Thiếu bến thủy nội địa là một trong những điểm nghẽn kÌm hãm phát triển mảng du lịch đường thủy tại TP.HCM. Vấn đề tồn đọng nhiều năm tiếp tục được nhiều doanh nghiệp sống sót xới lên tại Hội thảo “Phát triển giao thông đường thủy kết nối du lịch” do Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM tổ chức NGÀY 10.9.
Nhất quán chính sách
Ông Phan Xuân Anh, Chủ tịch Công ty TNHH Du ngoạn Việt, đầu tư dịch vụ tàu du lịch trên kênh Nhiêu Lộc từ 2014. Nước kênh xanh lại nhờ Dự án vệ sinh môi trường TP.HCM (lưu vực kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè) có sử dụng vốn vay từ Ngân hàng Thế giới. Tuy nhiên, sau khoảng 3 năm xử lý mùi hôi, tuyến du lịch nội đô mới có thể đưa vào khai thác.
Đáng tiếc, hơn một năm qua, tuyến du lịch này buộc phải tạm ngưng sau khi Chính phủ ban hành Nghị định 06/2024 sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 08/2021 quy định về quản lý hoạt động đường thủy. Thẩm quyền công bố lại, gia hạn hoạt động bến thủy nội địa hằng năm từng thuộc thẩm quyền Sở Giao thông – Vận tải được phân cấp cho UBND cấp huyện có bến thủy nội địa.
Sau khi bỏ đơn vị hành chính cấp huyện từ 1.7.2025, thẩm quyền được giao lại cho phường. Đến nay, doanh nghiệp vẫn chưa được gia hạn hoạt động do vướng quy định về sử dụng đất công. Doanh nghiệp vẫn phải duy trì đội ngũ vận hành. Tàu chạy không tải. Trùm mền, phương tiện mau hư.
Biến động chính sách không chỉ đến từ trung ương. Ông An Sơn Lâm – Giám đốc Công ty TNHH Thuyền buồm Đông Dương – nhắc lại quyết định của lãnh đạo thành phố đóng cửa bến Bạch Đằng cách nay 10 năm vì “ảnh hưởng đến mặt tiền của thành phố”. Quyết định được công bố trước thời điểm gia hạn hằng năm chừng một tuần lễ. Hàng chục doanh nghiệp kêu cứu không thành. Nhiều doanh nghiệp bán tài sản, giải thể công ty, rất ít doanh nghiệp còn sống sót. Gầy dựng doanh nghiệp muôn vàn khó khăn nhưng dễ dàng sụp đổ bằng một mệnh lệnh hành chính. Nội lực quốc gia không chỉ bị tổn thương, mà còn tạo ra tâm lý không chắc chắn đối với nhà đầu tư.
Đồng cảm với ông Lâm, bà Liêu Thị Mỹ Hạnh, Giám đốc điều hành Công ty cổ phần Les Rives – nhận xét du lịch đường thủy tại TP.HCM đang đi lùi so với 10 năm trước. Tàu thuyền dồn hết vào bến thủy nội địa duy nhất ở trung tâm thành phố. Sau 15 năm hoạt động, Les Rives hiện tập trung khai thác phân khúc hạng sang, chủ yếu là khách du lịch quốc tế sẵn lòng chi trả 2 triệu đồng/lượt khách đi về trong ngày từ bến Bạch Đằng đến Củ Chi. Năm 2023 Les Rives phục vụ khoảng 30 ngàn lượt khách. Du lịch đường thủy không lượm bạc cắc. Vẫn còn dư địa cải thiện giá trị giá tăng cho ngành du lịch thành phố.
Lãng phí nguồn lực
Phát biểu với tư cách cá nhân, ông Nguyễn Ngọc Hải – Phó Trưởng phòng Quản lý đường thủy (Sở Xây dựng TP.HCM), nói “cơ quan quản lý biết khó khăn của doanh nghiệp, nhưng có những lúc lực bất tòng tâm”. Đồng ý Nghị định 08 còn nhiều hạn chế, ông Hải cho biết Chính phủ đang đề nghị sửa đổi, bổ sung nghị định này. Sở Xây dựng đã có văn bản góp ý, hy vọng sẽ được cơ quan soạn thảo tiếp thu.
Cũng theo ông Hải, trên địa bàn TP.HCM cũ đã xây dựng hơn 10 bến thủy phục vụ khách du lịch nhưng thiếu cơ chế hoạt động nên hạ tầng du lịch chưa thể đưa vào khai thác.
Liên quan đến thông tin đầu tư mở rộng bến Bạch Đằng thành bến trung tâm, ông Lâm cho rằng địa điểm này bất lợi, bởi nằm sát trục đường Tôn Đức Thắng có mật độ giao thông cao. Xe trung chuyển nếu được phép dừng đậu cũng cản trở giao thông, bất tiện cho hành khách.
Trong khi đó, cảng Sài Gòn (giáp cầu Khánh Hội, quận 4 cũ) dù đã di dời toàn bộ hoạt động bốc dỡ hàng hóa ra Hiệp Phước nhưng khu vực này hiện vẫn là cảng biển, vẫn thu phí cảng biển (cao hơn bến thủy nội địa), vẫn duy trì đầy đủ lực lượng cảng vụ, hải quan, biên phòng. Ông Lâm đề xuất chuyển đổi một phần hạ tầng sẵn có tại cảng Sài Gòn cũ thành bến thủy nội địa.
Câu chuyện bến thủy nội địa tại TP.HCM không mới, đã được thảo luận trên nhiều diễn đàn chính thức. Doanh nghiệp đề xuất, góp ý. Cơ quan tổ chức hội thảo ghi nhận, tiếp thu nhưng lại không phải là tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm triển khai thực hiện. Thế nên nội dung mà có lẽ lãnh đạo các doanh nghiệp quan tâm nhất lại nằm ngoài khuôn khổ của hội thảo khoa học. Nói như bà Liêu Thị Mỹ Hạnh, doanh nghiệp hy vọng UBND TP.HCM thành lập một tổ công tác dưới sự chỉ đạo trực tiếp của một phó chủ tịch UBND TP.HCM có chuyên môn, kinh nghiệm quản lý ngành.
