Cuộc bầu cử giữa kỳ tuần trước ở Mỹ trở thành một thắng lợi hoàn toàn cho đảng Cộng hòa và là cơn ác mộng cho đảng Dân chủ. Đảng Cộng hòa giành được ưu thế mà họ hy vọng và gần như thắng trọn những cuộc đua sít sao ở Thượng viện, kết quả này tốt hơn so với dự kiến của họở 36 cuộc đua giành chức thống đốc bang khắp nước Mỹ.
Con đường của đảng Cộng hòa tiến tới thế đa số ở Thượng viện vượt qua một số ghế của đảng Dân chủở những nơi gọi là những “Bang Đỏ”, nơi mà đảng Cộng hòa được ủng hộ mạnh mẽ trong các cuộc bầu cử gần đây, trong đó có cuộc bầu cử tổng thống năm 2012. Đảng Cộng hòa dễ dàng chiến thắng các cuộc đua trọng yếu ở Thượng viện nhưở bang Arkansas, West Virginia, Montana và South Dakota.
Họ cũng giành ghế của đảng Dân chủở Thượng viện tại những bang dao động quan trọng như Colorado, Iowa và North Carolina – những nơi từng làm nền móng góp phần vào chiến thắng năm 2012 giúp ông Obama tái đắc cử, và cũng sẽ đóng vai trò chủ chốt trong cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2016 tới đây.
Đảng Cộng hòa cũng giành chiến thắng trong các cuộc đua giành chức thống đốc ở các bang vốn ủng hộ mạnh mẽ đảng Dân chủ như Maryland, Massachusetts và thậm chí bang nhà Illinois của Tổng thống Obama. Họ cũng chiếm ưu thế trong cuộc đua sít sao ở bang Florida và dễ dàng giành được nhiệm kỳ thứ hai cho Thống đốc Scott Walker thuộc đảng Cộng hòa ở bang Wisconsin.
Nhân tố số một giúp đảng Cộng hòa thắng lợi trong cuộc bầu cử này chính là tỷ lệủng hộ thấp của công chúng đối với Tổng thống Obama, chỉ hơn 40 phần trăm trong các cuộc khảo sát toàn quốc hồi gần đây.
Những cuộc thăm dò cử tri rời phòng phiếu xác nhận rằng nhiều người theo đảng Cộng hòa và cử tri độc lập xem cuộc bầu cử là một cuộc trưng cầu dân ý về các chính sách của đảng Dân chủ, về nền kinh tế, vấn đề chăm sóc y tế, chính sách đối ngoại.
Những lo ngại về mối đe dọa Nhà nước Hồi giáo ở Trung Đông và cách thức chính quyền xử lý dịch Ebola đóng góp vào nhận thức của công chúng rằng Tòa Bạch Ốc không kiểm soát được mối đe dọa tiềm tàng đối với Mỹ. Chính vì thế, điều này dẫn đến sự lo lắng và hoài nghi của cử tri, những yếu tố luôn ảnh hưởng xấu tới những nghị sĩ đương nhiệm.
Trong những cuộc bầu cử giữa kỳ ở Mỹ, cử tri thường trút nỗi bực bội và lo lắng của họ lên ông chủ Tòa Bạch Ốc và đó chính xác là điều đã xảy ra vào năm nay.
Kiểm soát được Thượng viện cộng thêm thế đa sốở Hạ viện được tăng cường, đảng Cộng hòa giờ có nhiều quyền lực hơn để ngăn chặn nghị trình của tổng thống.
Tổng thống bây giờ phải cân nhắc xem đã tới lúc phải chủ động thương thuyết với phe Cộng hòa về một số vấn đề hay chưa, chẳng hạn như cải cách thuế khóa và thương mại, hoặc “cố thủ” đặc biệt ở vấn đề ngân sách và cải cách di trú.
Khảo sát cử tri sau khi bỏ phiếu cho thấy cử tri Mỹ thất vọng về tình trạng bế tắc do thiếu sự hợp tác giữa hai đảng. Họ muốn Quốc hội và tổng thống làm việc cùng nhau để giải quyết những vấn đề của đất nước, chứ không phải tiếp tục những cuộc chiến đảng phái bất tận về chăm sóc y tế, thuế khóa và biến đổi khí hậu.
Nhân vật sắp trở thành lãnh đạo khối đa sốở Thượng viện Mitch McConnell của bang Kentucky, từ nay phải xem xét khi nào thì chặn nghị trình của tổng thống, khi nào là lúc có thể làm việc với Tòa Bạch Ốc và phe Dân chủ.
Hoạt động gần đây của Quốc hội Mỹ cho thấy bế tắc về sự hợp tác đảng phái sẽ diễn ra nhiều hơn trong hai năm cuối cùng nhiệm kỳ tổng thống của ông Obama.
Nhưng Thượng nghị sĩ McConnell cũng thừa biết rằng đảng Cộng hòa sẽ phải chịu quy trách nhiệm về những gì họ làm trong hai năm tới và có thể là một yếu tố quan trọng dẫn đến cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2016.
Đảng Cộng hòa đang khao khát giành lại Tòa Bạch Ốc hai năm nữa kể từ bây giờ. Họ nhận thấy rằng dù kết quả bầu cử Quốc hội có tốt thế nào đi chăng nữa, chiếc ghế tổng thống vẫn là ngôi vị quyền lực thực sự và sự thay đổi chính trị lâu dài bắt nguồn từ việc giành được Tòa Bạch Ốc.
Nhưng ông McConnell cũng phải đối mặt với những thách thức từ nội bộ đảng Cộng hòa, một số người thuộc phe này là ứng cử viên tổng thống tiềm năng vào năm 2016, trong đó ba nhân vật nổi bật là Thượng nghị sĩ bang Texas Ted Cruz, Thượng nghị sĩ bang Kentucky Rand Paul và Thượng nghị sĩ bang Florida Marco Rubio.
Chỉ một năm trước đây, vụ chính phủ ngưng hoạt động gây ra bởi những người Cộng hòa trong Quốc hội đã làm tổn hại danh tiếng của đảng này. Làm thế nào để cân bằng giữa việc ngăn chặn nghị trình của ông Obama và kiểm soát một số thượng nghị sĩ Cộng hòa có quan điểm bảo thủ hơn trong hai năm tới sẽ là một thách thức chính trị to lớn đối với ông McConnell.
Giống như hầu hết những tổng thống sắp mãn nhiệm, Tổng thống Obama sẽ quan tâm đến việc định hình di sản chính trị của mình, có nghĩa là bảo vệ luật chăm sóc y tế mang dấu ấn của ông khỏi những cuộc tấn công mới của phe Cộng hòa ở cả Hạ viện và Thượng viện.
V.Đ
