Nếu người phụ nữ Nhật không thay đổi quan niệm về thiên chức làm mẹ thì trong vòng bốn mươi năm nữa, cuộc sống văn minh phải trả bằng cái giá rất đắt cho an ninh quốc gia.
Tỷ lệ sinh tại Nhật hiện đang ở mức 1,39, thấp nhất trên thế giới. Từ đầu thập niên 1990, chính phủ đã cố gắng đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ phụ nữ sinh con, thông qua việc kéo dài thời gian nghỉ sinh cho phụ nữ; hỗ trợ tài chính; giảm số ngày và giờ làm việc cho phụ nữ mang thai, nuôi con nhỏ, lập nên các trung tâm hỗ trợ nuôi dạy trẻ em trên khắp nước Nhật. Thậm chí có nhiều chính trị gia còn tính đến việc cấm phá thai hay bao cấp tiền nuôi con cho các bà mẹ trong khoảng thời gian nhất định.
Bất chấp tất cả những nỗ lực trên, năm 2003, tỷ lệ sinh của Nhật rớt xuống mức thấp kỷ lục 1,29. Từ năm 2005, dân số Nhật bắt đầu giảm liên tục cho đến nay. Các chuyên gia ước tính dân số Nhật từ mức 128 triệu vào năm 2010 sẽ giảm xuống chỉ còn 101 triệu vào năm 2030, đến năm 2048 dân số Nhật sẽ chỉ còn 99,13 triệu.
Và đến năm 2060, dân số chỉ còn 86 triệu. Ai đó có thể tưởng tượng được sau khoảng 40 năm nữa, 40 triệu người Nhật sẽ biến mất? Và nếu xu thế này không thể được cải thiện một cách đáng kể, 50 năm nữa, dân số Nhật sẽ chỉ tương đương thời điểm năm 1953, tức là cách đây tới 60 năm.
Ba mươi năm sau Chiến tranh thế giới thứ Hai, độ tuổi kết hôn lần đầu của phụ nữ Nhật vẫn ở mức 24,5. Phụ nữ ngoài 25 tuổi vẫn chưa kết hôn có thể coi như gái ế, điều hết sức xấu hổ đối với chính bản thân cô gái đó và gia đình.
Khi thành công về kinh tế mang đến cho xã hội cuộc sống vật chất dư dả hơn, cơ cấu nền kinh tế thay đổi theo hướng dịch vụ mang đến thêm nhiều việc làm cho phụ nữ hơn, từ cuối thập niên 1970 cho đến thập niên 1980, xã hội Nhật bừng tỉnh. Văn hóa phương Tây thâm nhập vào Nhật qua phim ảnh, âm nhạc cũng thay đổi cách suy nghĩ của phụ nữ Nhật. Đầu thập niên 1990, các công ty nước ngoài tại Nhật trở nên phấn khích hơn bao giờ hết, họ đua nhau mở thêm cửa hàng phục vụ nữ khách hàng, họ mở thêm chi nhánh nhà máy ở Nhật khi họ được tiếp cận với nguồn nhân lực phụ nữ chăm chỉ làm việc, ít đòi hỏi hơn người lao động nam.
Từ vị thế phải bám lấy một người đàn ông và đặt cược toàn bộ cuộc đời của mình vào một người đàn ông, nay phụ nữ Nhật có việc làm, có tiền, có vị thế để quyết định cuộc đời mình. Lương cao hơn, chi phí đi lại rẻ hơn, phụ nữ Nhật có tiền đi du lịch hoặc ra nước ngoài học. Chứng kiến cuộc sống độc lập của phụ nữ phương Tây, phụ nữ Nhật tự hỏi tại sao họ phải lập gia đình, cuộc sống độc thân giàu có không vướng bận chẳng phải tuyệt vời hơn rất nhiều hay sao?
Hiện nay độ tuổi kết hôn trung bình của phụ nữ Nhật ở mức 27,5. Năm 2000, có đến 54% phụ nữ trong độ tuổi 25 đến 29 chưa chịu lấy chồng. Số lượng phụ nữ chưa bao giờ kết hôn tăng chóng mặt với tốc độ hai con số qua từng năm. Số lượng phụ nữ Nhật ở tuổi 50 mà chưa bao giờ kết hôn tăng gấp đôi trong 40 năm qua.
Nếu như ở phương Tây và nhiều nước châu Á, phụ nữ được khuyên nên sinh đứa con đầu lòng trước tuổi 30 để ngăn khả năng ung thư vú, đảm bảo sức khỏe bà mẹ trẻ em thì ở Nhật suốt hai thập niên qua, phụ nữ cho biết họ chẳng bao giờ nghe thấy lời khuyên nào như vậy. Bởi có lẽ chính phủ ngại rằng nếu phụ nữ ý thức rõ hơn về điều đó, họ sẽ còn ngại sinh con hơn nữa.
Dự báo về xã hội Nhật năm 2060 sẽ thực sự gây sốc với nhiều người. Một xã hội với số dân ngày càng giảm, chẳng có nhiều lý do để lạc quan. Cấu trúc xã hội Nhật năm 2060 được dự báo như sau: 40% người già và 10% trẻ em từ 0 đến 14 tuổi, 50% dân số ở trong độ tuổi lao động và sinh đẻ. Có nghĩa là một người làm sẽ nuôi một người. Hiện nay 65% người Nhật đang lao động để nuôi 35% còn lại mà hệ thống an sinh xã hội còn rất chật vật, không thể tưởng tượng hệ thống an sinh, quỹ bảo hiểm xã hội và nợ công sẽ diễn biến theo hướng nào khi nửa dân số làm để nuôi nửa còn lại.
Nếu không thể cải thiện được tình trạng tỷ lệ sinh quá thấp, chính phủ Nhật sẽ chỉ còn cách phát triển xã hội theo mô hình Mỹ, có nghĩa là khuyến khích nhập cư thật nhiều để đảm bảo lực lượng lao động cho xã hội. Cách đây ba tháng, chính phủ Nhật đã quyết định thay đổi Luật Nhập cư để thu hút thêm lao động cho xã hội Nhật. Theo đó những người có việc làm ổn định đóng thuếở Nhật từ ba năm trở lên sẽ được tạo điều kiện thuận lợi hơn để cư trú vĩnh viễn ở Nhật.
Đ. Nam
