Bộ trưởng ngoại giao các nước ASEAN và Trung Quốc hôm 6-8 đã thông qua dự thảo khung Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) trong hội nghị diễn ra ở thủ đô Manila, Philippines.
Sau khi được thông qua, dự thảo khung này sẽ được trình lên để các lãnh đạo tại Hội nghị cấp cao vào tháng 11 xem xét và hướng dẫn các bên tiến hành các vòng đàm phán thực chất cho bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông.
Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông là tập hợp những quy tắc, quy định và trách nhiệm hay cách hành xử phù hợp của các cá nhân, tổ chức và bên có liên quan đến vùng biển này, được nêu ra từ thập niên 1990, bắt đầu được ASEAN và Trung Quốc thảo luận từ năm 2002, trong bối cảnh căng thẳng liên quan đến tranh chấp lãnh thổ trên vùng biển này gia tăng.
Nhưng suốt nhiều năm qua, quá trình đàm phán COC liên tục bị trì hoãn bất chấp nỗ lực của các thành viên ASEAN, chủ yếu là do khác biệt giữa Trung Quốc và các nước trong khu vực trong cách nhìn nhận về COC.
Với Trung Quốc, COC chỉ có thể là một công cụ không mang tính ràng buộc về pháp lý, được sử dụng để cải thiện lòng tin khu vực hơn là giải quyết các tranh chấp lãnh thổ. Trong khi đó, các thành viên ASEAN lại kỳ vọng COC là một văn kiện mang tính ràng buộc pháp lý, góp phần tích cực vào giải quyết bất đồng về chủ quyền lãnh thổ trên Biển Đông.
Trong một hội nghị hồi tháng 5 tại Quý Châu (Trung Quốc), sau gần bốn năm đàm phán, các quan chức cấp cao ASEAN và Trung Quốc mới hoàn tất dự thảo khung của COC, nhưng không công bố chi tiết. Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng việc giữ kín chi tiết của dự thảo khung nhằm “ngăn sự can thiệp từ bên ngoài”.
Tuy nhiên, truyền thông Singapore dẫn các nguồn tin giấu tên cho biết dự thảo khung này là “một bộ quy tắc định hướng cách hành xử của các bên và thúc đẩy hợp tác hàng hải ở Biển Đông”, nhưng “không phải là công cụ để giải quyết tranh chấp lãnh thổ”.
First Post dẫn ý kiến của các bình luận viên và nhà ngoại giao cho rằng việc Trung Quốc bỗng nhiên quan tâm trở lại với COC sau 15 năm trì hoãn chỉ là một chiến thuật “câu giờ”. Bằng việc vạch ra lộ trình đàm phán có thể sẽ rất khó khăn, Bắc Kinh dường như đang muốn có thêm thời gian để hoàn thành các mục tiêu chiến lược trên Biển Đông, nơi nước này đã cải tạo, bồi đắp phi pháp bảy đảo nhân tạo và đang nỗ lực quân sự hóa các cơ sở này.
Các quan chức ASEAN và giới chuyên gia đều cho rằng việc thông qua dự thảo khung mới chỉ là bước khởi đầu trong xây dựng một bộ quy tắc ứng xử đáp ứng được kỳ vọng của tất cả các bên ở Biển Đông.
Các bình luận viên cho rằng thách thức đầu tiên mà ASEAN phải đối mặt trong quá trình đàm phán COC là đưa ra một quan điểm thống nhất về vấn đề Biển Đông, trong khi Trung Quốc nhiều khả năng sẽ không chịu nhượng bộ đối với vấn đề tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông.
Ngay sau khi thông qua dự thảo khung COC hôm qua, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố rằng các cuộc đàm phán có thể bắt đầu trong năm nay nếu “bên ngoài” không gây ra cản trở lớn.
Một thách thức nữa mà ASEAN và Trung Quốc phải đối mặt trong quá trình đàm phán COC chính là hiệu lực pháp lý của văn kiện. Ngoại trưởng Balakrishnan của Singapore cho rằng câu hỏi về tính ràng buộc pháp lý của COC sẽ là một vấn đề chủ chốt trong quá trình đàm phán giữa ASEAN và Trung Quốc. Ông nói: “Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) không phải là một văn kiện ràng buộc pháp lý. Thế nên khi tiến tới bộ quy tắc ứng xử, nó phải có thêm hiệu ứng pháp lý đáng kể”.
Ông thừa nhận rằng những ngôn từ mang tính pháp lý, được các luật sư quốc tế sử dụng và đưa vào COC sẽ là chủ đề chính trong những cuộc đàm phán căng thẳng trước mắt.
- L.Q
Xem thêm:
