năm, dù đầy nhọc nhằn, dù có những lúc thiếu kinh phí thực hiện Việt Sử kiêu hùng, phải bán xe, bán laptop để giữ lời hứa “chơi khô máu”, dù chật vật đốt lên những ngọn lửa đam mê cho Đuốc Mồi trong bóng tối của cơm áo gạo tiền, thì Tuấn bảo, anh và các thành viên trong nhóm vẫn thấy được nhiều hơn mất: “Về phần mất, đó là mất thời gian, mất tuổi trẻ, mất nhiều mối quan hệ và mất sức khỏe. Đôi khi còn mất cả niềm tin nữa. Nhưng qua rồi thì thôi. Bù lại thì có nhiều cái được. Được sống và làm việc với những người bạn, đồng đội cùng đam mê, những đối tác có tâm, tử tế. Rồi được cộng đồng đón nhận, được ủng hộ, được trao gửi niềm tin và kỳ vọng. Các thành viên trong nhóm cũng trưởng thành hơn, cả trong trải nghiệm sống và kỹ năng công việc. Tính ra thì được vẫn rất nhiều hơn mất, nên cũng không có gì phải hối tiếc”, Tuấn tỏ bày.
Còn tôi, đến đây thì cũng hiểu ra cái điều mà nghệ sĩ Thành Lộc đau đáu về Việt Sử kiêu hùng: “Đó là một dòng chảy âm ỉ từ lòng tự trọng, không yếu ớt, nhưng có vẻ như đơn độc song song với sức mạnh cuồn cuộn của sự tha hóa, lai căng và vô cảm”.
