Từ trong quê mấy đứa em cô cậu nhắn ra “Thanh minh nhớ về nghe!”. Ừ, thì cũng như mọi năm thôi, bận bịu công việc quan trọng lắm tôi mới không về. Những lúc ấy vẫn áy náy trong lòng.
Như lỡ hẹn với một ai đó hay như khi đón hụt một chuyến đò về chợ đứng tần ngần hụt hẫng bên bờ sông một mình mà tiếc nuối “giá như mình đi sớm hơn một chút, giá như mình đừng ham ôm mấy nải chuối sáp đem về…”. Ừ, những chữ “giá như” trong cuộc đời đã khiến bản thân ta bao lần nuối tiếc, rưng rưng! May mà mấy năm gần đây đã vứt bỏ hết công việc, đời sống chậm rãi thanh thản của kẻ vui thú điền viên khiến năm nào tôi cũng về quê đúng hẹn vào những ngày “thanh minh trong tiết tháng Ba” này.
Còn nhớ mỗi lần năm hết tết đến chúng tôi cũng quây quần vào ngày mùng Một Tết bên mộ ông bà, cha mẹ. Mảnh đất hương hỏa phía bên nhà ngoại tôi được giao cho ông cậu ruột nên cậu mợ mất rồi, mấy đứa em ở dài theo đó vẫn xúm xít lo rẫy cỏ, quét mộ, trồng cây kiểng chung quanh. Bởi thế khu nghĩa trang gia đình gồm hơn chục nấm mộ lúc nào cũng gọn gàng sạch sẽ. Theo tục người Việt, tết nào bọn con cháu chúng tôi cũng cho các bậc trưởng thượng quá cố ăn tết với mâm cúng tươm tất, quần áo, giày dép mới ghi tên từng người để đốt trước mỗi phần mộ.
Nhưng mấy đứa em trong quê lại nói “Ông cố mình cũng từ bên Tàu qua, thanh minh mình cũng nên cúng theo tục người Hoa mới đầy đủ…”. Vậy nên, khi mọi ngả đường về nghĩa trang đông nghẹt người, khi các xe đò chật ních khách từ phố về quê những ngày này thì tôi cũng chuẩn bị về quê, may mà đoạn đường chỉ vài chục cây số, chạy ù một cái là tới. Nói vậy chớ trong lòng cũng náo nức bồi hồi lắm khi nghĩ đến bữa tiệc đoàn viên với bà con thân thuộc lát nữa đây. Hai mươi cây số có xa xôi gì nhưng đời sống mệt mề, quay quắt ai lo phận nấy muốn gặp nhau đâu phải dễ dàng. Bởi vậy mà mỗi lần thanh minh, mấy đứa ở thành phố chúng tôi đều cố về cùng một ngày để có dịp ngồi bên mộ các đấng sinh thành ôn chuyện ngày xưa.
Đi theo con đường đất hơi ngoằn ngoèo, bước qua một cây cầu dừa lớn là đã tới phần mộ. Đây là khu mộ gia đình bên ngoại nên bước vào là thấy đủ cả. Nào mộ ông cố, bà cố, ông bà ngoại, bà dì tôi, má tôi và cậu mợ. Ngay sáng sớm mấy đứa em con cậu, giữ đất hương hỏa đã cúng hết rồi, mộ nào cũng có mấy cục đất dằn lên mấy tờ giấy màu ngũ sắc. Có người nói mấy tờ giấy màu xếp hình cánh sao để trên mộ là để trang hoàng nhà cho người quá vãng, nghe vậy chứ không biết phải vậy không… Mỗi đứa bày ra mấy dĩa bánh trái trước các mộ. Cứ theo thông lệ ba má ai lúc sinh thời thích ăn món gì là bọn con cháu cúng món đó.
Nên thường trước mộ má và dì Ba tôi là bánh sữa, bánh pâté chaud trong khi trước mộ cậu mợ tôi là thịt quay, bánh bò và trên mộ ông bà ngoại là thịt khìa, bánh mì… Mỗi đứa tự đem đồ về cúng, hồi nữa ráp lại đã thành bàn tiệc đầy ắp rồi. Nhưng êm ả nhất, thanh thản nhất là khi cả bọn con cháu ở thế hệ thứ ba này gần chục đứa cùng ngồi đó, nhắc nhở lại những chuyện xưa tích cũ, về một thời tuổi thơ đào giun, câu cá, bắn chim, bắt ốc hay vẫy vùng trên sông nước chốn này.
Dĩ nhiên tôi không sống suốt chốn này thời thơ ấu như lũ em cô cậu nhưng những ngày hè nhiều lần tôi được theo bà ngoại về đây nên con mương này, dòng rạch phía trước nhà hay khu vườn đầy tiếng chim chìa vôi, chim trao trảo thánh thót này vẫn là một phần ký ức tươi đẹp roi rói của tuổi thơ tôi. Thỉnh thoảng, trong từng câu chuyện, tiếng con chim trao trảo hiếm hoi còn sót lại đâu đó lại cất tiếng “róc” một hồi dài, trong vắt thanh thao khiến chúng tôi càng nhớ tiếc một thời… Và trên đầu chúng tôi, vẫn những vòm cây xanh um, tán xòe rộng tỏa bóng râm mát rượi. Mấy cây mai trước mấy ngôi mộ có gốc đã cằn cỗi, uốn lượn với cành lá chi chít xanh rờn sau những ngày bung cánh vàng rực mùa xuân rồi.
Có một lúc, khi tất cả ngồi lặng yên, tôi nhắm mắt hình dung lại những ngày thanh minh cũ khi theo bà ngoại tôi, rồi má tôi về mảnh vườn này, lạ lẫm với từng gốc cây, vạt cỏ và không hề biết gì về mấy nấm mộ còn thưa thớt nơi đây. Vậy mà giờ trở về, tóc đứa nào đứa nấy đã bạc gần nửa mái để thấy phần mộ gia đình đã nhiều hơn, nhiều hơn khi xòe tay đếm mà lòng rưng rưng ngậm ngùi.
Dòng chảy nghiệt ngã của thời gian! Quy luật của muôn đời đó chăng? Và, giống như đoàn người đông nghẹt từ những nơi mưu sinh xa tắp hằng năm trở về tảo mộ như tìm về nguồn cội, tìm lại cái tôi xưa, bản thân tôi cũng tìm về lối cũ vườn xưa thể hiện chút lòng hiếu thảo với ông bà và đấng sinh thành. Nhìn trong mắt đám anh chị em cùng lứa, lòng cứ man mác, bâng khuâng. Năm tới, rồi những năm tới nữa, biết có còn đủ mặt ngồi đây như ngày thanh minh này? Rồi những câu chuyện bên mộ biết có còn râm ran vui vẻ như hôm nay?
Mấy ngày bước vào tiết thanh minh, trời bỗng dưng trở lạnh. Có cảm giác như gió xuân phây phẩy lại trở về trong những ngày xuân muộn khiến lòng cứ nao nao. Lại nghĩ đến buổi họp mặt bên phần mộ gia đình như tìm về nguồn cội cùng nhau thắp lên ngọn lửa tưởng niệm nồng ấm dù chỉ một ngày để con tim ta thêm một chút yêu thương, để ta đừng đánh mất ta trong cuộc đời này.
