Hầu hết chúng ta đều biết, quy trình giúp đạt được sự giàu có hay một cơ chế tài chính bền vững bao gồm các bước cơ bản như: xác định mục tiêu tài chính; tiết kiệm nhiều hơn để đầu tư nhằm khiến tiền bạc làm việc cho mình; nghỉ hưu khi những khoản đầu tư này đủ đáp ứng nhu cầu chi tiêu của bạn trong phần đời còn lại.
Trong bài diễn thuyết của mình tại TED – chuỗi hội thảo toàn cầu được tổ chức từ những năm 1990, nhà kinh tế học Daniel Goldstein gọi việc hoàn thành những mục tiêu tài chính là cuộc chiến giữa “bạn của hiện tại” và “bạn của tương lai”, trong đó nhiệm vụ quan trọng nhất chính là học cách chiến thắng được những cám dỗ của bản thân nhằm tạo ra thói quen theo đuổi mục tiêu của mình tới cùng.
Tuy nhiên, việc làm sao để chiến thắng cám dỗ, làm sao duy trì được những thói quen tài chính tốt như thói quen tiết kiệm, thói quen đầu tư đều đặn hay thói quen không ngừng học hỏi nhằm tìm ra cách khiến tiền bạc làm việc cho mình hiệu quả nhất… là điều không hề dễ dàng.
Chúng ta từng chứng kiến không ít phương pháp nhằm thúc đẩy bản thân, giúp chúng ta chiến thắng những cám dỗ trong cuộc sống để giữ mình đi theo mục tiêu tài chính đã đề ra, như cách tạo động lực từ cảm xúc yêu thương, căm thù, sợ hãi… của Napoleon Hill, phương pháp Kaizen (mỗi ngày thực hiện từng chút một) của người Nhật hoặc gần đây nhất có thể kể đến phương pháp “tuyên bố mục tiêu công khai trước đám đông” về thu nhập triệu đô trong tương lai của một số học viên trong khóa học làm giàu tại phố đi bộ Nguyễn Huệ giai đoạn cuối tháng 12 năm ngoái.
Vậy phương pháp nào mang lại hiệu quả tốt nhất?
Trước khi trả lời câu hỏi đó, chúng ta hãy cùng nhau trả lời câu hỏi, điều gì làm bạn dễ bị cám dỗ, khiến bạn dễ sao nhãng với mục tiêu tài chính của mình nhất?
Trong một nghiên cứu tâm lý nhằm tìm ra sức mạnh ý chí nào giúp những người sở hữu một tập hợp những thói quen gồm “ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, có thói quen học tập và trau dồi kiến thức đều đặn hằng ngày, có nền tảng tài chính độc lập và có cuộc sống cân bằng giữa công việc và gia đình” có thể vượt qua cám dỗ và hoàn thành được những mục tiêu tưởng chừng chỉ có ở “thánh nhân” như vậy, giáo sư tâm lý Roy Baumeister và các cộng sự đã nhận được một kết quả khá bất ngờ. Đó là những người này chỉ đơn giản là không đặt bản thân vào những tình huống buộc họ phải đấu tranh với những cám dỗ đó. Nhóm người này chỉ cố gắng xác định những gì có thể cám dỗ họ, khiến họ phân tán trong việc theo đuổi mục tiêu của mình và làm mọi cách để tránh đối mặt với chúng.
Năm 1519, nhà quân sự người Tây Ban Nha Hernán Cortés lâm vào tình thế vô cùng khó khăn, vừa đặt chân xuống đảo Yucatan sau một hành trình nhiều ngày lênh đênh trên biển cả, quân đội của ông phải đối đầu với quân đối phương không những có số lượng vượt trội so với lính của ông mà còn nổi tiếng là đội quân chưa từng thất bại suốt 600 năm. Hernán lúc đó đã đưa ra một quyết định đi vào lịch sử, xoay chuyển tình thế lúc bấy giờ, ông ra lệnh đốt hết chiến thuyền, phá hủy đường quay về của binh lính và nói với họ rằng, họ chỉ có thể trở về quê hương trên những chiếc thuyền của quân địch. Kết quả, quân của Hernán Cortés đã làm nên kỳ tích và hiên ngang trở về trên chính những chiến hạm của địch.
Dựa trên nghiên cứu tâm lý của Roy Baumeister, điều cám dỗ lớn nhất khiến ý chí chiến đấu của quân đội Hernán lung lay lúc bấy giờ chính là việc họ đang phân vân giữa hai lựa chọn, hoặc trở về nhà hoặc tiếp tục mục tiêu để giành chiến thắng. Vì vậy, giống như nhóm người “siêu ý chí” trong nghiên cứu của Roy Baumeister, Hernán chỉ đơn giản là sắp xếp để quân đội ông tránh phải đối mặt và phân vân với cám dỗ đó, bằng cách triệt tiêu đường về của họ.
Trong giai đoạn tích lũy và chưa thể tiêu pha theo sở thích, nếu bạn bị cám dỗ bởi những món hàng “xả”, những món hàng với mức chiết khấu cao tràn lan ở siêu thị, hãy đơn giản là tránh xa nó bằng cách chỉ mang đủ số tiền để mua những vật dụng cần thiết. Nếu bạn thường chần chừ khi đưa ra quyết định tiết kiệm ở thời điểm mới nhận lương đầu tháng để rồi sau đó lại ân hận khi hết sạch tiền vào cuối tháng, hãy xây dựng cơ chế đầu tư hoặc tiết kiệm tự động từ việc trích trực tiếp một phần lương của bạn vào tài khoản hằng tháng. Hoặc nếu bạn còn phải chiến đấu hằng ngày giữa việc tìm hiểu và thử áp dụng một phương pháp đầu tư mới mang lại lợi nhuận cao hơn và những cám dỗ tới từ các chương trình giải trí, trò chơi game trên máy tính, laptop, iPad… thì tốt nhất là hãy xóa những trò chơi đó khỏi máy của bạn (nếu bạn vẫn bị cám dỗ bởi việc cài lại nó một lần nữa, hãy nghiêm túc nghĩ đến việc rời xa những thiết bị đó).
Tuấn Thành (DNSGCT)
