Trong kỷ nguyên số, nơi mọi thói quen cá nhân đều có thể trở thành xu hướng toàn cầu, một lon Diet Coke lạnh đã bất ngờ trở thành biểu tượng của sự căng thẳng và giải lao—đến mức bị gán cho cái tên gây sốc: “Thuốc lá của thế hệ thiên niên kỷ” (Millennial’s Cigarette).
Nhưng liệu sự so sánh này có chính xác về mặt khoa học hay chỉ là một phép ẩn dụ cường điệu của Internet?
Việc so sánh Diet Coke với thuốc lá không chỉ là một trò đùa trên mạng xã hội mà còn phản ánh sâu sắc mối quan hệ phức tạp giữa thế hệ trẻ với các chất kích thích và áp lực cuộc sống hiện đại. Thuốc lá tạo ra một “nghi thức”: một khoảnh khắc nghỉ ngơi bắt buộc, nơi người hút có thể tạm rời xa bàn làm việc. Diet Coke đã thay thế nghi thức này một cách hoàn hảo. Nó không chỉ cung cấp Caffeine (chất kích thích) mà còn mang lại vị ngọt (chất gây nghiện tinh thần) mà không đi kèm với Cảm giác Tội lỗi về Calo. Đây là một sự “ăn gian” hoàn hảo—một niềm vui nhỏ, giá cả phải chăng, và gần như không calo, biến nó thành công cụ quản lý căng thẳng được chấp nhận về mặt xã hội. Hơn nữa, thế hệ thiên niên kỷ và Gen Z lớn lên trong một môi trường ám ảnh về sức khỏe và ngoại hình. Hút thuốc đã bị xã hội hóa và y học coi là hoàn toàn tiêu cực. Do đó, họ tìm kiếm một chất kích thích thay thế có vẻ “ít gây hại” hơn, đặc biệt là không ảnh hưởng đến phổi và ngoại hình. Diet Coke, với nhãn “ăn kiêng” (diet), phù hợp một cách hoàn hảo với xu hướng tìm kiếm sự thỏa mãn tức thời nhưng vẫn giữ được hình ảnh “khỏe mạnh” bên ngoài.
Để trả lời câu hỏi cốt lõi về tác động sức khỏe, chúng ta cần phân tích các thành phần chính của Diet Coke, chủ yếu là nước có ga, caffeine, axit photphoric, và chất tạo ngọt nhân tạo Aspartame. Các chuyên gia dinh dưỡng và y tế đều nhất trí rằng sự so sánh Diet Coke với thuốc lá là sai lệch về mặt khoa học. Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh có thể phòng ngừa được, bao gồm ung thư phổi, bệnh tim mạch và đột quỵ, với tác động hủy hoại tế bào và cơ quan là tức thì và tích lũy. Ngược lại, Diet Coke không gây ra mức độ độc hại tương tự. Chất tạo ngọt Aspartame đã được các cơ quan quản lý như FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) và các tổ chức quốc tế phê duyệt là an toàn khi tiêu thụ trong giới hạn hàng ngày.
Tuy nhiên, dù không độc hại như thuốc lá, việc tiêu thụ soda ăn kiêng thường xuyên và quá mức vẫn gây ra những lo ngại y tế đáng kể. Chất tạo ngọt nhân tạo có độ ngọt cực cao (Aspartame ngọt gấp 200 lần đường). Việc tiêu thụ thường xuyên có thể thay đổi nhận thức vị giác, khiến người dùng thèm đồ ngọt mạnh mẽ hơn, làm giảm khả năng kiểm soát lượng đường và calo tổng thể. Một số nghiên cứu cho thấy chất tạo ngọt có thể tác động tiêu cực đến vi khuẩn đường ruột, có khả năng dẫn đến rối loạn chuyển hóa và kháng insulin. Bên cạnh đó, các nghiên cứu quan sát cũng đã liên kết việc sử dụng chất tạo ngọt ít/không calo thường xuyên với tốc độ suy giảm nhận thức nhanh hơn ở người lớn tuổi, mặc dù mối quan hệ nhân quả vẫn đang được nghiên cứu thêm.
Mối lo ngại lớn nhất được các chuyên gia đưa ra không phải là chất tạo ngọt mà là tính axit (chủ yếu là axit photphoric) của Diet Coke, có thể gây mòn men răng nghiêm trọng. Việc uống đồ uống có ga với số lượng lớn cũng có thể gây đầy hơi, trào ngược axit và khó chịu tiêu hóa. Về cơ bản, chất tạo ngọt nhân tạo được chuyển hóa và làm sạch khỏi máu nhanh chóng, không có tác dụng độc hại tức thời như nicotine hay hắc ín. Vấn đề của Diet Coke nằm ở thói quen và sự phụ thuộc hơn là độc tố.
Thách thức thực sự của Diet Coke không nằm ở liều lượng độc hại mà nằm ở sự phụ thuộc mà nó tạo ra. Nếu một cá nhân sử dụng Diet Coke như một nguồn cung cấp nước chính thay vì nước lọc, hoặc như một cách để né tránh các vấn đề sức khỏe tinh thần cần giải quyết, thì đó mới là lúc thói quen trở nên độc hại. Để phá vỡ “nghi thức” soda ăn kiêng, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị phương pháp giảm dần và chiến lược thay thế. Điều quan trọng là phải nhận diện lý do thực sự đằng sau cơn thèm (là caffeine, thói quen, hay vị ngọt?). Sau đó, nên thay thế dần Diet Coke bằng nước seltzer (nước có ga) hoặc nước khoáng có ga, có thể thêm các lát trái cây tươi như chanh, cam, hoặc dưa chuột để tạo hương vị tự nhiên mà không cần chất tạo ngọt nhân tạo. Nguyên tắc cơ bản là: Đừng để Diet Coke thay thế nước lọc—nước lọc phải là nguồn cấp nước chính.
Tóm lại, Diet Coke không phải là thuốc lá về mặt hóa học hay sinh học. Thuốc lá là một tác nhân gây tử vong hàng đầu; Diet Coke là một đồ uống tiêu dùng chứa chất tạo ngọt gây tranh cãi. Tuy nhiên, thuật ngữ “Thuốc lá của thế hệ thiên niên kỷ” vẫn mang một ý nghĩa cảnh báo quan trọng. Nó chỉ ra rằng thế hệ này đang tìm kiếm một “lối thoát” nghi lễ khỏi căng thẳng mà vẫn phải đối mặt với áp lực duy trì một lối sống “lành mạnh” hoặc “ít calo”. Vấn đề không phải là một lon Diet Coke thỉnh thoảng, mà là khi đồ uống này trở thành một chất thay thế cho việc giải quyết các nhu cầu cơ bản (như nước) hoặc các vấn đề sức khỏe tinh thần. Giống như mọi thứ trong dinh dưỡng và lối sống, sự điều độ là chìa khóa. Thỉnh thoảng thưởng thức Diet Coke có thể phù hợp, nhưng để nó trở thành thói quen phụ thuộc hàng ngày—là lúc chúng ta cần phải xem xét lại.