Các bảo tàng dành cho quả bóng tròn, tầm cỡ quốc gia hay quy mô câu lạc bộ đã được thiết lập tại nhiều nơi trên thế giới.
Mục tiêu của những bảo tàng này tưởng như đơn giản lại đầy thách thức: kể về bóng đá qua chiều sâu lịch sử, hiện tại và tương lai.
Trong mắt người đông đảo người hâm mộ trên thế giới, bóng đá không chỉ là một môn thể thao, mà còn là một nghệ thuật, một đức tin.
Bảo tàng Bóng đá Quốc gia (Manchester, Anh)
National Football Museum thoạt tiên nằm ở Preston (tháng 6.2001). Đến năm 2012, bảo tàng chuyển đến tòa nhà Urbis, với kiến trúc hiện đại, ở Manchester. Khách có thể chiêm ngưỡng những hiện vật thuộc loại độc nhất vô nhị.
Chẳng hạn 2 quả bóng được sử dụng trong trận chung kết World Cup đầu tiên năm 1930 giữa Uruguay và Argentina hay quả bóng được dùng trong trận chung kết World Cup 1966 khi đội tuyển Anh giành chiến thắng; áo thi đấu của Cuthbert Ottaway (Đại học Oxford), thủ quân đội tuyển Anh, trong trận tranh tài quốc tế đầu tiên với Scotland vào ngày 30.11.1872, cả áo thi đấu đầu tiên của một nữ cầu thủ năm 1890.
Bạn cũng có thể ngắm Quả bóng vàng năm 1968 của George Best hay văn bản Luật bóng đá năm 1863 được thảo ở London, tại Freemasons’ Tavern.
Cũng cần ghi nhận người Anh không thù dai: họ không do dự trưng bày áo thi đấu mà Diego Maradona mặc và ghi bàn trong trận tứ kết World Cup 1986 vào lưới đội đội tuyển Anh, bàn thắng được thực hiện bằng “bàn tay của Chúa”.
Bảo tàng Bóng đá Brazil (Sao Paulo, Brazil)
Museu do futebal khai mạc vào cuối năm 2008 cạnh sân vận động Pacaembu. Toàn bộ nghệ thuật phối cảnh được giao cho kiến trúc sư Felipe Tassara và chuyên gia điện ảnh Daniela Thomas.
Tại quốc gia đã 5 lần đoạt cúp vàng, người ta thích quả bóng tròn được đề cập dưới góc nhìn xã hội. Tại Brazil, bóng đá là bộ phận không thể tách rời của xã hội và cấu thành một dấu ấn quan trọng trong sự tiến hóa của xã hội.
Thật vậy, môn thể thao đến từ châu Âu, theo hành lý của người da trắng vào cuối thế kỷ XIX và dành cho thành phần ưu tú, đã lan rộng khắp mọi tầng lớp và chinh phục một lượng cư dân khổng lồ.
Khi đội tuyển Brazil thua Uruguay năm 1950, cả đất nước đều khóc; khi Pelé, Garrincha hay Didi giành chiến thắng, cả đất nước hoan hỉ.
Tất cả những yếu tố ấy được tìm thấy trong Viện Bảo tàng ở Sao Paulo qua những video, các phát biểu của những nhà văn như Ruy Castro hay Nelson Motta, hoặc những trích đoạn phóng sự truyền thanh.
Nhưng ấn tượng hơn cả là phòng trưng bày chiếu hình rừng các cổ động viên với tiếng gào, nước mắt, nụ cười. Một bản tóm tắt hoàn hảo bản sắc của một đất nước tại nơi cũng được gọi là “Bảo tàng Lịch sử Brazil”.
Bảo tàng Pelé
Trong khu phố Valongo, gần trung tâm lịch sử Santos, có một địa điểm dược dành tôn vinh thần tượng của toàn dân tộc khai mạc vào tháng 7.2014, vào thời kỳ diễn ra World Cup: Museu Pelé.
Trong một lâu đài kiểu thuộc địa, cuộc đời và thành tích của vua Pelé được kể lại một cách chi tiết cho khách tham quan.
Đa số các hiện vật được trưng bày trong bảo tàng này đến từ bộ sưu tập cá nhân của Pelé: áo thi đấu, giày, các chiến lợi phẩm… Toà nhà được chia làm 3 khu. Khu thứ nhất ở tầng trệt dành để kể về cuộc sống của nhà vô địch.
Pelé (tên thật Edson Arantes do Nascimento), từ khi chào đời ở Tres Coracoes (bang Minas Gerais) vào năm 1940 cho đến khi về hưu dưới màu áo của CLB Cosmos (New York) vào năm 1977, toàn bộ hành trình vẻ vang của ông được tái hiện thông qua ảnh, video clip, lời chứng của những nhân vật uy tín trên thế giới.
Pelé đã ghi 1.279 bàn trong đời cầu thủ chuyên nghiệp. Chỉ riêng năm 1959, ông là tác giả của 129 bàn thắng. Là cầu thủ Brazil chơi hiệu quả nhất với 91 bàn ghi được cho đội tuyển quốc gia, đương nhiên có cả 4 Cúp thế giới mà ông tham dự.
Tuy vậy Pelé vẫn thiếu một kỷ lục: số bàn thắng ghi được ở vòng chung kết Giải vô địch thế giới do cầu thủ Pháp Just Fontaine nắm giữ, với 13 bàn trong 6 trận vào năm 1958 ở Thụy Điển.
Những bảo tàng ở Buenos Aires
Thành phố nào có thể tự hào với 3 bảo tàng dành cho 3 câu lạc bộ khác nhau? Không đâu khác hơn là Buenos Aires.
Tại thủ đô của Argentina, có một sự đối đầu không khoan nhượng giữa 3 CLB Boca Juniors, River Plate và Argentinos Juniors trên sân bóng, trên khán đài và cả ở phòng triển lãm. Bảo tàng hiện đại hơn cả thuộc về Boca Juniors.
Liên kết với sân nhà Bombonera, ở đây có không dưới 72 máy chiếu video 360o kể lại lịch sử câu lạc bộ và cả của khu phố.
Còn Bảo tàng của River được xem như “đường hầm thời gian” với sự hòa trộn hình ảnh, hiệu ứng ánh sáng và âm thanh đưa khách tham quan qua những thời khắc huy hoàng của CLB.
Bạn nên thăm sân nhà El Monumental của River Plate, nơi Argentina đạt danh hiệu vô địch thế giới lần đầu tiên năm 1978.
Cuối cùng, Bảo tàng của CLB Argentinos Juniors khai mạc năm 2009, trưng bày các trang phục thi đấu, ảnh hay cờ. Tất cả được cung cấp bởi các nhóm cổ động viên. Bạn cũng nên thăm sân vận động Diego Armando Maradona, nơi thường xuyên mở các cuộc triển lãm.
Bảo tàng bóng đá CLB Barcelona
Bảo tàng nằm trong sân vận động Camp Nou, còn được gọi là “President Nufier museum”, khai mạc năm 1984, là bảo tàng chính thức của CLB bóng đá Barcelona và cũng là địa điểm giải trí rất nổi tiếng đón hơn 1 triệu khách tham quan mỗi năm.
Bảo tàng lưu trữ bộ sưu tập video, ảnh, tài liệu, các chiến tích làm nên lịch sử của FC Barcelona và các cầu thủ. Một phòng triển lãm nghệ thuật trưng bày các tác phẩm của các nghệ sĩ Dali, Miro và Tapies.
Nếu chọn tham quan với hướng dẫn viên, bạn sẽ có cơ hội thăm phòng giữ quần áo của sân vận động, đường hầm dẫn ra sân của cầu thủ và khu tập luyện.
3 năm sau khi mở cửa, bảo tàng được tân trang lần đầu tiên: diện tích tăng gấp đôi và thêm trung tâm tư liệu. Diện tích bảo tàng hiện nay đã hơn 3.500m2.
Bộ sưu tập nghệ thuật trở nên phong phú hơn và các cuộc triển lãm được tổ chức thường xuyên. Đây là bảo tàng đạt số lượng khách tham quan cao nhất vùng.
Bảo tàng Bóng đá Đức
Tòa nhà 7.700m2 với hơn 1.600 phòng ở Dortmund kể lại những chiến công của đội tuyển bóng đá Đức, đúng hơn là lịch sử của Bundesliga, giải vô địch bóng đá quốc gia Đức.
Trong số những hiện vật chính, có quả bóng được sử dụng trong trận chung kết World Cup 1954, Tây Đức bị Hungary dẫn trước 2-0, sau đó thắng ngược với tỷ số 3-2.
Bất ngờ hơn là tách mà nhà tuyển chọn Franz Beckenbauer dùng uống cà phê trong trận chung kết World Cup 1990 mà Đức thắng Argentina 1-0.
Khách có thể xem đôi giày của Mario Gotze, cầu thủ ghi bàn thắng duy nhất trong trận chung kết với Argentina tại World Cup 2014, giúp Đức giành cúp vàng.
Đôi giày này được bán đấu giá với giá 2 triệu euro, rồi được một người hào phóng giấu tên tặng cho bảo tàng. Có cả chiếc xe buýt chở Mario Gotze và đồng đội diễu hành ở Berlin sau chiến thắng.
Chiếc xe buýt này trước đó chở đội tuyển Đức dạo phố sau khi giành hạng ba tại World Cup 2006 được tổ chức trên quê nhà. Bảo tàng được sự tài trợ của các quỹ tư, trị giá 36 triệu euro.
Bảo tàng Bóng đá thế giới FIFA
Được thiết kế để minh họa lịch sử sôi động của Giải vô dịch bóng đá thế giới, FIFA World Football Museum khai trương hồi tháng 2.2016 ở Zurich (Thụy Sĩ), quy tụ mọi khía cạnh của môn thể thao đầy sức lôi cuốn này.
Với nhiều cuộc triển lãm tương tác và truyền thông đa phương tiện, cùng những hiện vật phong phú, bảo tàng muốn tạo ra một trải nghiệm độc nhất, hấp dẫn và chứng tỏ bằng cách nào FIFA đã đưa cư dân thế giới đến gần nhau nhờ quả bóng tròn.
Khu triển lãm rộng hơn 3.000m2 – tương đương diện tích một sân bóng đá – được bài trí theo 3 nấc. Planet Football ở tầng trệt, lối vào bảo tàng thể hiện sự liên kết của 211 quốc gia thông qua FIFA qua hình cầu vòng lộng lẫy được hợp thành bởi áo thi đấu của các đội tuyển quốc gia.
Ở tầng trên, khách tham quan khám phá The Foundations and Gallery of the FIFA World Cup được xem như trái tim của bảo tàng. Các “chiến tích” của các kỳ World Cup là điểm thu hút chính.
Các thành quả của 40 năm qua, theo mỗi giải, được bảo quản trong các tủ chắc chắn. Đương nhiên không thể thiếu Cúp vàng FIFA cao 36cm, nặng 6,175kg, bằng vàng 18 carat.
Sau cùng, các thang máy với tường kính đưa khách lên tầng cao nhất để khám phá Playgrouds, một không gian dành thể hiện ảnh hưởng của bóng đá trên cư dân trái đất, khơi gợi niềm say mê trên đám đông.
Với hơn 1.000 hiện vật thuộc loại duy nhất, bảo tàng này tỏ ra thích ứng với thời đại. Những cuộc triển lãm tương tác và những trò chơi khác được thể hiện trên 60 màn hình tập hợp gần 500 video.
Bảo tàng cũng có một trung tâm nghiên cứu, một thư viện với hơn 7.000 tác phẩm, một cửa hiệu bán đồ lưu niệm và một quán giải khát.
Nằm ở trung tâm thành phố Zurich, Bảo tàng Bóng đá thế giới FIFA là một trong những điạ điểm tiêu khiển chính của thành phố, nơi hành hương của những tín đồ bóng đá trên toàn thế giới.
