Mùa Giáng sinh là thời gian đặc biệt quan trọng trong năm đối với các quốc gia có đông đảo tín đồ Thiên Chúa giáo, nhất là tại các nước phương Tây và vì thế cũng là một đề tài được các họa sĩ khai thác từ nhiều thế kỷ trước.
Chỉ một bức tranh kính màu trên cửa sổ của Henri Matisse cùng một số phác thảo của nhà danh họa để giúp các nghệ nhân làm tranh kính thực hiện tác phẩm này cũng đủ làm nên một triển lãm tại Bảo tàng Tate Modern vào tháng 4-2014, sau đó là tại Bảo tàng MoMa ở New York cho tới tháng 4-2015. Bởi bức tranh kính màu có tên Đêm Noel được coi là một trong những tuyệt tác trang trí của Matisse. Ông được tạp chí Life đặt hàng vào tháng 1-1952 để trưng bày tại Trung tâm Rockefeller ở New York vào cuối năm ấy. Matisse đã làm phác thảo với hình ảnh của ngôi sao đang tỏa sáng trên bầu trời đêm Giáng sinh, ánh sao đã dẫn đường cho ba vua đến với máng cỏ Bethlehem, nơi Chúa hài đồng vừa chào đời. Các phác thảo của Matisse được nghệ nhân làm thành bức tranh kính màu chiều cao khoảng 3,5m và đến cuối năm 1952 tác phẩm được trưng bày lần đầu tiên tại sảnh tiếp đón của tòa nhà tập đoàn báo chí Time – Life trong Trung tâm Rockefeller đúng vào đêm Giáng sinh.
Trong khi đó, với Picasso, người bạn thân thiết của Matisse thì Giáng sinh là hình ảnh ông già Noel được thể hiện thật ngộ nghĩnh và kiệm màu nhưng đã trở thành một biểu tượng của mùa Vọng, giống như những biểu tượng của hòa bình và hữu nghị (chim bồ câu, bó hoa) mà Picasso đã để lại cho đời.
Trước hai ông, có rất nhiều họa sĩ đã vẽ đêm Giáng sinh an lành với hình ảnh đã thành truyền thống: gia đình quây quần quanh cây thông được trang trí rực rỡ và đầy những quà. Carl Larsson (1853-1919), họa sĩ vẽ tranh minh họa nổi tiếng của Thụy Điển có lẽ là tác giả giữ kỷ lục về tranh vẽ đề tài Giáng sinh. Sinh ra và lớn lên trong một khu ổ chuột của Stockholm vào giữa thế kỷ XIX, Carl Larsson thấm thía cái nghèo khổ của những gia đình không có đủ cái ăn vào mùa đông giá rét Bắc Âu, nói gì đến đón mùa Giáng sinh và năm mới. Có lẽ vì thế mà ước mơ về một đêm thánh vô cùng luôn tỏa sáng trong tranh Noel của ông. Đó là những đêm Noel đầy miềm vui, sung túc và hoan lạc với muôn nhà.
Tương tự, họa sĩ Đan Mạch Viggo Johansen (1851-1935), một tác giả Bắc Âu khác cũng vẽ nhiều tranh về Giáng sinh, chẳng hạn bức Giáng sinh hạnh phúc vẽ một gia đình nhảy múa quanh cây thông Noel rực sáng. Hẳn xứ sở của tuần lộc, thông và Santa Claus cũng là nơi xuất phát của nhiều tác phẩm hội họa chủ đề Noel. Viggo Johansen từng triển lãm tại Paris vào năm 1885 và chịu ảnh hưởng của họa phái Ấn tượng, nhất là Claude Monet – người được coi là ông tổ của khuynh hướng hội họa này, và điều khá ngạc nhiên là Monet vẽ rất nhiều tranh phong cảnh mùa đông tuyết trắng ở nhiều nơi ông đã sống nhưng dường như không vẽ một mùa Giáng sinh nào.
Cảnh Giáng sinh gia đình đoàn tụ, ấm áp bên cây thông còn được thể hiện trong tác phẩm của họa sĩ Anh Albert Chevallier Tayler (1862-1925), họa sĩ Hà Lan H. J. Overbeek (1882-1947), họa sĩ Hungary József Rippl-Rónai (1861-1927), họa sĩ Pháp Marcel Rieder (1852-1925), họa sĩ Đức Caspar David Friedrich (1774-1840)… và hàng loạt họa sĩ khác thuộc nhiều thời kỳ lịch sử của hội họa châu Âu.
Ngoài ra, phải kể đến chủ đề Giáng sinh mang tính chất tôn giáo, mô tả cảnh Chúa sinh ra đời được hàng trăm họa sĩ từ thời Phục hưng tới gần đây thể hiện trong tranh…
- Lê Bản
