Gần đây trong những bản tin sáng, tôi bắt gặp một vài bản tin tuyển dụng lạ: “Cần tuyển chuyên gia trí tuệ nhân tạo để cùng… đào tạo robot HR.” Vài năm trước, đó hẳn chỉ là một trò đùa công nghệ. Giờ đây, nó là một dòng tin rất nghiêm túc, được đính kèm bởi gói đãi ngộ sáu con số và yêu cầu ‘ứng viên có khả năng dẫn dắt team gồm người và máy.’
Chúng ta đang sống trong một thời kỳ chuyển động chóng mặt của lực lượng lao động – nơi những “Robot mặc Vest” sẵn sàng thay thế các vị trí hành chính, và thế hệ Gen Z bước vào thị trường như một làn sóng mới, tự tin, linh hoạt, mang theo định nghĩa rất khác về “công việc” và “sự nghiệp”.
Khi những chiếc lưới cũ không còn bắt được cá mới
Thị trường lao động từng là một mặt hồ tĩnh lặng, nơi doanh nghiệp “rải lưới” – đăng tuyển, lọc hồ sơ, phỏng vấn – và phần lớn sẽ “bắt” được người phù hợp. Nhưng giờ đây, mặt hồ ấy đã biến thành những con sông chảy siết. Những chiếc lưới cũ kỹ bị cuốn trôi trong dòng nước mang tên “tự động hóa – số hóa – tái định nghĩa”.
Tại các công ty công nghệ lớn, những cánh tay robot không chỉ hàn linh kiện mà còn được gắn thêm camera để đọc hình ảnh, phân tích dữ liệu, viết code, hỗ trợ chăm sóc khách hàng, và thậm chí là một công cụ để phỏng vấn sơ tuyển. AI & IoT giờ không còn là tương lai, mà là hiện tại sống động trong mọi phòng ban. Điều này không chỉ đặt ra câu hỏi cho nhà tuyển dụng, mà còn cho chính người lao động: Liệu công việc bạn đang làm hôm nay sẽ còn tồn tại 5 năm nữa?
Gen Z không “xin việc”, họ chọn cộng đồng để thuộc về
Trong khi Robot làm những việc lặp lại, những con người trẻ – đặc biệt là Gen Z – lại đẩy cao nhu cầu về trải nghiệm, bản sắc và giá trị sống. Họ không đến công ty chỉ vì một công việc, họ tìm kiếm “một nơi để lớn lên”, một tổ chức có tiếng nói xã hội, nơi họ có thể đồng hành, học hỏi và tạo dấu ấn cá nhân.
Thế hệ này không muốn “được tuyển”, họ muốn được thấu hiểu. Họ hỏi: “Văn hoá công ty có thật không?”, “Tôi có thể học kỹ năng mới ở đây chứ?”, “Giá trị của tôi có được tôn trọng không?”. Những câu hỏi từng bị xem là “xa xỉ” với thế hệ trước giờ đã trở thành tiêu chuẩn tối thiểu để Gen Z quyết định nộp đơn.
Những viên kim cương của kỷ nguyên số
Tại Việt Nam, báo cáo gần nhất của TopCV cho thấy: các vị trí công nghệ, dữ liệu, chăm sóc sức khỏe số, phát triển bền vững đang khan hiếm chưa từng thấy. Đúng vậy, các “viên kim cương” – tức ứng viên có năng lực chuyên môn sâu kết hợp kỹ năng công nghệ và học hỏi liên tục – là mục tiêu tranh giành khốc liệt của doanh nghiệp, từ startup đến tập đoàn lớn.
Ngành y tế giờ không chỉ cần bác sĩ, mà cần cả chuyên gia thiết kế giao diện cho app khám bệnh từ xa. Ngành tài chính thì tìm kiếm người hiểu về blockchain, FinTech thay vì chỉ có kỹ năng kế toán. Marketing giờ là trận địa của phân tích hành vi người dùng, thiết kế hành trình số chứ không còn là chuyện “quảng cáo đẹp”. Chuyên gia Nhân sự mà không biết phân tích dữ liệu và sử dụng AI thì xem như đã bị đi lùi lại 10 năm so với nhu cầu. Ngay cả bảo vệ môi trường cũng cần người biết… dùng drone để khảo sát địa hình hoặc AI để dự đoán thiên tai.
Đan lại chiếc lưới: Tuyển dụng là nghệ thuật, không chỉ là kỹ thuật
Trong bối cảnh đó, tuyển dụng không còn là bộ phận phụ trách đăng tin và sàng lọc hồ sơ. Nó là một cuộc chơi chiến lược giữa thương hiệu, văn hóa và công nghệ.
Các doanh nghiệp tiên phong bắt đầu từ bên trong: xây dựng thương hiệu nhà tuyển dụng bằng câu chuyện thật, trải nghiệm thật. Họ để chính nhân viên trở thành đại sứ thương hiệu – những người kể về môi trường làm việc, về hành trình phát triển sự nghiệp, về niềm tin rằng: “Ở đây, tôi được là chính mình”.
Cùng lúc đó, trải nghiệm ứng viên trở thành ưu tiên hàng đầu. Từ CV đến phỏng vấn, từ onboarding đến đào tạo – tất cả phải mượt, nhanh và nhân văn trong suốt vòng đời nhân viên. Các nền tảng quản lý tuyển dụng tích hợp AI được đưa vào vận hành, giúp phân tích xu hướng, rút ngắn thời gian, và đặc biệt – khử thiên kiến trong lựa chọn.
Không còn “lương cao là đủ”: Gen Z tìm kiếm ý nghĩa, không chỉ tiền bạc
Trong rất nhiều cuộc khảo sát gần đây, điều Gen Z đặt lên hàng đầu không còn là mức lương tuyệt đối, mà là môi trường làm việc linh hoạt, sự phát triển cá nhân, và cảm giác thuộc về.
Họ muốn có ngày làm việc 4 tiếng để học thêm kỹ năng khác. Họ muốn làm việc từ Đà Lạt thay vì đến văn phòng ở TP.HCM. Họ yêu cầu được nghe góp ý minh bạch, thay vì “feedback cuối năm”. Những yêu cầu này nghe có vẻ “khó chiều”, nhưng nếu được đáp ứng, họ sẵn sàng cống hiến nhiều hơn cả một hợp đồng lao động yêu cầu.
Chuyến tàu nhân lực đã chuyển hướng – doanh nghiệp cần chọn toa phù hợp
Chúng ta đang đứng giữa một cuộc chuyển mình khổng lồ. Robot sẽ làm thay nhiều việc, nhưng cũng tạo ra nhiều việc mới. Gen Z sẽ làm việc theo cách của họ – nhanh, sáng tạo và phi truyền thống. Và thị trường lao động sẽ không còn khái niệm “ổn định mãi mãi”, mà là “liên tục học, liên tục thích nghi”.
Câu hỏi không còn là: “Làm sao giữ người giỏi?”, mà là: “Làm sao tạo ra một nơi mà người giỏi muốn tìm đến, ở lại, và phát triển?”
