Báo doanh nhân - DoanhnhanPlus.vn
05/08/2025
  • Đăng nhập
  • Trang chủ
  • Kinh doanh
    • Doanh nghiệp
    • Chuyện làm ăn
    • Hàng không
    • Tài chính
    • Thị trường
    • Bất động sản
    • Hành Trình Thành Công
      • Khởi nghiệp
      • Quản trị
      • Marketing
      • Nhân lực
    • Sang ngày mới
    • DoanhNhan-Hub
  • Doanh nhân
    • Góc nhìn
    • Cà phê kinh tế
    • Chia sẻ
    • DN+trò chuyện
    • Nhân vật
    • Người dẫn đầu
  • Chốn Về
    • Giáo dục
    • Sống An Nhiên
      • Chuyện nhà tôi
      • Sống
      • Mối quan hệ
    • Sống khoẻ
      • Năng Lượng Mới
      • Dinh dưỡng
      • Y tế
      • Thư gởi người bận rộn
      • Sống Thể thao
        • Golf
        • Quần vợt
        • Bóng đá
    • Du lịch
      • Điểm đến
      • Điểm Đến Tạo Giá Trị
    • Ẩm thực
      • Món ngon
      • Hương vị quê nhà
      • Thức uống
    • Không gian sống
  • Văn hoá
    • Giải trí
      • Âm nhạc
      • Phim
      • Sân khấu
      • Sao & Showbiz
      • Truyền hình
    • Nghệ thuật
      • Hội họa
      • Nhiếp ảnh
    • Đọc & sống
    • Tản mạn
      • Truyện ngắn
      • Sống chậm & Nghĩ sâu
      • Trà dư tửu hậu
      • Thư giãn
    • Kiến thức
  • Lịch lãm
    • Thời trang
      • Bộ ảnh thời trang
      • Trang sức
      • Phụ kiện
      • Style guide
      • Sành điệu
    • Làm đẹp
    • Góc đàn ông
    • Thời gian
  • Chuyển Động
    • Xe hơi
    • Góc Biker
    • Du thuyền
    • Chạm Vô-lăng
  • Công nghệ
    • Điện thoại
    • Máy tính
    • Máy tính bảng
    • Nghe nhìn
    • Máy ảnh
    • Nhịp sống số
    • Thiết bị gia đình
CHIA SẺ
  • Trang chủ
  • Kinh doanh
    • Doanh nghiệp
    • Chuyện làm ăn
    • Hàng không
    • Tài chính
    • Thị trường
    • Bất động sản
    • Hành Trình Thành Công
      • Khởi nghiệp
      • Quản trị
      • Marketing
      • Nhân lực
    • Sang ngày mới
    • DoanhNhan-Hub
  • Doanh nhân
    • Góc nhìn
    • Cà phê kinh tế
    • Chia sẻ
    • DN+trò chuyện
    • Nhân vật
    • Người dẫn đầu
  • Chốn Về
    • Giáo dục
    • Sống An Nhiên
      • Chuyện nhà tôi
      • Sống
      • Mối quan hệ
    • Sống khoẻ
      • Năng Lượng Mới
      • Dinh dưỡng
      • Y tế
      • Thư gởi người bận rộn
      • Sống Thể thao
        • Golf
        • Quần vợt
        • Bóng đá
    • Du lịch
      • Điểm đến
      • Điểm Đến Tạo Giá Trị
    • Ẩm thực
      • Món ngon
      • Hương vị quê nhà
      • Thức uống
    • Không gian sống
  • Văn hoá
    • Giải trí
      • Âm nhạc
      • Phim
      • Sân khấu
      • Sao & Showbiz
      • Truyền hình
    • Nghệ thuật
      • Hội họa
      • Nhiếp ảnh
    • Đọc & sống
    • Tản mạn
      • Truyện ngắn
      • Sống chậm & Nghĩ sâu
      • Trà dư tửu hậu
      • Thư giãn
    • Kiến thức
  • Lịch lãm
    • Thời trang
      • Bộ ảnh thời trang
      • Trang sức
      • Phụ kiện
      • Style guide
      • Sành điệu
    • Làm đẹp
    • Góc đàn ông
    • Thời gian
  • Chuyển Động
    • Xe hơi
    • Góc Biker
    • Du thuyền
    • Chạm Vô-lăng
  • Công nghệ
    • Điện thoại
    • Máy tính
    • Máy tính bảng
    • Nghe nhìn
    • Máy ảnh
    • Nhịp sống số
    • Thiết bị gia đình
CHIA SẺ
DoanhnhanPlus.vn
Trang chủ Văn hoá Đọc & sống

Sự ‘biến mất’ của bốn thành phố cổ và những bài học từ quá khứ

Minh Nguyệt Đăng bởi Minh Nguyệt
06/01/2023
Trong Đọc & sống
Sự 'biến mất' của bốn thành phố cổ và những bài học từ quá khứ - 2
Share on Facebook

Trong một thế giới liên tục biến đổi với các mối đe dọa biến đổi khí hậu, bùng nổ dân số, xung đột vũ trang… các đô thị ngày nay cần phải làm gì để giữ được sự bền vững?

Trong cuốn Bốn thành phố biến mất, với việc khám phá bốn đô thị bị bỏ hoang trong lịch sử nhân loại bao gồm: Çatalhöyük, Pompeii, Angkor và Cahokia, tác giả Annalee Newitz sẽ cho ta thấy rất nhiều bài học từ trong quá khứ.

Những thành phố ‘biến mất’

Bắt đầu bằng Çatalhöyük, thành phố 9.000 năm tuổi hiện nằm ở miền Trung Thổ Nhĩ Kỳ. Đây có thể nói là thành phố cổ xưa và cũng là “cuộc cách mạng” thật sự, khi đánh dấu sự thay đổi của những bộ lạc du mục với đời định cư lâu dài. Đây cũng là nơi có vai trò quan trọng trong lịch sử, là nơi mà danh tính của loài Homo Sapiens gắn chặt với các địa điểm cố định.

Đi sâu vào các tàn tích bằng phương pháp khảo cổ học văn cảnh, Newitz cùng với các nhà khoa học đã khám phá ra kiến trúc tổ ong có phần quy chuẩn của đô thị này. Theo đó, mỗi một ngôi nhà đều được xây dựng bên trong tổ ong, áp sát vào nhau và không có đường ngăn giữa các đơn vị. Chúng xây cách mặt đất ít nhất một tầng, và có các lối đi băng qua mái nhà với các cầu thang vô cùng sơ khai.

Về sự biến mất của thành phố này, Newitz đã cho thấy rằng tồn tại một sự chuyển đổi văn hóa từ hai bờ sông Carsambra. Chịu sự ảnh hưởng của cuộc biến đổi khí hậu và chế độ quân bình không còn phù hợp, các khu phức hợp tổ ong phía đông East Mound đã sớm biến mất, chuyển sang West Mound với các đô thị không còn theo chuẩn và có kích thước đa dạng với vườn to hơn.

Ra khỏi Thổ Nhĩ Kỳ, Newitz cũng lần về với Pompeii – thành phố đã bị chôn vùi dưới lớp nham tầng nhiều năm về trước. Nói về quy hoạch, địa điểm này ngay từ rất sớm thì cuộc cách mạng bán lẻ đã kịp hình thành. Với sự trỗi dậy của các cơ sở kinh doanh như những taberna (quán rượu), nhà chứa, nhà thổ… được đặt ở các tầng trệt, giao cho nô lệ cai quản, thì Pompeii chính là chỉ dấu đầu tiên cho một không gian công cộng được sử dụng chung.

Trong bốn thành phố thì đây là nơi mà sự biến mất dễ dàng giải thích nhất. Thay vào đó Newitz đã tìm lý do vì sao các Vua La Mã không phục dựng lại, và các nguyên nhân có thể kể đến là trong giai đoạn này triều đình đương thời đang cho xây dựng đấu trường La Mã và tập trung hết của cải vào nó. Ngoài ra những lớp nham tầng dày và siêu nóng, sự ô nhiễm môi trường xung quanh, cũng như tình hình đất nước không quá yên ổn… đã không cho cơ hội phục dựng nơi đây.

Sự 'biến mất' của bốn thành phố cổ và những bài học từ quá khứ - 1
Bốn đô thị cổ đại được phục dựng, từ đó tìm ra nguyên nhân sụp đổ và biến mất của nó

Chuyển sang Đông Nam Á với Angkor từng là thành phố lớn nhất với hơn 1 triệu cư dân, bằng công nghệ lidar tái hiện thành phố mục nát với địa mạo nhân tạo, những lớp bí ẩn đã được Newitz cùng nhiều nhà khoa học vén lên.

Theo đó, bằng chế độ gán nợ khnum (tương tự nô lệ ở Pompeii) mà các siêu công trình như hồ chứa nước nước Đông và Tây Baram, các quần thể đền đài… đã được xây dựng. Angkor có cả hai kiểu quy hoạch: tập trung do giới quyền lực chỉ định, và cả tự phát – do những cư dân từ phương xa đến và rồi ở lại.

Do đó nguyên nhân Angkor biến mất có thể lý giải là bởi tình hình chính trị và các xung đột giai tầng vô cùng phức tạp, khi để xây dựng hệ thống đền chính nhiều ngôi nhà của các cư dân đã bị san phẳng. Thêm vào đó một cuộc khủng hoảng khí hậu với hạn hán đã khiến nơi này xây thêm nhiều kênh dẫn nước, do đó khi mùa mưa về thì đây cũng là nguồn gốc nhấn chìm cả một đô thị.

Với sự bạo tàn của giới chóp bu qua nhiều cuộc hiến tế người, Newitz cũng cho thấy rằng Cahokia cũng có nguyên nhân sụp đổ tương tự Angkor. Được truyền cảm hứng từ những tổ tiên da đỏ bản địa, trên nền văn hóa của sông Mississippi, kết cấu đô thị của Cahokia có phần tương tự Pompeii khi dùng nhiều khoảng không gian dành cho công cộng. Newitz khẳng định đây là vùng đất coi trọng tôn giáo hơn là thương mại, họ có chế độ hỗn hợp vừa toàn trị, vừa dân chủ, và do đó thu hút được một lượng lớn cư dân đến ở.

Những kiến giải mới

Nói về sự biến mất của bốn thành phố, Newitz không chỉ đơn thuần tìm lại rất nhiều nguyên nhân, mà thông qua đó bà cũng giải đáp rất nhiều kiến giải còn nặng định kiến như thượng tôn da trắng, coi thường sắc tộc, phân biệt giới tính… Newitz với những góc nhìn mới lạ đã mở ra các phát kiến mới rất cần suy xét.

Đầu tiên là phản ứng lại định nghĩa về các thành phố mà nhà nhân chủng học V. Gordon Childe đã từng đưa ra vào năm 1950. Theo đó Childe đã lập luận rằng, để trở thành một thành phố thì “một khu định cư phải có mật độ dân số cao, kiến trúc đồ sộ, nghệ thuật mang tính biểu tượng, sự chuyên môn hóa, tiền tệ, thuế, chữ viết, giao thương phát triển, hàng hóa thặng dư và hệ thống phân cấp xã hội phức tạp”.

Tuy thế Newitz đã phản biện rằng Çatalhöyük không hề có hệ thống tiền tệ, chữ viết, cũng như những công trình tưởng niệm từng được ghi nhận. Còn với Cahokia, nơi đây là thành phố đậm tính tâm linh, nên không thể nói có sự phát triển về mặt giao thương. Thế nhưng tất cả đều có mật độ dân số đông đúc cũng như có nền văn hóa phát triển, từ đó các khái niệm về thành phố, đô thị… cần được mở rộng ra hơn, suy xét nhiều hơn.

Là tác giả nữ, Newitz cũng nói sâu hơn về vai trò của người phụ nữ thường bị đàn ông che lấp trong những nghiên cứu. Bà khẳng định phụ nữ đã giúp định hình nên một Pompeii văn minh, phát triển và rất hiện đại. Họ chính là những doanh nhân và người bảo trợ cho các hệ thống tôn giáo quyền lực. Tuy thế ta cũng không nên “quyền lực hóa” họ, dù cho có nhiều bức tượng được cho là đặc tả “nữ hoàng sinh sản” đã được tìm thấy ở Çatalhöyük.

 

Trong khi nhiều nhà nghiên cứu danh tiếng như James Mellaart cho rằng cũng giống như nhiều xã hội tiền Thiên chúa giáo tôn thờ một Nữ thần Mẹ, thì Newitz cho rằng chuyện không phải thế. Bởi vì số lượng “con dấu” khắc họa những người phụ nữ không chiếm đa số so với con vật và các bộ phận cơ thể… do đó nó có thể là những công cụ khác, mà không đại diện cho một chế độ hay hình mẫu nào.

Khi con người quay lưng lại với thành phố, thì những bức tường, các quảng trường cũng như hồ chứa nước sẽ liền mục nát và cạn đến đáy.

Nói về vai trò của sự “sụp đổ”, Newitz cũng cho thấy rằng sự sụp đổ của một thành phố không kéo theo sự sụp đổ của nền văn hóa đã tạo nên nó. Điều đó dễ thấy là bởi khi một thành phố đã bị bỏ rơi (như Pompeii, Çatalhöyük) hay quên lãng (như Angkor)… thì những cư dân sẽ như “bồ công anh”, phát tán hạt giống văn hóa ở xung quanh đó. Và mặc dù nguyên nhân biến mất của nhiều thành phố là khác hẳn nhau, nhưng có thể khẳng định rằng khi con người quay lưng lại với thành phố, thì những bức tường, các quảng trường cũng như hồ chứa nước sẽ liền mục nát và cạn đến đáy.

Do đó nhìn lại Çatalhöyük, Pompeii, Angkor và Cahokia, thật sự không khó để phát hiện ra rằng để một thành phố trụ vững thì nó cần phải có “cơ sở hạ tầng sử dụng được trong thời gian dài như hồ chứa nước và đường sá tốt, quảng trường công cộng cho mọi tầng lớp, không gian trong nhà cho mọi người, sự di động xã hội và sự dịch chuyển của những cá nhân, gia đình, nhóm xã hội trong hệ thống phân cấp”.

Và cũng khác với “thuyết môi trường quyết định” của tác giả nổi tiếng Jared Diamond, sự sụp đổ cũng như chuyển đổi đô thị luôn luôn có nhiều nguyên nhân, thế nhưng một khi hiểu được những thất bại, thì chúng ta cũng sẽ đồng thời học được cách thức làm cho mọi thứ trở nên thật đúng đắn hơn.

Nguồn Người đô thị Online
Từ khoá: Angkor WatAnnalee Newitzđô thị cổquy hoạch đô thịTái tạo đô thị bền vữngthành phố cổ
Bài trước đó

Mở ra Kỷ nguyên mới với TV Samsung Neo QLED, MICRO LED và OLED 2023: Hiệu suất Mạnh mẽ, An toàn và Trải nghiệm Cá nhân

Bài kế tiếp

VĐV Jang Kyunggu (Korea) đoạt cả áo vàng, áo xanh và nhất đồng đội

Bạn có thể quan tâm

Mặc kệ họ, mình sống cho mình một lần được không?
Đọc & sống

Mặc kệ họ, mình sống cho mình một lần được không?

Đăng bởi An Yên
01/08/2025
Những ngày ở Paris – Những trang viết từ một trái tim thấu cảm
Đọc & sống

Những ngày ở Paris – Những trang viết từ một trái tim thấu cảm

Đăng bởi Giản Thanh Sơn
31/07/2025
Có một loại sức mạnh đến từ sự mong manh
Đọc & sống

Có một loại sức mạnh đến từ sự mong manh

Đăng bởi Minh Anh
25/07/2025
“Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” – Lời thú nhận từ một thế hệ biết cách giấu nước mắt
Đọc & sống

“Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” – Lời thú nhận từ một thế hệ biết cách giấu nước mắt

Đăng bởi Chang Q.
12/07/2025
Tưởng như không thể - Khi trái tim dẫn lối cho ngoại giao văn hóa Việt
Đọc & sống

Tưởng như không thể – Khi trái tim dẫn lối cho ngoại giao văn hóa Việt

Đăng bởi Quỳnh Anh
26/04/2025
"EQ đỉnh cao" - Cuốn sách giúp bạn sống tử tế hơn với cảm xúc của chính mình
Đọc & sống

“EQ đỉnh cao” – Cuốn sách giúp bạn sống tử tế hơn với cảm xúc của chính mình

Đăng bởi Thanh Anh
17/04/2025
Về đi con - Khi mỗi cuộc trở về đều mang một ý nghĩa -2
Đọc & sống

Về đi con – Khi mỗi cuộc trở về đều mang một ý nghĩa

Đăng bởi Hải Lý
11/03/2025
Sống trong bão táp truyền thông
Đọc & sống

Bạn làm gì để “Sống trong bão táp truyền thông” của thời đại công nghệ?

Đăng bởi Trâm Anh
12/01/2025
Sách Có ngôi nhà ở trong ta
Đọc & sống

“Có ngôi nhà ở trong ta”: Tập tản văn kiến trúc

Đăng bởi Trâm Anh
27/11/2024
Xem thêm
Bài kế tiếp
VĐV Jang Kyunggu (Korea) đoạt cả áo vàng, áo xanh và nhất đồng đội - 8

VĐV Jang Kyunggu (Korea) đoạt cả áo vàng, áo xanh và nhất đồng đội

MỚICẬP NHẬT

Không gian Japa Valley Tokyo với mái gỗ cong, tượng KAWS và khu vườn nghệ thuật giữa trung tâm Tokyo - 3
Điểm Đến Tạo Giá Trị

Giữa Tokyo, có một nơi để mình thôi hối hả

Đăng bởi Minh Nguyệt
05/08/2025

Tôi từng bước đi giữa Tokyo vào một ngày mưa nhẹ. Những tòa nhà kính như kéo dài mãi lên...

Xem thêmDetails
Lễ khánh thành nhà máy VinFast Tamil Nadu tại Ấn Độ với dây chuyền

VinFast khánh thành nhà máy xe điện đầu tiên tại Ấn Độ

04/08/2025
Vignette Collection: Nét chấm phá nghệ thuật giữa lòng Sài Gòn

Vignette Collection: Nét chấm phá nghệ thuật giữa lòng Sài Gòn

04/08/2025
Hệ thống điện mặt trời áp mái 1MWp sau khi xử lý sóng hài, công suất hòa lưới đã phục hồi tối đa như thiết kế.

Hệ thống điện mặt trời “đứng hình”: Khi sóng hài khiến doanh nghiệp lỗ gần 1 tỷ đồng

04/08/2025
Kỷ nguyên số và bài toán nhân sự: Thách thức sống còn của ngành logistics

Kỷ nguyên số và bài toán nhân sự: Thách thức sống còn của ngành logistics

04/08/2025

NỔI BẬT

  • Người dân sử dụng CCCD tích hợp BHYT khi làm thủ tục khám chữa bệnh tại bệnh viện

    Khám chữa bệnh BHYT từ 15/8: Người dân cần lưu ý gì để không thiệt quyền lợi?

    194 chia sẻ
    Chia sẻ 78 Tweet 49
  • Giải Xe đạp toàn quốc 2025 khép lại: An Giang áp đảo, TP.HCM còn nhiều việc phải làm

    186 chia sẻ
    Chia sẻ 74 Tweet 47
  • “Xuân thì mấy độ” – Một lần ghé qua thanh xuân của ai đó… cũng là của mình

    159 chia sẻ
    Chia sẻ 64 Tweet 40
  • Hệ thống điện mặt trời “đứng hình”: Khi sóng hài khiến doanh nghiệp lỗ gần 1 tỷ đồng

    154 chia sẻ
    Chia sẻ 62 Tweet 39
  • Đi bộ kiểu Nhật: Chìa khóa vàng cho sức khỏe và vóc dáng, không phải ai cũng biết

    154 chia sẻ
    Chia sẻ 62 Tweet 39
Facebook Instagram Threads LinkedIn Twitter
DoanhnhanPlus.vn

Mái nhà chung để những người bận rộn
cùng chia sẻ kinh nghiệm sống
và chuyện làm ăn.
Cầu nối cho những ý tưởng
khởi nghiệp sáng tạo.
Không gian chia sẻ, giao lưu văn hoá,
giải trí, mua sắm của doanh nhân.

DMCA.com Protection Status

VỀ CHÚNG TÔI

  • Giới thiệu
  • Liên hệ quảng cáo
  • Quy chế hoạt động
  • Nội quy

Giấy phép số 577/GP-BTTT do Bộ TTTT
cấp ngày 22/11/2017.

Chịu trách nhiệm nội dung:
Lý Mỹ
Công ty Truyền thông Nguyễn Văn Vinh
10/29 Trần Nhật Duật, Q 1, TPHCM
(84) 2838469899

ĐẶT BÁO DÀI HẠN

© 2018 DoanhNhanPlus.VN - Giấy phép số: 577/GP-BTTTT do BTTTT cấp.

Chào mừng trở lại!

Đăng nhập vào tài khoản của bạn

Bạn quên mật khẩu?

Retrieve your password

Vui lòng nhập email hay tên đăng nhập để reset mật khẩu

Đăng nhập
Thanks for Sharing

Many thanks and highly appreciate your prompt action and the article.

33win

kuwin

188bet

97win

Good88

For88

U888

Top88

Go99

188bet

188bet

xoso66

77bet

ww88

good88

c54

  • Đăng nhập
  • Trang chủ
  • Kinh doanh
    • Doanh nghiệp
    • Chuyện làm ăn
    • Hàng không
    • Tài chính
    • Thị trường
    • Bất động sản
    • Hành Trình Thành Công
      • Khởi nghiệp
      • Quản trị
      • Marketing
      • Nhân lực
    • Sang ngày mới
    • DoanhNhan-Hub
  • Doanh nhân
    • Góc nhìn
    • Cà phê kinh tế
    • Chia sẻ
    • DN+trò chuyện
    • Nhân vật
    • Người dẫn đầu
  • Chốn Về
    • Giáo dục
    • Sống An Nhiên
      • Chuyện nhà tôi
      • Sống
      • Mối quan hệ
    • Sống khoẻ
      • Năng Lượng Mới
      • Dinh dưỡng
      • Y tế
      • Thư gởi người bận rộn
      • Sống Thể thao
    • Du lịch
      • Điểm đến
      • Điểm Đến Tạo Giá Trị
    • Ẩm thực
      • Món ngon
      • Hương vị quê nhà
      • Thức uống
    • Không gian sống
  • Văn hoá
    • Giải trí
      • Âm nhạc
      • Phim
      • Sân khấu
      • Sao & Showbiz
      • Truyền hình
    • Nghệ thuật
      • Hội họa
      • Nhiếp ảnh
    • Đọc & sống
    • Tản mạn
      • Truyện ngắn
      • Sống chậm & Nghĩ sâu
      • Trà dư tửu hậu
      • Thư giãn
    • Kiến thức
  • Lịch lãm
    • Thời trang
      • Bộ ảnh thời trang
      • Trang sức
      • Phụ kiện
      • Style guide
      • Sành điệu
    • Làm đẹp
    • Góc đàn ông
    • Thời gian
  • Chuyển Động
    • Xe hơi
    • Góc Biker
    • Du thuyền
    • Chạm Vô-lăng
  • Công nghệ
    • Điện thoại
    • Máy tính
    • Máy tính bảng
    • Nghe nhìn
    • Máy ảnh
    • Nhịp sống số
    • Thiết bị gia đình

© 2018 DoanhNhanPlus.VN - Giấy phép số: 577/GP-BTTTT do BTTTT cấp.