Bên cạnh các yêu cầu đầu vào về mặt học thuật, học sinh muốn theo học các ngành liên quan đến sáng tạo, nghệ thuật còn cần phải chuẩn bị thêm một bộ hồ sơ năng lực (portfolio). Đây là yêu cầu bắt buộc không phải chỉ với việc học, mà việc làm sao thực hiện được một bộ hồ sơ năng lực thuyết phục còn là kỹ năng quan trọng trong suốt sự nghiệp của một người làm nghề sáng tạo. Đó là vì hồ sơ năng lực được định nghĩa là một bộ hồ sơ tổng hợp những việc mà một người đã làm thể hiện sự sáng tạo, cá tính, khả năng cũng như sự đầu tư với bộ môn mà mình theo đuổi. Và vì trong các ngành sáng tạo, nghệ thuật, mỗi học sinh là một cá tính, một cá thể khác nhau nên dường như không có bất cứ khuôn mẫu nào cho việc thực hiện một bộ hồ sơ năng lực. Tuy nhiên, có những điểm mà học sinh cần tìm hiểu và ghi nhớ để có thể chuẩn bị được một bộ hồ sơ năng lực vừa mạch lạc mà vẫn sáng tạo.
Tìm hiểu kỹ yêu cầu của trường đại học
Rất nhiều trường đại học có những yêu cầu cụ thể đối với các bộ hồ sơ năng lực. Tìm hiểu các yêu cầu này sớm giúp học sinh chủ động hơn trong việc chuẩn bị:
- Thời hạn nộp: đây luôn là một trong những yếu tố quan trọng nhất. Nhiều trường yêu cầu các bộ hồ sơ năng lực được nộp cùng lúc với đơn xin nhập học, nhưng nhiều trường lại cho bạn thêm thời gian để chuẩn bị.
- Kích thước và định dạng mà trường yêu cầu.
- Nhà trường chỉ yêu cầu nộp các sản phẩm hoàn chỉnh, hay còn chào đón các ý tưởng, các dự án đang trong giai đoạn phát triển và chi tiết về quá trình thực hiện các dự án: đối với nhiều trường, sản phẩm hoàn chỉnh là yếu tố quan trọng nhất trong khi với nhiều trường khác, tiềm năng của một học sinh quan trọng nhất là phải được đánh giá dựa trên quá trình phát triển từ một ý tưởng nhỏ để trở thành một sản phẩm có tiềm năng.
- Các yêu cầu về trình bày: nhiều trường có những yêu cầu nhất định về việc trình bày, sắp xếp, ghi chú thông tin về tựa đề, ngày tháng, phân loại, chất liệu của các sản phẩm.
- Các yêu cầu cụ thể đối với sinh viên quốc tế: nhiều sinh viên quốc tế không thể tham gia các buổi sàng lọc tài năng trực tiếp tại trường (audition) nên yêu cầu về hồ sơ năng lực sẽ khác so với các sinh viên bản địa.
- Các chủ đề bắt buộc: nhiều trường có những chủ đề bắt buộc đối với các sản phẩm sáng tạo. Học sinh cần phải phát triển các sản phẩm dựa trên các chủ đề có sẵn này để được cân nhắc nhập học.
Chuẩn bị sớm không bao giờ là thừa
Có một thực tế là học sinh Việt Nam thường không thua kém học sinh nước ngoài trong lĩnh vực học thuật, nhưng đối với các lĩnh vực sáng tạo, nghệ thuật thì lại kém sự chuẩn bị hơn. Vì việc giáo dục nghệ thuật và sáng tạo trong chương trình trung học tại nước ta còn thiếu. Đa phần các sinh viên chưa bao giờ nghe đến khái niệm hồ sơ năng lực cho đến khi tìm hiểu về thông tin tuyển sinh, và thường thời điểm này đã là khá trễ cho việc chuẩn bị. Một hồ sơ năng lực cần phải được chuẩn bị, tích lũy qua một thời gian dài để thể hiện được chiều sâu về tư duy cũng như năng lực của học sinh đối với ngành mà mình đang theo đuổi. Chính vì vậy, nếu đã có kế hoạch du học các ngành liên quan đến sáng tạo và nghệ thuật thì việc chuẩn bị hồ sơ năng lực cần được thực hiện càng sớm càng tốt.
Tìm hiểu và nghiên cứu hồ sơ năng lực của các sinh viên đi trước là một cách tốt để hình dung trước về những việc cần làm. Tìm hiểu trước các ví dụ là một cách tốt để hình dung tiêu chuẩn mà mình cần phải đạt được cũng như cách trình bày thế nào cho hợp lý nhất. Nhiều trường đại học có đăng các ví dụ về hồ sơ năng lực lên trang web của mình cho các sinh viên tương lai tham khảo. Hãy xem càng nhiều càng tốt và chọn ra cách thức phù hợp nhất với mình cũng như đừng ngại sáng tạo nên những cách riêng. Tuy nhiên, các học sinh nên nhớ đừng cảm thấy quá “ngợp” khi xem được bộ hồ sơ năng lực có phần quá hoàn hảo và so sánh với kỹ năng còn hạn chế của mình. Đối với những bộ hồ sơ xin học đại học, kỹ năng chưa hẳn là yếu tố quan trọng đánh giá một bộ hồ sơ năng lực. Nhà trường thường nhìn vào ý tưởng, sự say mê cũng như các cách thức phát triển ý tưởng để đánh giá tiềm năng của một ứng viên.
Và mỗi trường lại có yêu cầu khác nhau về hồ sơ năng lực. Có những trường có những quy định rất cụ thể cũng như những hướng dẫn rành mạch hướng sinh viên theo một định hướng nhất định khi chuẩn bị hồ sơ năng lực, nhưng cũng có những trường rất linh hoạt và cởi mở. Xác định được những trường mình muốn nộp đơn và chuẩn bị theo yêu cầu của nhà trường từ sớm là một việc quan trọng. Lên kế hoạch trước những kỹ năng mà nhà trường yêu cầu cũng như những kỹ năng mà học sinh muốn trình bày, từ đó tìm ra điểm chung và định hướng sáng tạo cho bộ hồ sơ năng lực của mình. Đa phần các học sinh Việt Nam đều cảm thấy bối rối với việc trình bày kỹ năng vì các bạn thiếu sự tiếp xúc với các môn học sáng tạo và nghệ thuật ngay từ đầu. Chính vì vậy việc lên định hướng về nội dung trước là vô cùng quan trọng. Sau khi lên định hướng về nội dung, bạn sẽ xác định đâu là chỗ hổng của mình và có biện pháp trau dồi nhất định: cho dù là tự tìm tòi, tập luyện hay đăng ký tham gia vào các lớp học. Việc chuẩn bị này thường kéo dài nhiều tháng, thậm chí là nhiều năm và có một sự thật là học sinh muốn theo học các ngành sáng tạo và nghệ thuật càng mang tính chuyên môn, thì khả năng hỗ trợ của các trung tâm tư vấn du học là càng hạn chế. Các trung tâm tư vấn du học thường chỉ mạnh về các ngành học phổ thông mà khó thể nào nắm bắt được các ngành học liên quan đến nghệ thuật và sáng tạo. Chính vì vậy, nếu đã xác định mình muốn theo học các ngành học này, thậm chí còn muốn học tại các trường đại học danh giá thì nên chuẩn bị trước tinh thần là mình sẽ phải rất chủ động, độc lập tìm hiểu về các thông tin, yêu cầu cụ thể của nhà trường từ đó có được sự chuẩn bị phù hợp nhất.
Nhật Hà (DNSGCT)
