Trong những nỗ lực nhằm lôi kéo khán giả trở lại sau kỉ lục lượt xem thấp nhất lịch sử hồi năm ngoái, Oscar 2022 đã tân trang diện mạo cho giải thưởng 94 tuổi đời và đặt những dấu mốc biến chuyển lịch sử cho nền điện ảnh Mỹ và thế giới.
Nếu con người luôn yêu thích tranh cãi và drama, thì Hollywood chính là vị vua tuyệt đối trong lĩnh vực này. Trở lại hình thức trao giải trực tiếp tại Nhà hát Dolby, Los Angeles, sau một năm gián đoạn vì dịch bệnh Covid, lễ trao giải Oscar lần thứ 94 đã lập tức biết cách khiến công chúng và giới làm phim phải trầm trồ, vì nhiều lẽ.
Sau nhiều năm liên tiếp sụt giảm lượt xem, đỉnh điểm là cú sốc tụt hơn 50% lượng khán giả theo dõi ở mùa trao thưởng 2021, ban tổ chức Oscar đã có những thay đổi mạnh mẽ nhằm đến gần hơn với khán giả trẻ, và tạo ra nhiều giá trị giải trí hơn với người xem nói chung. Những yếu tố chiều lòng người xem liên tục được đưa ra trong chương trình danh giá, lần đầu tiên sau ba năm liên tiếp bị gạt bỏ, vị trí dẫn chương trình trở lại trên sân khấu Oscar với ba nữ diễn viên Wanda Sykes, Amy Schumer và Regina Hall đảm nhiệm vai trò hoạt náo.
Kế tiếp, dẫu nhiều lần bị gạt đi do trái với tinh thần nguyên thuỷ của Oscar, giải thưởng do khán giả bầu chọn đã lần đầu tiên xuất hiện tại lễ trao giải Oscar. Và cả hai giải thưởng đều vinh danh Zack Snyder với “Phim được khán giả yêu thích nhất” thuộc về Army of the Dead (Đội Quân Xác Sống) và “Khoảnh khắc điện ảnh được khán giả yêu thích nhất” thuộc về phân cảnh anh chàng Flash dùng siêu tốc độ quay ngược thời gian trong Justice League (Liên Minh Công Lý), bản dựng của Zack Snyder. Cả hai giải thưởng này đều do khán giả bình chọn trên nền tảng Twitter và qua trang chủ của AMPAS (Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ). Để tăng sức hút cho hai giải thưởng mới, ban tổ chức chương trình thậm chí còn trao giải cho 5 khán giả may mắn với gói giải thưởng bao gồm: Vé xem phim miễn phí một năm, 01 năm miễn phí xem phim trên nền tảng trực tuyến và Vật phẩm tuỳ chọn trong cửa hàng viện bảo tàng điện ảnh. Ngoài ra, ba khán giả may mắn tham gia bình chọn trên Twitter còn có cơ hội được trúng giải một chuyến du lịch miễn phí tại Los Angeles và tham gia lễ trao giải Oscar 2023. Một bước ngoặt lớn cho vị thế khán giả bình dân ở giải thưởng danh giá này.
Những tiết mục giải trí cũng được các nhà sản xuất chương trình Oscar dàn dựng công phu và các màn hài kịch hội đủ yếu tố “bắt trend” về xã hội, chính trị từ ba nữ MC giúp chương trình trở nên thú vị, sôi động hơn. Các khách mời nổi tiếng cũng đảm bảo mức độ hấp dẫn với khán giả cả hai phương Đông – Tây khi nữ diva Beyonce mở màn lễ trao giải bằng ca khúc “Be Alive”, đây cũng là ca khúc chính trong phim King Richard (nam tài tử Will Smith thủ vai chính), giúp cô lần đầu tiên được đề cử Viện Hàn Lâm cho giải “Ca khúc nhạc phim xuất sắc nhất.” Sau đó không lâu là 7 chàng trai trong nhóm BTS bất ngờ xuất hiện trong đoạn video ngắn Những phim nhạc kịch yêu thích của BTS và không ngừng thể hiện tình yêu với các tác phẩm của Disney-Pixar như Coco hay Aladdin. Phần giải trí có thể là một điểm nhấn chính trong chương trình Oscar năm nay, nhưng vẫn còn chưa đủ, vẫn còn cần phải có cao trào để khán giả bùng nổ, và cao trào đó gọi tên Will Smith cùng những cú tát.
Will Smith đã làm nghiêng ngả mạng xã hội với cú tát vào thẳng mặt cây hài Chris Rock, sau câu bông đùa của vị khách mời này về mái tóc của cô vợ Jada nhà Smith. Cú tát cùng toàn bộ mọi cảm xúc bàng hoàng của dàn khán giả siêu sao trong nhà hát Dolby như Nicole Kidman, The Rock hay Lupita Nyong’o ngay lập tức “lây lan” khắp mạng xã hội. Các khán giả bình luận, có người thông cảm với Will Smith vì cho rằng Chris Rock đã đùa giỡn quá lố với căn bệnh nhạy cảm của cô vợ Jada, cũng có người chỉ trích Will Smith vì hành động bạo lực và tục tĩu trên sóng truyền hình, nhưng phản ứng đầu tiên của nhiều người là hoài nghi tính chân thật của cú tát này.
Dù thật hay giả, cú tát của Will Smith cũng đã tạo ra làn sóng “#Oscar2022″ mạnh mẽ trên các phương tiện truyền thông, để những cao trào sau cuối được lật mở. Như thêm phần kịch tính, Will Smith đã có cơ hội giãi bày với khán giả chỉ ít phút sau đó, khi nam diễn viên được xướng tên người thắng giải ở hạng mục Nam chính xuất sắc nhất trong bộ phim King Richard, với vai người bố của hai chị em huyền thoại làng banh nỉ Venus và Serena Williams. Nam tài tử da màu đã vượt qua Benedict Cumberbatch, Javier Bardem, Denzel Washington và người đàn em sáng giá Andrew Garfield để giành tượng vàng Oscar đầu tiên trong sự nghiệp diễn xuất của mình. Đây cũng là một thất bại có phần tiếc nuối, dẫu không bất ngờ, với Andrew Garfield sau một năm 2021 vượt ngoài mong đợi. Anh đảm nhiệm vai chính trong phim nhạc kịch Tick, tick,…boom được cả khán giả và giới phê bình yêu thích, đóng vai nam chính bên cạnh Jessica Chastain trong phim tiểu sử The Eyes of Tammy Faye, và màn tái xuất trong vai Người Nhện đã rình rang trên mạng xã hội suốt ba tháng trước thềm lễ trao giải. Nhưng anh vẫn chưa đủ may mắn để vượt qua một tượng đài như Will Smith, cũng như sức nặng trong vai diễn và chủ đề của tựa phim King Richard.
Phần cuối của buổi trao giải, như đúng dự tính của ban tổ chức và chiều theo thị hiếu khán giả, là phần vinh danh cho nữ giới. Jessica Chastain, trong lần thứ ba được đề cử Oscar, đã chiến thắng ở hạng mục Nữ chính xuất sắc nhất cho màn hoá thân nữ diễn viên truyền hình quá cố Tammy Faye, một nhân vật nổi tiếng hành động vì cộng đồng LGBTQ+. Giải Đạo diễn xuất sắc nhất cũng thuộc về một nhà làm phim nữ, Jane Campion, cho tác phẩm tâm lý The Power of the Dog. Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử trao giải Oscar, giải Đạo diễn xuất sắc nhất trong hai năm liên tiếp đều thuộc về các nhà làm phim nữ. Mùa giải năm ngoái, nữ đạo diễn gốc Trung Quốc Chloe Zhao đã chiến thắng hạng mục này với Nomadland.
Nhưng lịch sử đánh dấu mốc lớn nhất ở hạng mục cao quý nhất, giải thưởng Phim Xuất Sắc Nhất đã thuộc về CODA từ nền tảng phim Apple TV+. Bộ phim lấy đề tài về người khiếm thính đã vượt qua những cái tên như Belfast, The Power of the Dog hay Drive My Car để lần đầu tiên, một bộ phim nền tảng trực tuyến giành được tượng vàng Oscar ở hạng mục Phim Xuất Sắc Nhất, giấc mơ dang dở mà những cái tên đầy sức nặng khác của ông lớn Netflix như The Irishman hay Roma đã thất bại. CODA còn chiến thắng ở hai hạng mục quan trọng khác, Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất dành cho Siân Heder và Nam diễn viên phụ xuất sắc nhất thuộc vệ Troy Kotsur. CODA gom đủ cả ba giải ở ba hạng mục duy nhất mà phim được đề cử, Troy Kotsur cũng trở thành nam diễn viên khiếm thính đầu tiên trong lịch sử giành được tượng vàng Oscar, 36 năm sau khi nữ diễn viên khiếm thính Marlee Matlin giành giải Nữ chính xuất sắc nhất ở Oscar 1987. Đáng chú ý, Marlee Matlin cũng là người đóng vai vợ của Troy Kotsur trong chính bộ phim CODA. Với những thành tích lịch sử của CODA tại lễ trao giải Oscar lần thứ 94 này, Apple đã tặng một cú tát đau điếng cho các ông lớn già rơ hơn trong sàn đấu giải trí trực tuyến.
Những thay đổi đã mang lại một bầu sinh khí mới cho Oscar 2022, nhưng không có thay đổi nào không trải qua vấp váp. Ba nữ MC hoạt náo mang lại vẻ thiện cảm đầu chương trình đã nhanh chóng trở thành đề tài tranh cãi với những tiết mục sau đó, “nhạt nhẽo” và “kém duyên”, cả ba đã biến sân khấu Oscar thành một sân khấu tạp kỹ với đỉnh điểm là câu đùa“chúng tôi được giải Oscar mời vì mời nữ MC rẻ hơn.” Một cú tát vào chính giá trị phụ nữ mà ban tổ chức đang cố gắng đề cao.
Ban tổ chức Oscar cũng gây thất vọng lớn khi loại tám hạng mục phụ ra khỏi chương trình trao giải trực tiếp nhằm dành nhiều thời gian hơn cho phần giải trí và các giải thưởng được khán giả mong đợi hơn. Vì vậy, các hạng mục phụ như: Thiết kế sản xuất, m thanh, Nhạc phim, Trang điểm và làm tóc, Dựng phim, Phim tài liệu ngắn, Phim hành động ngắn và Phim hoạt hình ngắn, đều được trao giải, ghi hình và biên tập trước khi phát dưới dạng video trong lễ trao giải trực tiếp. Điều này đã khiến nhiều nhà làm phim lên tiếng phản đối gay gắt, trong đó có những cây đại thụ của làng phim như Steven Spielberg hay Guillermo del Toro. Thật đáng tiếc khi một giải thưởng lớn như Oscar, vốn là đại diện và luôn nêu cao quyền lợi cho nhóm yếu thế như phụ nữ, người da màu, người khiếm khuyết lại hạ thấp vai trò của những nhóm yếu thế trong chính cộng đồng điện ảnh của mình.
Tại thủ phủ giải trí Hollywood của thế giới, người ta luôn đủ chiêu trò khiến đại chúng phải trầm trồ, nhưng trầm trồ vì lẽ nào, đó là bài toán cần giải giữa lúc áp lực thay đổi ngày một lớn với Oscar. Trong bộ phim King Richard, nhân vật Serena khi được huấn luyện viên Paul Cohen hỏi: “Con muốn chơi giống ai trong các siêu sao ở giải đấu này?”, cô đã trả lời: “Con muốn những người khác muốn chơi giống con.”
Oscar là một biệt lệ, một sân chơi riêng cho những tín đồ điện ảnh, và người ta trông chờ một hình hài Oscar mới mẻ nhưng vẫn đáng ngưỡng vọng như trước nay vẫn thế.
Một điểm sáng khác ở lễ trao giải Oscar năm nay thuộc về Dune, phim khoa học viễn tưởng chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên đã chiến thắng ở 6 hạng mục sản xuất phim, cũng là cái tên bội thu nhất ở lễ trao giải năm nay, bao gồm: Âm thanh, Quay phim, Thiết kế sản xuất, Hiệu ứng hình ảnh, Ca khúc nhạc phim và Dựng phim xuất sắc.
Điện ảnh Châu Á, đặc biệt ở khu vực Á Đông, tiếp tục thể hiện sức vươn lên mạnh mẽ của mình với bộ phim tâm lý gia đình Drive My Car của đạo diễn Nhật Bản Ryusuke Hamaguchi. Phim được đề cử ở bốn hạng mục bao gồm: Phim xuất sắc nhất, Phim nước ngoài xuất sắc nhất, Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất, và Đạo diễn xuất sắc nhất. Sau cùng, tác phẩm đến từ Nhật Bản đã giành được chiến thắng ở giải Phim nước ngoài xuất sắc nhất, vượt qua các đại diện Flee (Đan Mạch), The Hand of God (Ý), Lunana: A Yak in the Classroom (Bhutan) và The Worst Person in the World (Na Uy).
