Hieronymus Bosch (Jheronimus Bosch) là một họa sĩ người Hà Lan theo phong cách hậu Gothic, đại diện cho Bắc phái của thời kỳ văn nghệ tiền Phục hưng. Ông nổi tiếng với những tác phẩm kỳ dị và ma quái. Năm 2016 này, lễ kỷ niệm 500 năm ngày Hieronymus Bosch mất sẽ được tổ chức trang trọng. Vốn là một người đam mê hội họa, cô bạn học ở cùng phòng rủ chúng tôi đến thăm quê hương ông nhân một ngày nghỉ đầu năm.
Từ Eindhoven, chúng tôi mất 20 phút ngồi xe lửa để đến Den Bosch – thành phố cổ kính, xinh đẹp ở phía Nam Hà Lan. Den Bosch còn được gọi là ‘s-Hertogenbosch, nghĩa là “Rừng của công tước”, là tỉnh lỵ của tỉnh Noord-Brabant, được thành lập năm 1185. Nơi này trước kia vốn là pháo đài của công tước Brabant. Bị phá hủy vào năm 1203, nhưng sau đó nó đã được nhanh chóng khôi phục lại. Năm 1475, các bức tường thành phố được mở rộng để bao bọc một khu vực rộng lớn hơn. Một đường hào được đào để phục vụ giao thông đường thủy cho cư dân, qua đó các con sông Dommel và Aa đã được chuyển hướng.
Vào đầu thế kỷ XVI, đây là thành phố phát triển lớn thứ hai ở Hà Lan (sau Utrecht). Đó là thời kỳ mà một trong những người con nổi tiếng nhất của thành phố được sinh ra và thành tài. Hieronymus Bosch sinh năm 1450, mất năm 1516, được tôn vinh là một trong những họa sĩ vĩ đại nhất thời kỳ Phục hưng ở Bắc Âu.
Tour đi bộ ngắm các bức tượng
Chúng tôi đi bộ trong thành phố nhỏ xinh xinh tràn ngập nắng. Nhiều tòa nhà vẫn còn giữ nguyên nét kiến trúc từ thời Trung cổ. Trung tâm Den Bosch có một lịch sử văn hóa phong phú với nhiều tòa nhà nổi tiếng, bảo tàng, nhà thờ và một số tượng đài độc đáo. Nhiều nơi vẫn sống động nhắc nhở quá khứ huy hoàng của nó. Các bức tường thành phố và pháo đài Hertogenbosch có từ thế kỷ XVI-XVII vẫn còn gần như nguyên vẹn. Vì là năm kỷ niệm nên có rất nhiều chương trình khám phá Bosch Experience với nhiều hoạt động khác nhau để tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp sáng tác của danh họa. Tiếc là The wondrous climb – chương trình đặc sắc nhất đến tận ngày 6-3 mới bắt đầu mà nay mới tháng 1. Kéo dài đến hết tháng 10, đây là một tour du lịch độc đáo giúp du khách tứ phương có cơ hội duy nhất để xem các tác phẩm điêu khắc đặc biệt của Nhà thờ St John bằng một lối đi bộ cách mặt đường 25m. Theo giới thiệu thì từ đây, du khách sẽ nhìn thấy những con rồng, quái vật và các sinh vật kỳ lạ ngay bên cạnh và tận hưởng quang cảnh tuyệt vời của Den Bosch từ trên cao.
Từ gợi ý của một trang web chuyên về du lịch, chúng tôi đi một vòng để khám phá bảy bức tượng độc đáo nằm tương đối gần nhau. Điểm khởi đầu là quảng trường De Markt hay là The Market Square theo tiếng Anh. Ở đây, chúng tôi nhìn thấy bức tượng đầu tiên: Jheronimus Bosch. Họa sĩ thiên tài này sinh ra ở Den Bosch và hầu như suốt cả cuộc đời, ông sống và sáng tác tại đây. Ông nổi tiếng với phong cách trào phúng và các tác phẩm tuyệt vời của ông thường mô tả chi tiết các cảnh quan nhằm minh họa các khái niệm đạo đức, tôn giáo và nhiều châm ngôn.
Từ đây, chúng tôi đi bộ qua Kerkstraat về phía Nhà thờ St John. Trên đường đi, chúng tôi có dịp ngắm bức tượng đáng yêu Musician with Dancing Children được dựng từ năm 1969. St. John’s Cathedral là nhà thờ Công giáo lớn nhất ở Hà Lan theo kiến trúc Gothic, có một tháp chuông theo kiểu Roman với chiều dài 115m, chiều rộng 62m và chiều cao 73m. Trong nhà thờ có khoảng một trăm bức tượng độc đáo khác nhau mà nếu dừng lại xem tỉ mỉ thì phải mất cả ngày. Độc đáo và ấn tượng nhất có lẽ là bức tượng The Tolling Angel – một thiên thần mở cửa thiên đàng! Chúng tôi cứ phải ngước mắt lên cao để ngắm bức tượng này. Cô bạn đi cùng lại thấy thú vị bức tượng thiên thần đang cầm cell phone. Đây có lẽ là chiêu quảng cáo của ông chủ một nhà hàng nhỏ gần đó. Sau khi dạo một vòng kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”, chúng tôi tìm thấy tượng Saint John and the Eagle ngay bên phải Nhà thờ St John.
Rời quảng trường, chúng tôi quẹo vào Hinthamerstraat để khám phá bức tượng nổi tiếng của Dieske nhằm vinh danh một cậu bé hồi thế kỷ XV đã nhiều lần lén người lớn tiểu tiện xuống Binnendieze – mạng lưới kênh rạch của Den Bosch. Trong một lần tiểu trộm, cậu phát hiện ra kẻ thù đến gần thành phố và lập tức loan báo cho mọi người biết, trở thành anh hùng qua một đêm. Bức tượng lạ lùng này nằm trong một con hẻm nhỏ của Hinthamerstraat. Bảo tàng Jheronimus Bosch Art Center cũng nằm ở khu này. Mặc dù không còn mấy tác phẩm do chính tay Jheronimus Bosch vẽ, đa số là các bản sao, nhưng như thế cũng đủ làm chúng tôi thỏa mãn vì có thêm phần giới thiệu rất ấn tượng.
Tiếp tục từ Hinthamerstraat hướng về Lepelstraat, chúng tôi gặp bức tượng Zoete Lieve Gerritje tạc hình một người phụ nữ hát bên một con gà trống ngay góc đường Korenbrugstraat. Trong thực tế, Gerritje không phải là phụ nữ, mà là một người đàn ông! Ông ta thường ăn vận như một cô gái nông thôn để trà trộn “chôm chỉa” đồ của các bác nông dân và điều đó đã khiến người đương thời phải biết đến một Gerritje quái đản. Trên đường Lepelstraat hướng tới ga trung tâm Den Bosch, chúng tôi còn được chiêm ngưỡng bức tượng The Dragon đặt giữa một đài phun nước. Đây là tác phẩm nghệ thuật để vinh danh nữ hoàng. Sau khi dạo một vòng ngắm nghía phố phường đến mỏi chân, chúng tôi quyết định mua tour du lịch thuyền Binnendieze.
Thiên đường và địa ngục
De Moriaan là một trong những ngôi nhà bằng gạch cổ nhất Hà Lan, được xây dựng từ thế kỷ XIII. Hiện nay ngôi nhà này được sử dụng làm văn phòng du lịch, bên trong rất xinh xắn, ấm cúng. Những ngôi nhà xưa như thế có chân móng nhỏ hơn phần tường trên để giảm lượng nước mưa hắt vào và tránh đọng nước ở chân tường. Den Bosch nổi tiếng với hệ thống kênh rạch xuyên suốt thành phố. Thực ra, trước đây từng tồn tại những con sông. Sau này, khi thiếu đất, người dân phải xây dựng nhà cửa, đường sá ngay trên bờ sông nên sông biến thành kênh rạch. Giờ đây, 22km kênh rạch này trở thành điểm khai thác du lịch đường thủy cực kỳ thú vị.
May mắn là chuyến đi vắng người, thuyền chỉ có hai đứa tôi và bác Vicktor làm nhiệm vụ lái thuyền kiêm hướng dẫn viên. Từng là một nhà nghiên cứu, nay đã về hưu nên bác đi làm tình nguyện cho đội du lịch của thành phố (tất cả các lái thuyền ở đây đều là tình nguyện viên). Giống như mọi người Hà Lan khác, bác thông thạo cả tiếng Anh, tiếng Pháp. Chúng tôi ngắm thành phố từ kênh rạch, đi qua nhà thờ, bệnh viện, nhà tù, nhà dưỡng lão, qua các tượng đài, công sự… Có đoạn là mặt kênh tuyệt đẹp, có đoạn lại chui sâu xuống dưới lòng đất. Tôi từng được ngắm nhiều thành phố từ sông, nhưng chui xuống dưới lòng thành phố thì quả là một dịp đặc biệt. Kênh rạch dưới lòng thành phố chỗ ấm chỗ lạnh, chỗ âm u chỗ sáng. Nhiều đoạn thi thoảng có chút ánh sáng tự nhiên chiếu xuống, có chỗ đúng là “tối như mực”. Khi đèn tắt đi, tuyệt nhiên không còn nhìn thấy gì nữa. Trước khi tắt điện, bác Vicktor dặn: “Đừng sợ nhé, không đâu tối bằng chỗ này đâu!”. Quả thật, tôi chưa từng bao giờ ở trong một nơi tối như thế.
Kết thúc hành trình, chúng tôi tấp vào một quán cà phê và tự thưởng cho mình món Bossche bol – thứ bánh rất nổi tiếng ở đây mà nếu chưa được thưởng thức thì chưa thể gọi là đã đến Den Bosch. Đó là một cái bánh kem mềm mịn phủ đầy chocolate mà phải ăn đến cái thứ ba tôi mới biết cách cắt gọn gàng, không làm chúng nhoe nhoét ra tay!
