Bộ phim tài liệu Born to Be (Sinh ra để trở thành chính mình) tiết lộ các quy trình tiên phong – và những định kiến còn tồn tại – bên trong trung tâm bệnh viện lớn đầu tiên dành cho phẫu thuật chuyển giới. Born to Be (còn được gọi là Transformation – Chuyển đổi giới tính) là một bộ phim tài liệu Mỹ năm 2019 của đạo diễn Tania Cypriano. Phim kể về một bác sĩ nỗ lực để người chuyển giới được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và phẫu thuật. Phim được công chiếu lần đầu tại Liên hoan phim New York ngày 28-9-2019 và phát hành trực tuyến ngày 18-11-2020.
Năm 2015, New York trở thành bang duy nhất thứ 9 trong cả nước yêu cầu tất cả các chương trình bảo hiểm y tế chi trả cho phẫu thuật xác định giới tính, một thực tế nhấn mạnh mức độ mới về sự công nhận sức khỏe và phẩm giá của người chuyển giới trong văn hóa nước Mỹ. Điều đó có nghĩa là, lần đầu tiên, tất cả những người chuyển giới sẽ được tiếp cận với phẫu thuật và chăm sóc y tế.
Một năm sau, Bệnh viện Mount Sinai ở thành phố New York khai trương Trung tâm Y học chuyển giới Mount Sinai và Phẫu thuật (CTMS) ở Manhattan – cơ sở chính đầu tiên thuộc loại hình này ở Mỹ cung cấp dịch vụ chăm sóc người chuyển giới trên diện rộng, đa chuyên môn ở một địa điểm và cho nhiều nhóm dân số. Bác sĩ – tiến sĩ phẫu thuật thẩm mỹ Jess Ting lãnh đạo CTMS chuyên về các ca phẫu thuật xác nhận giới tính. Tuy nhiên, trước khi lãnh đạo CTMS, Ting không có kinh nghiệm phẫu thuật cho bệnh nhân chuyển giới. Trên thực tế, Jess Ting rất ít giao lưu với cộng đồng người chuyển giới.
Born to Be cung cấp cái nhìn hấp dẫn về công việc đột phá được thực hiện tại CTMS, tại một thời điểm phấn khích cho một cộng đồng từ lâu đã bị từ chối tiếp cận các dịch vụ tiên phong. Bộ phim cho thấy – qua một lăng kính nhạy cảm và cụ thể – tầm quan trọng của những ca phẫu thuật đối với cuộc sống của những bệnh nhân chuyển giới, không chỉ bao gồm niềm vui mà còn là những áp lực, cân nặng và xung đột tình cảm.
Nữ đạo diễn bộ phim Tania Cypriano phát biểu trong cuộc trò chuyện video trên Zoom cùng với Tiến sĩ Ting: “Bộ phim nói về tầm quan trọng của sự thay đổi không chỉ xảy ra trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe mà còn là sự thay đổi xảy ra trong xã hội nói chung. Tôi cảm thấy có quá nhiều hiểu lầm và thông tin sai lệch về cộng đồng người chuyển giới. Mọi người cần được giáo dục về nó để hình thành ý kiến. Chúng ta đang sống ở thời điểm mà ý kiến của chúng ta thực sự lớn hơn kiến thức. Những gì chúng tôi làm, những gì chúng tôi cố gắng phục hồi và những gì chúng tôi cố gắng mang lại cho bệnh nhân, đó chỉ là một phần thiết yếu của trải nghiệm con người.
Việc thể hiện điều đó trong một bộ phim cho một lượng lớn khán giả sẽ giúp tăng sự hiểu biết và đồng cảm cho cộng đồng người chuyển giới, đặc biệt là liên quan đến chuyển đổi giới tính, tại sao bệnh nhân muốn chuyển đổi giới tính và tại sao xã hội chúng ta nên ủng hộ điều đó”. Thông qua bác sĩ Ting, người nổi lên như nhân vật trung tâm của bộ phim, Cypriano đã làm rõ công việc của ông ở trung tâm là “thế giới mới dũng cảm” đến mức nào, và thử thách vẫn còn để tập hợp cộng đồng y tế rộng lớn hơn để thấy được tầm quan trọng và cơ hội trong công việc.
Bác sĩ Ting nói: “Trước tháng 3-2016, nếu bạn là người nghèo sống ở thành phố New York thì chắc chắn bạn sẽ không có cơ hội được tiếp cận với phẫu thuật chuyển giới. Chỉ khi bạn giàu có và đủ khả năng bay đến Thái Lan hoặc California và trả 20.000 USD tiền mặt thì bạn mới có thể được chăm sóc”. Ý nghĩa lịch sử đó có ảnh hưởng đến CTMS. Vào thời điểm Born to Be được quay, có một danh sách chờ tư vấn kéo dài 6 tháng, với 400 bệnh nhân ấp ủ hy vọng. Bác sĩ Ting và nhân viên của ông cố gắng làm việc hết sức mình để có thể chữa trị cho nhiều bệnh nhân một cách an toàn nhất có thể, nhưng lịch trình này không thể duy trì tốt.
Ting cần thêm bác sĩ phẫu thuật. Ting cần thêm nhiều bác sĩ sẵn sàng được đào tạo. Ting cần lĩnh vực của mình mở rộng. Sự lưỡng lự trong cộng đồng phẫu thuật trong việc chấp nhận các thủ tục phân định giới tính được cho là trái ngược với đặc tính khuôn mẫu của các bác sĩ phẫu thuật và tham vọng của họ. Do cần thiết, bác sĩ Ting đang đi tiên phong trong toàn bộ lĩnh vực phẫu thuật (một phương pháp phẫu thuật thậm chí còn mang tên ông).
Công việc Ting làm là giúp cho y học tiến bộ hơn, và ông phát triển các kỹ thuật và quy trình mới hàng ngày. Bác sĩ Ting nói chuyện với một số ít bệnh nhân được ông điều trị trong Born to Be về một thủ thuật giảm đường cong nam tính trên trán của một bệnh nhân, một cuộc phẫu thuật ấn tượng bao gồm lột lại da mặt, cắt bỏ một phần sọ và đẩy nó trở lại hốc xoang (sinus cavity). Ting phát triển một phương pháp tạo hình âm đạo có thể tự bôi trơn.
Một bệnh nhân khác được phẫu thuật tạo hình đột phá trong đó dương vật được tạo ra từ một mảnh da và động mạch từ cẳng tay. Không chỉ cộng đồng người chuyển giới đang đi đầu trong vấn đề xã hội của chúng ta, mà là lĩnh vực y học chuyển giới đang ở một ngưỡng gay cấn. Vậy tại sao các phẫu thuật viên và bác sĩ khác lại do dự khi trở thành một phần của CTMS? Tiến sĩ Ting cho biết: “Bởi vì đối với một thế hệ bác sĩ, phẫu thuật chuyển giới không được coi là một lĩnh vực hợp pháp. Đó không phải là một ca phẫu thuật mà bất kỳ bệnh viện đáng kính nào cũng cho phép thực hiện tại cơ sở của họ.
Vì vậy, đối với Mount Sinai mà nói, chúng tôi sẽ bắt đầu một chương trình và bắt đầu cung cấp cuộc phẫu thuật đó trong bệnh viện hàng đầu này, đó là một vấn đề lớn, và đó là một nơi thay đổi cuộc chơi”. Trước khi khai trương trung tâm Mount Sinai ở Manhattan, có một số bác sĩ phẫu thuật giới tính nhưng họ chủ yếu hoạt động tại các bệnh viện cộng đồng nhỏ ở các thị trấn ít người biết đến như Trinidad thuộc bang Colorado và New Hope thuộc bang Pennsylvania.
Không có gì tại các trung tâm y tế lớn và được kính trọng, phẫu thuật chuyển đổi giới tính không phải là một phần của chương trình giảng dạy của trường y, và nó không phải là một phần của khóa đào tạo bác sĩ phẫu thuật. Ting giải thích: “Vì vậy, nếu bạn đến gặp bác sĩ X, một bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ và nói, ‘Chúng tôi có thể phẫu thuật tạo hình âm đạo, một cuộc phẫu thuật xác nhận giới tính không?’ Nó sẽ giống như, ‘Bạn đang nói về cái gì vậy? Tôi không làm như vậy.
Thật mờ ám’”. Trong thực tế có quá nhiều thông tin sai lệch về phẫu thuật giới tính, ngay cả trong giới y tế cũng như trong cộng đồng – đó là một phần của những gì mà bộ phim tài liệu Born to Be tìm cách sửa chữa. Nhưng bộ phim cũng vướng vào một số vấn đề trong nhiệm vụ của mình. Nữ đạo diễn Tania Cypriano nhận thức được vấn đề nhạy cảm và cẩn thận không lạm dụng quyền được phép tiếp cận các bệnh nhân Mount Sinai – những người thường khỏa thân trong quá trình tư vấn và để máy quay vào phòng phẫu thuật của họ.
Cypriano bình luận: “Tôi cho rằng một nhà làm phim không được lạm dụng quyền được phép tiếp cận bệnh nhân. Chúng tôi đã phải cắt ảnh khoả thân khỏi các cảnh xuyên suốt bộ phim”. Tiến sĩ Ting nói: “Trong đoạn cuối của bộ phim, tất cả ảnh khoả thân đều bị loại bỏ. Tôi nghĩ rằng đó là một quyết định rất thận trọng mà các nhà làm phim đã thực hiện. Vì quá nhạy cảm với nỗi ám ảnh về cơ thể chuyển giới, chúng tôi không muốn bộ phim công khai về điều đó”.
Mặc dù chỉ có một số đoạn của cảnh quay phẫu thuật được đưa vào bản cắt cuối cùng, Cypriano lưu ý rằng các máy quay trong phòng ghi lại toàn bộ những gì hiện được coi là một số ca phẫu thuật lịch sử nhất trong lĩnh vực này. Cypriano hy vọng rằng các nhà sản xuất cuối cùng sẽ tặng bộ phim cho bệnh viện và các trung tâm y tế khác để sử dụng làm công cụ giáo dục. Cả Cyoriano và Jess Ting đều có những giai thoại về việc tham gia các buổi chiếu tại Liên hoan phim Born to Be trong năm 2019 và được khán giả tìm kiếm sau đó.
Bộ phim cũng gây ra tác động nào đó. Một người đàn ông tại Liên hoan phim Hamptons thừa nhận rằng anh hoài nghi về chủ đề này và có thành kiến với cộng đồng người chuyển giới, nhưng bộ phim tài liệu đã thay đổi suy nghĩ của anh. Một phụ nữ khác tại buổi chiếu phim ở California đã rơi nước mắt, tuyên bố rằng “thế giới bây giờ là một thế giới khác đối với tôi”.
Bác sĩ Ting hy vọng rằng bộ phim có thể là một phần của “sự thay đổi” mà ông đang quan sát trong cộng đồng y tế khi nói đến thái độ về những gì ông làm. Các bác sĩ lớn tuổi vẫn nhìn vào lĩnh vực này với sự nghi ngờ và ác cảm, nhưng Jess Ting đang quan sát một thế hệ sinh viên y khoa mới và các sinh viên mới tốt nghiệp hào hứng với chương trình và lĩnh vực đang diễn ra. Tiến sĩ Ting kết luận: “Đó là đối tượng mục tiêu lớn của chúng tôi. Mỗi trung tâm y tế nên chiếu bộ phim cho ban giám đốc của họ, cho nhân viên của họ, cho các bác sĩ và cho sinh viên y khoa”.
Một câu chuyện được kể
Garnet Rubio chuyển đến thành phố New York từ Texas năm 19 tuổi với một ý định duy nhất: chuyển đổi giới tính. Trong khi bạn bè học đại học, Rubio làm người mẫu và tiết kiệm tiền cho các cuộc phẫu thuật khẳng định giới tính tốn kém và tốn thời gian. “2 năm tôi ở đây cố gắng làm việc để tiết kiệm tiền, và sau đó chuyển đổi giới tính”, Rubio nói vào buổi sáng khi phẫu thuật âm đạo trong bộ phim tài liệu Born to Be.
Đối với Rubio, khi đó 21 tuổi và đối với nhiều bệnh nhân CTMS được đề cập trong “Born to Be”, phẫu thuật tạo hình âm đạo và các thủ thuật khẳng định giới tính khác do Mount Sinai cung cấp đại diện cho đỉnh cao của nhiều năm kiên cường, kỳ vọng vào chế độ bảo hiểm y tế thờ ơ và các chuyên gia y tế không quen với việc chăm sóc sức khỏe cho người chuyển giới.
Máy ảnh theo chân Rubio từ căn hộ của cô đến trung tâm, giai đoạn cuối cùng trước khi bắt đầu – buổi tư vấn cuối cùng với bác sĩ phẫu thuật Jess Ting, về tính thẩm mỹ của quy trình. “Tôi cần phẫu thuật, tôi thực sự cần cuộc phẫu thuật này,” Rubio, hiện 25 tuổi nhớ lại khoảnh khắc “choáng ngợp” khi cuối cùng cô cũng được phẫu thuật chuyển đổi giới tính. “Đã có lúc tôi cảm thấy không có gì khác quan trọng. Không có gì quan trọng khác ngoài cuộc phẫu thuật đó. Tôi cảm thấy rằng nếu tôi không thực hiện cuộc phẫu thuật đó, thì cuối cùng tôi sẽ tự làm tổn thương chính mình”.
Khoảnh khắc rõ ràng trước khi bắt đầu giai đoạn mới của Rubio là một trong số những cảnh nhẹ nhàng, xúc động sâu sắc về cảm xúc và sự phấn khích trong Born to Be do Tania Cypriano đạo diễn, theo dõi hai mặt của hoạt động y tế đột phá của trung tâm: công việc của Ting, bác sĩ phẫu thuật duy nhất của nhóm, và trải nghiệm của những bệnh nhân đặt những tổn thương mỏng manh nhất của họ – cơ thể của họ, những con đường dài chờ đợi để nhìn thấy một hình ảnh phản chiếu khác trong gương, những tổn hại về sức khỏe tâm thần khi tồn tại trong một thế giới thường thù địch – nằm trong tay của các nhân viên của trung tâm.
Bộ phim đôi khi mang tính tổng thể, vì nó theo dõi cả hành trình của một số bệnh nhân đến văn phòng bác sĩ Ting và quá trình tiến hóa của bác sĩ từ bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ tổng quát được đào tạo đến chuyên gia phẫu thuật và người ủng hộ chuyển đổi giới tính. Lần khác, đó là một cách rõ ràng, trực tiếp về mặt lâm sàng. Bản thân câu chuyện về một trung tâm phẫu thuật và sức khỏe chuyển giới vẫn còn tương đối mới.
Vào thời điểm trung tâm được thành lập vào năm 2015, Ting đang làm bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ nói chung ở thành phố New York, với rất ít nhận thức về chăm sóc sức khỏe người chuyển giới hoặc kinh nghiệm trong các thủ thuật phẫu thuật khẳng định giới tính. Các nhà làm phim hy vọng “Born to Be” có thể cung cấp thông tin về ánh sáng ở cuối đường hầm, rằng mọi thứ đang thay đổi liên quan đến chăm sóc sức khỏe”. Tania Cypriano, cũng là một phụ nữ chuyển giới gốc Brazil, nói: “Có một bài diễn văn về nỗi ám ảnh của những người chuyển giới về cơ thể chuyển giới. Nhưng sự chăm sóc y tế và cảm xúc minh bạch được thể hiện trong phim cung cấp một phương tiện thông tin quan trọng và ‘một câu chuyện chưa được kể cho lượng lớn khán giả’”.
Born to Be thể hiện một con số rất nhỏ trong số các bệnh nhân của trung tâm: Mahogany, một cựu người mẫu nam nhận một thủ thuật nữ hóa khuôn mặt được chờ đợi từ lâu; Cashmere, một “nữ hoàng” lâu năm của New York, người nhớ lại những ngày xưa ở Manhattan háo hức sửa đổi những ca tiêm môi hỏng mà cô đã nhận được từ nhiều thập kỷ trước; và Jordan, một trong những người được phẫu thuật tạo hình đầu tiên của trung tâm, trong số những người khác.
Đặc biệt, Rubio cho phép máy ảnh lia vào một số khoảnh khắc nhạy cảm – các cuộc hẹn tư vấn, thảo luận về thẩm mỹ mong muốn với Tiến sĩ Ting, lần đầu tiên sau phẫu thuật cắt mí mắt. Rubio nói rằng quyết định cho phép camera vào phòng khám bác sĩ “là cần thiết”. Rubio nói: “Tôi nghĩ điều này rất, rất cần thiết cho rất nhiều người khác giới, dị tính để hiểu chính xác những gì chúng ta đang phải trải qua. Mặc dù đã đến năm 2020 và mọi người đều được học hành cao hơn rất nhiều, nhưng tôi cảm thấy như mọi người vẫn có quan điểm hoàn toàn sai lệch về người chuyển giới. Và tôi thực sự muốn mọi người nhận ra rằng này, hoàn toàn không phải như vậy, chúng ta là những con người thực tế. Mọi người chỉ cần nhận ra rằng những gì chúng ta đang trải qua là rất nghiêm trọng và thay đổi cuộc sống, và chúng ta đang vượt qua nó là có lý do”.
- Xem thêm: Vượt ra ngoài giới tính
Đó là nhận thức mà bản thân bác sĩ Ting đã trải qua khi bắt đầu thực hiện các ca phẫu thuật khẳng định giới tính sau nhiều năm với tư cách là một bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ tổng quát thành công. Born to Be kể lại hành trình của mình trong việc xây dựng trung tâm, từ việc đi khắp đất nước để thực hiện các thủ tục xác định giới tính, đến việc xử lý tình trạng kiệt sức do nhu cầu quá lớn đối với trung tâm vì danh sách chờ phẫu thuật kéo dài hàng tháng trời.
Khoảng thời gian chờ đợi đó đặc biệt căng thẳng; cả Ting và Cypriano đều nói rằng động lực chính đằng sau bộ phim là vụ tự tử của một bệnh nhân đang chờ thủ tục phẫu thuật trong những tháng đầu năm 2016 của trung tâm. Rubio, sau khoảnh khắc hưng phấn trong phòng phẫu thuật, thấy mình lại rơi vào trầm cảm trong những tháng sau đó. Máy ảnh của Cypriano quay được cảnh Rubio trong phòng bệnh, khi cô hồi phục, cùng với gia đình bên cạnh, sau một nỗ lực tự sát.
Rubio may mắn đã hồi phục – “Tôi đang làm tốt hơn nhiều, tôi có rất nhiều tình yêu và ánh sáng trong cuộc sống của tôi ngay bây giờ. Cuối cùng, bạn đã chuyển đổi giới tính thành công, và lần này những con quỷ thực sự biến mất”. Kế hoạch học tập tại trung tâm diễn ra nhanh chóng – 6 tháng sau khi bắt đầu các thủ tục xác định giới tính, Ting đã thiết lập một đường dẫn cho các tài năng mới thông qua học bổng phẫu thuật, chương trình đầu tiên thuộc loại này; hiện có 4 bác sĩ phẫu thuật trong số nhân viên.
Và như đã thảo luận trong phim, Ting tiên phong trong các kỹ thuật mới cho các ca phẫu thuật chuyên sâu nhất, đặc biệt là phẫu thuật tạo hình. Tuy nhiên, rào cản chính đối với các thủ thuật của ông không phải là ghép da hay giới hạn y tế mà như Ting nói: “Đó là thế giới có rất nhiều người không chấp nhận những gì chúng tôi làm, không chấp nhận những người chuyển giới. Tôi ước họ sẽ xem bộ phim này bởi vì có lẽ họ sẽ thay đổi suy nghĩ một chút và thấy rằng những người chuyển giới cũng giống như bạn và tôi”.
Kết luận
Bộ phim mô tả phẫu thuật chuyển đổi giới tính là một trải nghiệm mãnh liệt về mặt cảm xúc, tốn nhiều thời gian, nhưng bổ ích. Những cảnh quay xúc động nhất đã hé lộ những khoảnh khắc hạnh phúc và nhẹ nhõm của bệnh nhân trước kết quả ca phẫu thuật thành công. Bệnh nhân khóc, cười, chơi nhạc và khiêu vũ – tất cả vì cuối cùng họ đã cảm thấy thoải mái trong cơ thể của chính mình. Cộng đồng chuyển giới có tỷ lệ tự tử cao nhất ở Mỹ.
Một cảnh đặc biệt căng thẳng trong phim cho thấy hậu quả của việc một bệnh nhân tên Devin cố gắng tự tử sau cuộc phẫu thuật của mình. Tại hiện trường, gia đình bệnh nhân đang an ủi Devin, người đang run rẩy trên giường bệnh. Bà nội của bệnh nhân đề cập đến việc ngay cả sau khi chuyển đổi hoàn toàn, Devin vẫn phải đối mặt với một xã hội sẽ không chấp nhận cô và/hoặc để cô thoát khỏi quá khứ của mình. Cypriano nói: “Tôi muốn khuyến khích những người chuyển giới nhận ra rằng phẫu thuật chuyển giới không chữa khỏi chứng trầm cảm. Nếu tôi tập trung vào bất cứ điều gì hơn trong bộ phim này, thì đó sẽ là cái giá mà bệnh tâm thần phải gánh chịu đối với những người chuyển giới”.
Cypriano đã phản ánh về cách chúng ta đang sống trong thời kỳ mà hệ thống bảo hiểm y tế được yêu cầu để chi trả cho phẫu thuật chuyển đổi giới tính ở New York, cho thấy sự tiến bộ trong việc chấp nhận người chuyển giới trong lĩnh vực y tế và xã hội. “Có bao nhiêu người trong số các bạn cảm thấy mình biết nhiều hơn về trải nghiệm chuyển giới và cảm thấy đồng cảm hơn với những người chuyển giới sau khi xem bộ phim này?” Ting đặt câu hỏi.
Born to Be đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng từ người dân New York khao khát được – theo cách nói riêng của họ – “tái sinh”. Nữ đạo diễn Tania Cypriano làm việc giữa quê hương Brazil và Mỹ trong hơn 30 năm. Các bộ phim và video của Cypriano giành được các giải thưởng quốc tế – bao gồm “Phim tài liệu hay nhất” tại Joseph Papp’s Festival Latino ở New York, Pan African Film Festival ở Los Angeles và Fespaco ở Burkina Faso. Tác phẩm của Cypriano được trình chiếu tại các tổ chức uy tín nhất thế giới bao gồm Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA), Trung tâm Nghệ thuật Hồng Kông, Liên hoan Phim Jerusalem, Liên hoan Phim Tài liệu Amsterdam và Liên hoan Phim Quốc tế Berlin.
