Dự án đường hầm đẹp như mơ của doanh nhân có tầm nhìn hơn người Elon Musk đã vượt qua một trở ngại lớn, nhưng tương lai vẫn chưa rõ ràng. Ông hy vọng khi đưa vào vận hành, đường hầm sẽ giải quyết được vấn đề giao thông của thành phố Los Angeles. Tuy nhiên, lực có thể bất tòng tâm vì nhiều nguyên nhân, chủ quan hoặc khách quan.
Một doanh nhân có tầm nhìn hơn người
Cách nay 3 năm, Elon Musk đã công bố một dự án táo bạo cho tương lai của hạ tầng giao thông và vận chuyển hành khách tại những siêu đô thị và giữa các thành phố: những lớp đường hầm chồng lên nhau hoạt động như xa lộ sẽ giúp tăng tốc độ đi lại giữa các thành phố, rút ngắn thời gian.
Các lái xe chỉ cần đưa những chiếc xe hơi điện Tesla của họ đến những thang máy có lối vào nằm ngang với mặt đường. Sau đó, xe sẽ được hạ thấp xuống đường ống điện vận hành tự động và sẽ được đẩy đi với tốc độ lên đến 120km/giờ đến nơi cần đến.
Những người đi bộ và xe gắn máy thì vào cỗ xe điện tự hành chuyên dụng trông giống toa xe lửa lắp kính và có cùng tốc độ như trên. Nói chung là giao thông sẽ diễn ra bên trong đường ống với những trạm lên xuống được xác định. Musk được xem là doanh nhân có tầm nhìn xa, táo bạo và đôi khi gây tranh cãi. Những thành tưu đạt được về đưa người lên quỹ đạo, phóng vệ tinh mạng Internet toàn cầu và xe hơi điện đã giúp ông có chỗ đứng trong lịch sử phát triển của nước Mỹ như một siêu cường.
Ví dụ mẫu xe hơi điện nổi tiếng Tesla và công ty không gian SpaceX (công đi tiên phong trong việc chế tạo các tên lửa có thể dùng lại như Falcon 9 sau khi đưa người lên Trạm không gian quốc tế ISS). Đây cũng là công ty tư nhân đầu tiên trên thế giới đưa thành công các phi hành gia lên ISS (và sắp tới sẽ đưa du khách lên quỹ đạo trái đất) và trở về. Tuy nhiên, Musk cũng là người được biết đến với các tuyên bố gây sốc, nhưng lại rất ít khi xin lỗi hay rút lại ý kiến của mình. Năm 2018, ông bắt đầu có ý định đưa du khách lên mặt trăng sau khi biểu diễn lái chiếc xe Tesla đi xuyên bang vào cuối năm 2017.
Những năm sau đó, ông chú ý đến việc làm thay đổi mạnh mẽ giao thông đô thị và liên đô thị; giao thông nội ô và kết nối các thành phố lớn, đông dân bằng các dự án cơ sở hạ tầng mà nhiều người nghĩ chỉ có trong các bộ phim khoa học giả tưởng! Năm 2017, Musk post trên tài khoản Twitter: “Chúng tôi đã được chính phủ cho phép, dù chưa có văn bản, xây dựng đường hầm nối New York và Washington D.C.”. Truyền thông lập tức bị thu hút bởi tin nóng này.
Trước đó, năm 2013, Musk công bố một dự án giao thông liên đô thị táo bạo có tên gọi Hyperloop. Về mặt lý thuyết, Hyperloop sẽ xây dựng những khoang xe điện tự động (autonomous, electric pod) có thể đưa hành khách đi với tốc độ lên đến 600 dặm/giờ. Tuy nhiên, giai đoạn đầu của dự án đã bị vướng tranh cãi về môi trường nên không rõ bao giờ mới hoàn thành. Tháng 4-2017, tại Hội nghị ý tưởng Ted, Musk cho chiếu giới thiệu một video hoạt hình cho thấy những chiếc xe được thang máy hạ thấp xuống những điểm tập kết, rồi đặt vào những xe trượt dùng điện (electric sled) nằm trong các đường hầm và được đẩy đi với tốc độ siêu cao qua các thành phố.
Musk khẳng định phương pháp vận chuyển hành khách tự động của ông sẽ kéo giá vé xuống thấp hơn xe buýt. Tháng 11-2018, ông tuyên bố tự tin: “Hệ thống 30 lớp đường hầm có thể giải quyết hoàn toàn vấn nạn ùn tắc giao thông trong các thành phố có mật độ dân số cao”. Musk sáng lập công ty xây dựng đường hầm The Boring Company để theo đuổi mục tiêu này và đã đạt được một số thành công. Tuy nhiên, tốc độ biến giấc mơ thành hiện thực của ông lại khá chậm.
Đột phá tại Las Vegas, nhưng không như mong đợi…
Tháng 5.2020, một trong những dự án mang tính đột phá của Musk đã được hoàn thành tại thành phố Las Vegas, kinh đô cờ bạc thế giới thuộc bang Nevada. Đó là hệ thống đường hầm dài 21 dặm gọi là Loop. Khi chính thức đưa vào hoạt động vào tháng 1.2021, hệ thống đường hầm này đã hiện thực hoá một phần giấc mơ của Musk.
Theo thông tin của Steve Hill, giám đốc điều hành Cơ quan hội nghị và tham quan Las Vegas Convention and Visitors Authority, hành khách sẽ ngồi vào những chiếc Tesla (vẫn có người điều khiển chứ chưa phải những khoang trượt tự động (autonomous sled) như dự tính ban đầu) và di chuyển với tốc độ không quá 35 dặm/giờ. Hoàn thành đường hầm Las Vegas cũng là khởi đầu cho những dự án mới. Hai đường hầm của The Boring Company tại Trung tâm hội nghị Las Vegas (Las Vegas Convention Center) khánh thành trễ hơn một năm so với dự tính và không giống những gì Musk trình diễn trong video tại Ted.
Ngoài tốc độ giới hạn 35 dặm/giờ và phải có tài xế ngồi trong xe, dự án chỉ dành cho các hành khách dự hội nghị chứ chưa cho phép dân thường sử dụng. Hệ thống sử dụng xe Tesla, các Model 3 và các Model X, nhưng sẽ sớm đưa vào sử dụng loại toa xe (tram) gồm các chassis Model 3 nối với nhau chứa được 12-16 hành khách. Musk hy vọng các xe Tesla có thể vận hành tự động mà không cần tài xế nếu hệ thống chứng tỏ an toàn tuyệt đối trong thời gian thử nghiệm.
Hệ thống đường hầm vừa hoàn thành có thể mở rộng ra khắp Las Vegas để đưa khách đi lại giữa các casino, khu nghỉ dưỡng, các khu dân cư, sân thi đấu thể thao và phi cảng. Hai khu nghỉ dưỡng Wynn Las Vegas và Resorts World Las Vegas cách Convention Center một dặm đã nộp đơn xin chính quyền địa phương chấp nhận kế hoạch mở rộng. Việc xây dựng có thể bắt đầu vào cuối năm nay nếu được chấp nhận. “Giá vé sẽ phải chăng” – nữ phát ngôn Resorts World Las Vegas (sẽ đi vào hoạt động vào mùa hè 2021) nói. Hiện chưa công bố chi tiết kế hoạch mở rộng nhưng giá vé từ 3-5 USD sẽ mắc hơn giá vé xe buýt.
Tại Las Vegas, giá vé một lần lên xuống xe buýt không quá 1 USD và vé tháng 65 USD. The Boring Company cũng công bố bản đồ kế hoạch mở rộng Loop gồm 27 chặng dừng nữa ở Las Vegas và đoạn nối với thành phố Los Angeles. Kế hoạch vẫn còn trên bàn hội đồng quản trị và chưa được thông qua. Nếu chính quyền Las Vegas không đồng ý, dự án rất khó khả thi. Phát ngôn viên phi trường quốc tế McCarran International Airport không nói gì về kế hoạch nối phi cảng với con đường chính Strip hay các trung tâm hội nghị của Las Vegas.
Thị trưởng Las Vegas Carolyn Goodman cũng miễn bình luận. Trong khi giấc mơ và tầm nhìn ban đầu của Musk chưa thể trở thành hiện thực, chính quyền Las Vegas có vẻ rất ấn tượng với việc mở rộng Loop và xem đây là phương cách tốt để cải thiện giao thông địa phương. “Chúng tôi đã nghiên cứu các hệ thống xe điện ngầm (subway), hệ thống xe lửa đơn tuyến (monorail) và cả hệ thốngxe lửa nhẹ (light rail) nhưng không còn khoảng đất trống nào để thực hiện chúng – Hill nói – Ví dụ, xây dựng monorail có thể tốn 100 triệu USD/dặm”. The Boring Company không thể xin quĩ công hỗ trợ nên xây dựng đường hầm là cách tốt nhất để giảm chi phí.
… Và những dự án khác
Hiện nay đang có câu hỏi là Musk vẫn tiếp tục nuôi dưỡng giấc mơ đang gặp khó khăn của mình, sẽ giảm thêm được nữa chi phí xây dựng và phục vụ được nhiều du khách? Tháng 5-2020, Musk, hiện là giám đốc điều hành 3 công ty SpaceX, Tesla và Neuralink cho biết ông chỉ có thể bỏ ra ít hơn 1% thời gian cho The Boring Company vì còn phải dành nhiều thời gian hơn cho các công ty quan trọng hơn.
Hạn chế thời gian có nghĩa là công ty sẽ khó đạt được mục tiêu hơn. Năm 2017, Musk công bố tin chính phủ đã chấp nhận dự án Hyperloop vận chuyển hành khách từ New York đến Washington D.C. trong chưa đầy 30 phút với tốc độ 600 dặm/giờ. Bên ngoài Las Vegas, một số dự án Loop khác của The Boring Company được triển khai rất chậm vì vấn đề môi trường.
Ví dụ, dự án nối Washington D. C. và Baltimore đang bị các nhà môi trường cản trở (Theo phát ngôn viên cơ quan quản lý xa lộ liên bang-FHA). Trở lại dự án nối New York với Washington D.C. Có người đặt câu hỏi là Musk có được sự chấp thuận đầy dủ để hoàn thành toàn bộ dự án tham vọng này. Khi hoàn thành, chúng có thể sẽ hoạt động ở tốc độ thấp hơn, tối đa là 155 dặm/giờ. Trang web của Chính phủ liên bang chuyên theo dõi những dự án cơ sở hạ tầng cho biết việc thẩm tra lại dự án sẽ hoàn tất vào cuối năm 2019 nhưng không biết sao giờ này vẫn chưa xong.
Trong thời gian đầu, mỗi ngày dự án sẽ chỉ vận chuyển 1.000 hành khách (theo biên bản tác động môi trường của dự án), như vậy là thua khả năng của dịch vụ xe lửa (commuter rail service) Marc Camden Line kết nối hai thành phố với lượng khách bình quân mỗi ngày 5.075 (số liệu của bang Maryland). Biên bản giải thích khả năng của Loop thấp là do kích cỡ hạn chế của các trạm DC Loop. Khi mở rộng trong tương lai với những trạm trung chuyển thêm vào, khả năng có thể tăng gấp 100 lần, tức 100.000 hành khách đi mỗi hướng.
Nếu Boring Company được thông qua dự án Loop nối Washington D. C. và New York, lộ trình uốn cong phía Nam Baltimore sẽ là trở ngại kỹ thuật cho mục tiêu tốc độ cao Musk đề ra (theo Christian Claudel, giáo sư về kỹ thuật chuyên chở a tại Đại học Texas-Austin, chuyên viên về Hyperloop). “Do những khúc cua quá gắt trên bản đồ, ngay cả đối với các phi công lái máy bay chiến đấu kinh nghiêm, lực G vẫn là ác mộng đối với họ” – ông nói.
Kế hoạch xây dựng một Loop nối khu trung tâm Chicago với phi trường O’Hare Airport cũng là bái toán khó. Phát ngôn viên thành phố Chicago khẳng định dự án chưa bao giờ được thảo luận từ khi thị trưởng Lori Lightfoot nhậm chức cách nay 1 năm. Nhưng ở Vegas, mối quan tâm đến việc mở rộng dự án của The Boring Company vẫn còn mạnh.
“Theo quan điểm của tôi, việc khởi công dự án chỉ là vấn đề thời gian – Jeremy Aguero, phát ngôn viên của hội đồng quản lý dân vận động Las Vegas (Las Vegas Stadium Authority Board) nhận xét – Miền Nam bang Nevada và cả các vùng phụ cận rất cần một dự án như thế”.
