Từ cuộc tranh luận về vấn đề thu phí đường bộ với xe máy bên ngoài phòng họp Quốc hội vào ngày 18-6 giữa Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Đinh La Thăng và đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm (Chủ tịch HĐND TP.HCM), người ta mới nhận ra rằng vấn đề thu phí xe máy ở nước ta là một câu chuyện mở và cần có một quy định dứt khoát từ những nhà làm luật và thực thi chính sách.
Ngày 15-11-2012, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 197 về thu phí đường bộ với xe máy, trong đó có quy định mức phí tối thiểu và tối đa. Đến đầu năm 2013, nhiều địa phương đã áp dụng thông tư này, triển khai thu phí đến từng hộ dân. Ngày 11-9-2014, Bộ Tài chính lại ban hành Thông tư 133 về thu phí đường bộ với xe máy, trong đó chỉ quy định mức phí tối đa, không đề cập mức thu tối thiểu. Nhiều địa phương đã và sắp triển khai quy định này tỏ ra rất lúng túng khi áp dụng. Chỉ đến khi nghe Bộ trưởng Đinh La Thăng giải thích với đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm, người ta mới rõ rằng với việc quy định mức thu tối đa mà không đề cập gì đến mức thu tối thiểu thì các địa phương được tự quyết định mức tối thiểu, thậm chí có quyền quy định mức đó bằng 0. Ngay lập tức, một số địa phương đã hoặc sắp thu như TP.HCM, Bà Rịa – Vũng Tàu… cho biết sẽ thu theo mức bằng 0.
Khoan nói đến chuyện bản thân chiếc xe máy phải “cõng” thêm khoản phí đường bộ này là bất hợp lý, nhìn ở góc độ luật pháp thì việc thu phí là triển khai từ luật, nghị định và các thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính, có nghĩa là bắt buộc. Nếu các địa phương chưa thu phí và muốn không thu phí thì phải giải trình với Chính phủ và các bộ ngành liên quan những lý do hợp tình hợp lý, sau đó phải kiến nghị sửa đổi nghị định, thông tư, rồi không tổ chức thu phí. Còn nếu vận dụng Thông tư 133, nếu thu phí 0 đồng thì dù không thu được đồng nào vẫn phải tổ chức một bộ máy kê khai, thu, quản lý phí này. Bởi khi quyết định không thu phí thì tổ chức, cá nhân liên quan không có nghĩa vụ kê khai, nộp phí; còn phải thu với mức phí 0 đồng thì vẫn phải thực hiện các thủ tục kê khai. Mà khi không có nguồn thu trong khi vẫn phải chi ra thì lại ngược với mục đích đã được luật định “mức thu phí nhằm mục đích bù đắp chi phí”. Nói cách khác, thu phí 0 đồng sẽ trái với mục đích việc thu phí.
Quốc hội đang xem xét dự thảo Luật phí và lệ phí, đến kỳ họp sau sẽ rà soát toàn bộ loại phí và lệ phí, đề nghị cắt đi một số loại. Được biết Ủy ban Tài chính và ngân sách đã họp thẩm tra dự án Luật phí và lệ phí, qua đó có nhiều ý kiến theo hướng không thu phí sử dụng đường bộ đối với xe máy.
Ly Lam (DNSGCT)
