Cuối tháng Tám vừa qua, nhiều doanh nghiệp du lịch phục vụ thị trường khách Mỹ đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi được cơ quan quản lý xuất nhập cảnh thông báo (bằng miệng) về việc thay đổi chính sách visa. Theo đó, dù đến Việt Nam với mục đích nào thì công dân Mỹ cũng sẽ được tự động nâng thời hạn lên một năm, cho ra vào nhiều lần với lệ phí 135 đôla Mỹ.
Trên thực tế, đây là sự thay đổi được mong chờ từ lâu của Amcham (Hiệp hội Doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam) vì chính sách mới này sẽ có lợi với những công dân Mỹ có nhu cầu đến Việt Nam nhiều lần một năm. Tại các kỳ họp của Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam, việc tăng thời hạn thị thực từ ba tháng đến một năm cho công dân Mỹ luôn được chủ tịch Amcham yêu cầu khẩn thiết. Yêu cầu trên được thực hiện sẽ góp phần thúc đẩy thương mại, đầu tư giữa hai nước. Tuy nhiên, nếu Chính phủ chỉ cấp duy nhất một hạng visa thời hạn một năm cho công dân Mỹ, thị trường khách du lịch Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo chính sách mới, du khách Mỹ đến Việt Nam du lịch ngắn hạn vẫn phải tốn thêm 110 đôla/người, một số tiền không nhỏ.
Hiện tại, trong số 11 nước đang đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) với Hoa Kỳ, chỉ duy nhất Việt Nam đòi hỏi thị thực đối với công dân Hoa Kỳ. Các nước khác đều miễn thị thực theo thỏa thuận song phương theo chương trình Visa Waiver Program (VWP), hoặc miễn đơn phương cho công dân Hoa Kỳ với thời gian lưu trú 90 hoặc 180 ngày. Trên thế giới hiện có 174/229 nước và vùng lãnh thổ miễn visa cho công dân Mỹ. Hằng năm, có đến hơn 40 triệu lượt người Mỹ đi du lịch nước ngoài, chi tiêu trung bình của khách Mỹ cũng luôn ở mức cao nhất thế giới. Vì vậy mà hầu hết các nước muốn phát triển du lịch đều dành nhiều quan tâm đến thị trường hấp dẫn này.
Năm 2015, Mỹ thuộc bốn thị trường đưa khách đến Việt Nam đông nhất, với khoảng gần 492 ngàn lượt khách (bao gồm cả Việt kiều về thăm quê). Dù vậy con số này vẫn bị coi là chưa xứng với tiềm năng vì Việt Nam và Mỹ có nhiều quan hệ đặc biệt. Với số lượng cựu chiến binh Mỹ năm triệu người và những người liên quan đến các cựu chiến binh hơn 20 triệu người, tình cảm giữa Việt Nam và nhóm 25 triệu người Mỹ này được cho là một lợi thế cạnh tranh cho du lịch Việt Nam. Năm 2012 và 2013, Hiệp hội Du lịch Mỹ (USTOA) đã liên tiếp bầu chọn Việt Nam đứng nhất và đứng nhì trong danh sách những điểm đến mới được người Mỹ yêu thích. Sang năm 2014 cho đến nay, Việt Nam luôn đứng cuối danh sách này do gặp phải sự cạnh tranh của nhiều quốc gia khác.
So với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Singapore mỗi nước đón hơn một triệu lượt khách Mỹ hằng năm, sức cạnh tranh của Việt Nam sẽ càng giảm sút khi gánh thêm chi phí visa ở mức cao. Cơ quan ngoại giao Việt Nam giải thích quy định mới thực hiện theo thỏa thuận giữa hai chính phủ Việt Nam và Mỹ. Theo đó, Chính phủ Mỹ cấp visa du lịch cho công dân Việt Nam loại một năm nhiều lần khi làm thủ tục xin visa du lịch vào Mỹ và Chính phủ Việt Nam cũng tương tự, cấp visa du lịch cho công dân Mỹ loại một năm nhiều lần khi làm thủ tục xin cấp visa vào Việt Nam. Đây được coi là hành động nới lỏng visa của Chính phủ Việt Nam, nhưng cách áp dụng cứng nhắc lên tất cả đối tượng du khách chắc chắn sẽ gây thiệt hại cho nền kinh tế. Vì vậy, bên cạnh hạng visa một năm, hạng visa ba tháng với mức phí 25 đôla Mỹ cũng cần được duy trì để tiếp tục thu hút khách du lịch thuần túy.
Cần nói thêm là trên thế giới đã có nhiều nước thực hiện miễn thị thực đơn phương, chứ không cần song phương nhằm phục vụ từng mục tiêu, từng giai đoạn. Điển hình là Indonesia trong vòng một năm đã miễn visa đơn phương cho công dân của hơn 140 nước để phát triển du lịch. Thái Lan, Malaysia, Philippines cũng miễn thị thực đơn phương cho hầu hết các thị trường du lịch quan trọng. Chính sách visa của Việt Nam nếu chưa thể đi theo xu thế chung của khu vực thì cũng cần thực hiện một cách hợp lý, dựa trên lợi ích của các ngành.
Phát biểu tại buổi làm việc với Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ diễn ra ngày 10-8-2015, nguyên Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh từng bày tỏ kỳ vọng bằng việc nâng thời hạn visa cho khách du lịch Hoa Kỳ từ ba tháng lên một năm, dự kiến đến năm 2017 sẽ có một triệu lượt du khách Mỹ đến Việt Nam. Nhưng với cách làm máy móc như hiện nay, e rằng khách Mỹ đến Việt Nam sẽ không tăng mà chỉ giảm sút.
Xuân Thu (DNSGCT)
