Sau đề xuất sáp nhập TP Dĩ An và Thuận An thành TP Bình Dương, câu chuyện về phát triển đô thị dựa vào trục giao thông (TOD) một lần nữa được xới lại – lần này, không còn mang tính lý thuyết. Liệu TOD có trở thành “chiếc khóa vàng” giúp Bình Dương tái cấu trúc đô thị, cân bằng phát triển và nâng tầm vị thế vùng?
Dựa giao thông để phát triển đô thị
Với tuyến metro số 1 kéo dài từ Bến Thành đến Suối Tiên và kết nối tiếp sang Bình Dương, cùng các trục đường quốc lộ 13, Vành đai 3, Vành đai 4…, khu vực Dĩ An – Thuận An được xem là “giao điểm vàng” của vùng đô thị phía Nam.
Không chỉ là đầu mối logistics và sản xuất, hai thành phố này còn sở hữu hạ tầng kết nối dày đặc – yếu tố nền tảng để triển khai các dự án theo mô hình TOD (Transit Oriented Development – Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng).
Theo quy hoạch vùng, Bình Dương đã xác định 8 khu vực có thể khai triển mô hình TOD, trong đó nổi bật là: Ga Sóng Thần (liền kề TP Dĩ An), khu vực ga Metro, Bến xe Miền Đông mới, các khu công nghiệp dọc trục quốc lộ 13…
Cú hích từ sáp nhập đô thị
Tỉnh Bình Dương vừa đề xuất sáp nhập TP Dĩ An và TP Thuận An thành TP Bình Dương, hướng đến xây dựng một đô thị trung tâm hiện đại, có quy mô dân số gần 1,2 triệu người – ngang ngửa TP Thủ Đức (TP.HCM).
Nếu được thông qua, đây sẽ là tiền đề quan trọng để Bình Dương tái cấu trúc các phân khu đô thị và phân bổ hợp lý nguồn lực hạ tầng, giao thông.
Quan trọng hơn, mô hình TOD – vốn đòi hỏi sự đồng bộ và quy hoạch tổng thể – sẽ có điều kiện thuận lợi để triển khai, tránh tình trạng phát triển “cát cứ” nhỏ lẻ như hiện nay.
Chuyên gia quy hoạch cho rằng, nếu biết tận dụng thời điểm sáp nhập này để định hình các trung tâm vệ tinh quanh các nhà ga, bến xe, Bình Dương có thể giảm áp lực hạ tầng, phân tán mật độ dân cư và kéo theo dòng đầu tư dịch chuyển ra ngoài TP.HCM.
Bài học từ Thủ Đức và kỳ vọng mới
Thành phố Thủ Đức – mô hình thành công đầu tiên của việc sáp nhập các quận cũ – đã nhanh chóng vươn lên thành “tâm điểm đầu tư” của TP.HCM nhờ khả năng tích hợp quy hoạch và giao thông.
Bình Dương, nếu làm tốt hơn và đi đúng hướng TOD, hoàn toàn có thể tạo ra một đô thị xanh – thông minh – đa trung tâm, thay vì tiếp tục là khu công nghiệp vệ tinh đơn thuần.
Tuy nhiên, điều này đòi hỏi quyết tâm chính sách và sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở ngành, chủ đầu tư, doanh nghiệp hạ tầng – nhất là trong bối cảnh quỹ đất khan hiếm, giá bất động sản tăng và áp lực dân số đè nặng lên hệ thống giao thông.
Artisan Park: ví dụ đầu tay cho mô hình TOD tại Bình Dương
Một trong những ví dụ hiện hữu cho định hướng phát triển đô thị theo mô hình TOD tại Bình Dương hiện nay là dự án Artisan Park, tọa lạc gần trung tâm thành phố.
Dự án chỉ cách ga metro WTC dự kiến khoảng 300m, đồng thời kết nối với các tuyến huyết mạch như Quốc lộ 13, Mỹ Phước – Tân Vạn, Vành đai 3… Từ vị trí này, cư dân có thể dễ dàng tiếp cận hệ sinh thái tiện ích bao quanh gồm bệnh viện quốc tế, trường học, trung tâm thương mại và khu công nghiệp.
Điểm nổi bật của Artisan Park là thiết kế theo mô hình đa chức năng – vừa ở, vừa kinh doanh – với quy hoạch mở, phân làn giao thông hợp lý và hạ tầng đỗ xe thông minh. Dự án cũng tích hợp nhiều không gian công cộng nhằm khuyến khích các hoạt động cộng đồng diễn ra tự nhiên, sống động.
Theo giới phân tích, những dự án như Artisan Park nếu được kết nối thực chất với hệ thống giao thông công cộng và định hướng phát triển vùng bài bản, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lập hệ sinh thái TOD đúng nghĩa.
Từ hạ tầng “cứng” như metro, vành đai, đến “hạ tầng mềm” gồm tiện ích sống và văn hóa cộng đồng – sự hòa quyện này mới là yếu tố then chốt để mô hình TOD trở nên bền vững, không chỉ trên giấy mà trong thực tế đô thị đang chuyển mình từng ngày.
Bình Dương sẽ “bắt kịp” hay vẫn “chạy sau”?
Sáp nhập chỉ là bước đầu. Việc biến TOD thành công cụ thật sự, thay vì chỉ nằm trong bản vẽ quy hoạch, vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.
Liệu TP Bình Dương mới có thể trở thành mô hình kiểu mẫu tiếp theo cho vùng đô thị vệ tinh phía Nam, hay vẫn lặp lại bài toán “đô thị hóa trước – hạ tầng theo sau”?
