Có những buổi tối, khi ánh đèn bếp đã tắt và lũ trẻ chìm vào giấc ngủ, nhiều bậc cha mẹ Việt Nam bỗng thấy mình đứng trước một câu hỏi lặng lẽ: “Liệu những gì mình cố gắng gom góp hôm nay có còn ở lại với con ngày mai?”
Câu hỏi tưởng nhỏ ấy đang trở thành nỗi băn khoăn chung của nhiều gia đình châu Á – nơi di sản không chỉ là tiền bạc, mà còn là cách một thế hệ gửi gắm niềm hy vọng sang thế hệ tiếp theo.
Theo khảo sát khu vực của Sun Life châu Á, 45% người được hỏi tại Việt Nam lo ngại tài sản của họ sẽ không được duy trì qua thế hệ con cái . Con số ấy giống như vết nứt trên bức tường tưởng chừng rất chắc chắn của khái niệm “lo cho con”.
Từ tài sản… đến nỗi lo không gọi thành tên
Trong nhiều năm, người Việt thường quan niệm di sản là thứ hữu hình: đất đai, nhà cửa, khoản tiền để lại. Nhưng khảo sát chỉ ra một góc nhìn mới: 69% xem “an toàn tài chính cho gia đình” là nền tảng của di sản, vượt lên trên cả khối tài sản họ đang sở hữu.
[Phân tích – Suy luận] Điều này cho thấy một sự dịch chuyển văn hóa âm thầm: di sản không còn là “để lại cái gì”, mà là “để lại trong trạng thái nào”. Sự an tâm trở thành một dạng tài sản tinh thần.
Song song đó, một tâm trạng khác trỗi dậy: gần một nửa lo con cái thiếu kỹ năng để quản lý tài sản, và chỉ 27% tin thế hệ sau sẽ tiếp nối truyền thống gia đình.
[Phân tích] Sự thiếu liên tục giữa các thế hệ không chỉ nằm ở tài chính mà ở khoảng cách giá trị – khoảng cách đang rộng dần khi tốc độ đời sống ngày càng vượt khỏi quỹ đạo quen thuộc của cha mẹ.
Di sản như một lời dặn dò đẹp đẽ
Khi được hỏi họ muốn để lại điều gì, 40% chọn tài sản hữu hình, nhưng phần còn lại nói về những điều tưởng vô hình: truyền thống, niềm tin, một cuộc sống có ý nghĩa.
[Suy đoán] Điều ấy giống như một cố gắng để giữ lại “hình bóng” của gia đình trong tâm trí con, ngay cả khi thế giới bên ngoài thay đổi quá nhanh.
Trong khảo sát, 62% mong di sản tiếp tục được đầu tư để tạo giá trị dài hạn, từ doanh nghiệp gia đình đến các kênh tài chính, bảo hiểm, hoặc giáo dục.
[Suy luận] Rõ ràng, người Việt đang chuyển từ tư duy “để lại một khoản” sang “để lại một cơ hội”.
Nhưng cơ hội chỉ có thể tồn tại nếu có người đủ khả năng giữ nó sống. Vì thế, nhiều gia đình bắt đầu xem giáo dục tài chính như một loại di sản mới. Họ chia sẻ kinh nghiệm, nói chuyện về tiền, dạy con cách nhìn vào giá trị hơn là con số.
Khoảng cách giữa ý định và hành động
Dù phần lớn hiểu rằng phải lập kế hoạch rõ ràng, chỉ 18% cảm thấy mình đã chuẩn bị đầy đủ cho việc phân chia di sản, và chỉ 10% thực sự hoàn tất kế hoạch.
[Phân tích] Đây là nghịch lý quen thuộc: ai cũng biết cần nói về chuyện hệ trọng này, nhưng rất ít gia đình thật sự mở lời.
Những cuộc trò chuyện về tài sản thường diễn ra rời rạc, thiếu cấu trúc, chủ yếu dựa trên cảm tính. 46% thảo luận một cách không chính thức, và phần lớn cho rằng như vậy… là đủ.
[Suy luận] Có lẽ vì trong văn hóa Á Đông, nói về di sản đôi khi mang cảm giác gở, hoặc như chạm vào điều gì chưa sẵn sàng đối diện.
Đó cũng là lý do nhu cầu tư vấn chuyên nghiệp tăng lên: gần một nửa có ý định tìm chuyên gia, đặc biệt ở nhóm trẻ Gen Z – thế hệ chấp nhận rằng chuẩn bị là một hành động yêu thương.
Di sản như một cầu nối giữa các thế hệ
Bà Lay Hoon Tan, Tổng Giám đốc Sun Life Việt Nam, nhận định: nhiều gia đình “đang nói chuyện nhưng chưa thực sự lập kế hoạch” – và chính sự thiếu cấu trúc ấy khiến các quyết định dễ bị bỏ sót hoặc hiểu sai.
[Phân tích] Khi không có một cuộc đối thoại minh bạch, di sản dễ trở thành gánh nặng thay vì món quà.
Ở một tầng sâu hơn, di sản là cách một thế hệ gửi tới thế hệ tiếp theo câu hỏi không lời: “Con có muốn bước tiếp hành trình này không?”
Và câu trả lời – thường là im lặng – nói lên rất nhiều về sự thay đổi của xã hội: giá trị truyền thống không biến mất, nhưng phải được tái diễn giải để phù hợp thời đại.
Kết thúc mở: Di sản thật sự là gì?
Có lẽ, di sản không phải là “cái gì còn lại sau khi ta đi”, mà là “thứ giúp những người ở lại tiếp tục đi xa”.
[Suy luận] Đó có thể là một khoản tiết kiệm, một mảnh đất, một lời dạy, hay chỉ là sự tự tin rằng con cái có thể tự đứng vững.
Và khi những cuộc trò chuyện trong gia đình trở nên cởi mở hơn, di sản không còn là một chiếc hộp niêm phong – mà trở thành cầu nối để cha mẹ và con cái hiểu nhau hơn, sẻ chia nhiều hơn, và cùng nhau viết tiếp câu chuyện của gia đình.