Trong một xã hội, nếu con người đứng riêng lẻ thì mọi người đều bình đẳng, không có ai mạnh hơn ai. Tuy nhiên, theo Foucault, quyền lực sẽ xuất hiện khi con người giao tiếp với nhau.
Nói cách khác, quyền lực chỉ xuất hiện trong các mối quan hệ và qua các mối quan hệ. Ví dụ, một người nữ giám đốc đứng một mình thì không thấy quyền lực của bà. Nhưng trong quan hệ với các nam công nhân, bà ấy là một người đầy quyền lực, thậm chí có thể đuổi việc họ.
Quyền lực này được thể chế công ty giao cho, gắn với chức danh giám đốc của bà. Nhưng khi trở về nhà, bà bỗng trở thành một người phụ nữ yếu đuối, thậm chí có thể bị chồng đánh đập. Người chồng đó có được nguồn quyền lực từ vị trí là chồng trong quan hệ với vợ mà các chuẩn mực giới của một xã hội gia trưởng quy định.
Như vậy, trong bất cứ một cộng đồng xã hội nào, diễn ngôn về vai trò của đàn ông và đàn bà, về mối quan hệ giữa nam và nữ, giữa vợ và chồng đã có sẵn và áp đặt lên con người những chuẩn mực phải theo.
Ở Việt Nam, xã hội đã ngầm trao cho nam giới cái quyền “chủ gia đình”, “sứ mệnh ngoại giao” và “không phải lo việc nội trợ”. Người phụ nữ thì được giao “thiên chức sinh đẻ”, “chăm con” và “thu vén gia đình”. Diễn ngôn này được truyền từ đời này sang đời khác trong gia đình, dòng họ, hoặc trong xã hội qua các khẩu hiệu như phụ nữ Việt Nam anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang.
- Xem thêm: Ráng mà… yêu nhau
Nhưng điều quan trọng hơn, mỗi con người sẽ phản ứng, thích nghi hoặc nội tâm hóa các chuẩn mực giới này như thế nào. Đa số mọi người sẽ chuyển hóa những chuẩn mực xã hội thành chuẩn mực của bản thân, xây dựng bộ tiêu chí của mình. Phụ nữ sẽ cố gắng học nấu ăn, biết chăm sóc chồng con, dịu dàng, biết nghe lời, và im lặng khi chồng nổi nóng. Nam giới sẽ học cách “gồng mình” đầy nam tính, xông pha lo việc cộng đồng, bươn chải để kiếm ăn.
Bộ quy tắc này được hình thành, giám sát và thực hành trong cuộc sống nhằm tạo ra một hình ảnh mong muốn trong mắt mọi người xung quanh, và trong chính con mắt mình. Đây là cơ sở để cho các mối quan hệ quyền lực được hình thành, phát huy tác động trong mối quan hệ nam nữ, dẫn đến bất bình đẳng giới.
Một người riêng lẻ thì khó thay đổi diễn ngôn của xã hội về vai trò giới. Tuy nhiên, bất cứ ai cũng có thể tự xác định bộ quy tắc, tiêu chí sống của mình. Nói nôm na, bạn có thể là một người nghệ sĩ tự kiến tạo ra lối sống đẹp của mình không chịu sự kiểm soát của người khác, của chuẩn mực xã hội.
Là phụ nữ, bạn có thể tự quan tâm cho bản thân mình, tự đưa ra quy tắc đạo đức, tự quyết về cuộc sống tình dục, tự xác định mối quan hệ với đàn ông, tự theo đuổi sự nghiệp, hoặc có con mà không cần lập gia đình.
- Xem thêm: Quay trở về với bản thân
Là đàn ông, bạn có thể tự quyết thế nào là người đàn ông bạn muốn, có thể vào bếp vì niềm vui sáng tạo các món ăn, có thể kiến tạo gia đình trong đó yêu vợ bằng cách chăm con cho nàng đi làm, nhưng cũng có thể bạn tự thấy cuộc sống gia đình quá phức tạp và theo đuổi đam mê nghề nghiệp như một chàng độc thân.
Nên nhớ, quyền lực chỉ xuất hiện và có tác động trong các mối quan hệ và bạn có quyền định nghĩa mối quan hệ đó thông qua bộ tiêu chí của mình. Trong quan hệ với người kia, bạn có thể tìm người có bộ tiêu chí tương thích hoặc gây ảnh hưởng để anh ta có bộ tiêu chí tương thích với lối sống của bạn. Nếu không thỏa mãn, bạn có thể từ bỏ mối quan hệ đó để không phải gánh chịu sự bất công do bất cân xứng quyền lực mang lại, và bạn có thể làm được điều đó nếu bạn không có từ “cam chịu” trong bộ tiêu chí sống đẹp của mình.
Và bước đầu tiên trong quá trình tạo thay đổi là tự xây dựng bộ tiêu chí sống đẹp của mình. Hãy tô vẽ cuộc đời bằng các giá trị tự do, khoan dung, bình đẳng, yêu thương, chia sẻ vào và gạt đi sự nhẫn nhục, cam chịu, bất công ra ngoài để có cuộc sống đẹp, muôn màu sáng. Sống với giá trị của mình là sống đẹp, và cuộc sống đẹp của bạn cuối cùng cũng góp phần cho xã hội đẹp hơn!
