Trong quyển sách có nhan đề Nghệ thuật nhàn rỗi (L’art d’être oisif), nhà văn Anh Tom Hodgkinson tán dương sự nhàn rỗi.
Xuất bản cách nay 15 năm và được dịch sang tiếng Pháp năm 2018, hiện nay tác phẩm này vẫn mang tính thời sự. Tác giả đưa ra lời khuyên dành thời gian không làm gì vào thời kỳ mà cuộc sống dường như đang tăng tốc.
Nếu bạn dành thời để không làm gì thì sao? Trong tác phẩm Nghệ thuật nhàn rỗi trong một thế giới điên rồ do Les Liens qui Libèrent xuất bản, nhà văn Tom Hodgkinson mô tả từng giờ một ngày lý tưởng của một người nhàn rỗi.
Với quyển sách hướng dẫn rất thực tế mang hơi hướm hài hước đặc thù người Anh, tác giả trở lại với truyền thống văn học của sự nhàn rỗi và đả kích mạnh mẽ xã hội đương đại.
Xuất bản tại Anh vào năm 2004, cuốn sách được dịch sang tiếng Pháp và bày bán trên kệ sách vào mùa thu 2018.
Trong khi đó, thế giới đã trở nên điên rồ hơn khi tin vào tác giả mà cuộc sống cá nhân bị đảo lộn bởi sự xuất hiện của 3 đứa con!
Nhưng những gì ông trình bày là không kém phần thuyết phục: nhàn rỗi tốt cho sức khỏe. Dưới đây là lời khuyên của ông để sống nhàn rỗi trong một thế giới luôn sôi động.
1. Ngủ
Người ta thường nói với những người trẻ dậy muộn hay người đến muộn: “Thế giới thuộc về những người dậy sớm”.
Ngay trong phần mở đầu quyển sách, Tom Hodgkinson kịch liệt công kích câu nói trên. Ông tin rằng tốc độ của cuộc sống do xã hội áp đặt đi ngược với tự nhiên, ít ra là đối với những người thích dậy muộn như ông.
“Từ thời thơ ấu, chúng ta không may phải chịu sự câu thúc của huyền thoại đạo đức này, theo đó nhảy ra khỏi giường ngay khi thức dậy là tốt, tốt và thậm chí rất tốt để làm công việc hữu ích một cách vui vẻ và nhanh chóng”, ông viết. Tom Hodgkinson ca ngợi sự thức dậy tự nhiên và tán dương giấc ngủ nướng, kể cả việc tiếp tục nằm trên giường mà không làm gì cả.
Đến giữa ngày, tác giả khuyên chúng ta đừng bỏ qua giấc ngủ trưa “vì nó chia một ngày ra làm hai phần, làm cho mỗi phần đáng sống hơn và thú vị hơn”, ông viết.
Truyền thống này, vẫn còn thông dụng ở các tỉnh thành phía nam, đã bị cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh cuốn đi và từ rày về sau gần như đã biến mất.
Tuy vậy, ông nhớ rất rõ rằng giấc ngủ trưa có tác dụng làm tăng năng suất và rằng “những kẻ thù lớn nhất” của sự lười biếng như Winston Churchill, lại là những người đầu tiên chợp mắt.
2. Làm việc điều độ
“Ý tưởng cho rằng công việc có thể là câu trả lời cho tất cả sự bận tâm cá nhân và xã hội của chúng ta, là một trong những huyền thoại nguy hại nhất của xã hội ngày nay”, Tom Hodgkinson viết tiếp. Ông cũng là người xem cuộc cách mạng công nghiệp và chủ nghĩa tư bản đã biến chúng ta thành nô lệ.
Nếu một việc làm được trả lương là cần thiết thì điều này chỉ để đáp ứng nhu cầu của con người. Vì vậy, Tom Hodgkinson khuyên mọi người hãy làm việc điều độ.
Ông giải thích: “Nếu không, bạn sẽ trở thành một robot. Nếu chỉ quan tâm đến tiền và công việc, rốt cuộc bạn sẽ ngã bệnh và chán nản. Nhàn rỗi là cần thiết cho sức khỏe thể chất, đồng thời cũng tốt cho sức khỏe tinh thần vì nó giúp bộ não của bạn phát triển và sáng tạo”. Thiếu ngủ và căng thẳng dẫn đến các vấn đề về sức khỏe.
Tom Hodgkinson còn khẳng định: “Nếu làm việc quá nhiều, bạn sẽ mệt mỏi và đưa ra những quyết định sai lầm. Ngay cả những công ty cũng hiểu điều này! Một số đề xuất các hoạt động thư giãn cho nhân viên để tăng năng suất. Đây rõ ràng là điều tôi vận động chống lại bởi vì nó khuyến khích nhân viên ở lại văn phòng lâu hơn”.
3. Đừng lấy Thung lũng Silicon làm hình mẫu
“Nếu quyển Nghệ thuật nhàn rỗi được viết vào năm 2018, tôi sẽ thêm vào 2 hoặc 3 chương về Thung lũng Silicon Valley”, Tom Hodgkinson tin chắc như vậy. Ông cho rằng sự phát triển cụm công nghiệp lớn nhất thế giới ở phía nam San Francisco, California, “đã làm hư hỏng thế giới công việc”.
Tom Hodgkinson nói tiếp: “Văn hóa làm việc miệt mài thật đáng lo ngại. Những nhân vật như Steve Jobs và Mark Zuckerberg được cả thế giới biết đến và trở thành biểu tượng.
Ở một mức độ nào đó, những người trẻ tuổi đầy tham vọng muốn được như họ, nghĩ rằng nếu họ không bán doanh nghiệp giá 1 tỉ USD, cuộc đời họ sẽ thất bại, rằng họ làm việc 16 giờ một ngày và dành cả ngày ngồi trước màn hình, là chuẩn mực.
Ý nghĩ này quả thật là rất nguy hiểm vì những nhân vật lớn của Silicon Valley không phải là người bình thường. Những người này không nên là mẫu người cho chúng ta noi theo”.
4. Hãy ngắt kết nối điện thoại thông minh của bạn
Google, Facebook, Apple… Những công ty công nghệ lớn nhất có trụ sở tại Thung lũng Silicon đã mở đường cho những người tạo ra các ứng dụng chiếm không gian có sẵn trong điện thoại hiện đại của chúng ta.
Đối với tác giả người Anh, những thiết bị này đã nô lệ hóa chúng ta thêm một ít, bằng cách ngăn cản chúng ta ngắt kết nối.
Tom Hodgkinson thừa nhận: “Khi điện thoại di động xuất hiện trên thị trường vào thập niên 1990, tôi rất nhiệt tình ủng hộ. Tôi tự nói với bản thân rằng mình có thể làm việc ở bất cứ nơi đâu, trong công viên nếu trời nắng tốt, trong xe moóc cắm trại, trên bãi biển. Chiếc điện thoại thông minh, bản thân nó là một máy tính xách tay”. Nhưng hậu quả, theo Tom Hodgkinson, đi trái ngược với sự giải phóng trông đợi.
Ngày nay, chúng ta làm việc trong khi lái xe, như trả lời điện thoại về công việc, khi đi bộ đến trạm xe điện, lúc ngồi trong xe điện…
Chính vì lý do này mà tôi ít khi mang theo chiếc điện thoại thông minh bên mình để không bị nó tước mất đi những khoảnh khắc yên tĩnh, những giây phút mộng mơ hay chiêm ngưỡng phong cảnh. Ngày nay, với chiếc điện thoại thông minh, quả thật là khó cho chúng ta nhàn rỗi.
Ngoài ra, Tom Hodgkinson cũng tin rằng người lớn tạo thói quen xấu cho trẻ em và ông quyết không mềm mỏng với đội ngũ chuyên viên của Silicon Valley: “Evan Spiegel, người sáng lập ứng dụng Snapchat, áp đặt giới hạn cho con trai của mình chỉ được quyền tiếp xúc với màn hình 1 giờ 30 phút mỗi tuần.
Những người của Thung lũng Silicon rất nghiêm khắc với các con vì họ biết rất rõ rằng màn hình phá hủy cuộc sống của chúng ta. Đối với họ, điều này không khó vì họ có tiền để thuê bảo mẫu và chăm sóc con cái.
Đối với cả bố mẹ đều làm việc, màn hình là một giải pháp dễ dàng. Những người của Silicon Valley đã biến con cái của chúng ta trở thành những đứa trẻ ngốc nghếch, nhưng họ không để con của họ ngu xuẩn vì họ có tiền”.
5. Hãy bỏ bê một chút các con của bạn
Tom Hodgkinson biết vài điều về các con. Kể từ khi xuất bản quyển Nghệ thuật nhàn rỗi, một sự kiện đã làm đảo lộn cuộc sống của ông, hay đúng hơn là ba sự kiện: sự ra đời của ba đứa con.
Tom Hodgkinson nhận biết điều đó: khó có thể nhàn rỗi trong các điều kiện như thế. Tom Hodgkinson cũng đang viết một quyển sách về Nghệ thuật nhàn rỗi khi bạn là cha mẹ (L’art d’être oisif quand on est parent).
Tom Hodgkinson bày tỏ sự tiếc nuối: “Ngày nay, cha mẹ được khuyến khích làm việc cật lực. Là một đứa trẻ, sẽ tốt hơn nếu nó bị bỏ bê một chút để nó có những giây phút riêng.
Đến bảo tàng, rạp chiếu phim, hồ bơi: tất cả những hoạt động này đều mệt mỏi. Tại sao không ở nhà, nấu ăn, đọc sách, chợp mắt buổi trưa? Các bậc cha mẹ trẻ phàn nàn rằng họ mệt mỏi, nhưng bọn trẻ không cần phải hoạt động cả ngày”.
6. Đấu tranh cho bình đẳng giới
Trở ngại lớn nhất trong quyển sách của Tom Hodgkinson là ông không dành nhiều chỗ cho phụ nữ. Hầu hết những tác giả mà ông nêu lên và các ví dụ về “người nhàn rỗi” đều là nam giới.
Mặt khác, khi đọc tác phẩm này, một phụ nữ, và đặc biệt là một bà mẹ trẻ, có thể thấy rằng không thể dành thời gian để ngồi không, chẳng làm gì, nếu bà mẹ ấy phải thay phiên tắm các con, giặt giũ, nấu ăn… suốt cả ngày, trong khi đầu óc miên man suy nghĩ về danh sách những thứ phải mua và đi đón thằng út lúc tan trường.
Công việc nhà và gánh nặng tâm lý dường như là trở ngại ngăn cản phụ nữ có cuộc sống nhàn rỗi. Tom Hodgkinson thừa nhận: “Đàn ông và phụ nữ vốn được sinh ra để sống nhàn rỗi, nhưng nữ giới thường phải đối mặt với nhiều bận bịu và âu lo hơn. Điều này đã dẫn đến nỗi thất vọng thật đáng tiếc”.
7. Ở nhà
Thuê người làm việc nhà và chăm sóc con cái giúp tiết kiệm thời gian, nhưng điều này cũng có cái giá phải trả của nó. Liệu có cần thiết phải mua thời gian để được nhàn rỗi? Phải chăng nhàn rỗi là thứ xa xỉ mà chỉ có người giàu mới mua được?
Tom Hodgkinson nhấn mạnh: “Đó là điều mà nhiều người nghĩ, nhưng nó không chỉ là tiền”. Về phần mình, Tom Hodgkinson chọn cuộc sống thanh đạm, dù có hơi bị gò bó bởi chi phí đắt đỏ ở Anh. Ông sống cùng với vợ và ba đứa con trong một ngôi nhà nhỏ ở ngoại ô London. Tom Hodgkinson giải thích: “Chúng tôi sống khá tiết kiệm. Ngày nay, người Anh chi nhiều tiền cho giải trí và du lịch hơn là thực phẩm. Nếu bạn muốn ở nhà vào cuối tuần và chuẩn bị bữa ăn trưa trước, đi làm bằng xe đạp hoặc, tốt hơn, làm việc tại nhà, bạn sẽ tiết kiệm được tiền, và nhờ đó mà bạn có thể làm việc ít hơn”.
Trong tác phẩm, ông cũng viết: “Không đi ra ngoài là sự lựa chọn nhàn rỗi lý tưởng nhất vì bạn không phải cố gắng nhiều”.
Chú ý: ở đây không phải là sự tự cô lập! Đối với Tom Hodgkinson, nhàn rỗi là thời gian trò chuyện hàng giờ với bạn bè mà không bị ràng buộc về giờ giấc.
8. Và đặc biệt là đừng cảm thấy tội lỗi
“Một số người thích không làm gì hết, nhưng cảm thấy tội lỗi với ý nghĩ rằng mình vô tích sự. Ngược lại, làm việc quá nhiều mới là lỗi lầm to lớn vì điều này có hại cho sức khỏe và ảnh hưởng không tốt đến các mối quan hệ bạn bè”, Tom Hodgkinson kết luận.
