1. Khi biết tôi sẽ đi Trà Vinh vào cuối tuần, cậu em họ ở Mỹ về Việt Nam vừa có chuyến đi Trà Vinh tuần trước đó cho biết, món cậu “kết” nhất ở Trà Vinh là dừa sáp, cậu thấy rất ngon và dặn đi dặn lại là tôi nhớ ăn một ly dừa sáp.
Đêm tháng Tư, ngồi với bạn là một nhà báo làm việc ở Đài truyền hình Trà Vinh, uống ly sinh tố dừa sáp. Nhìn sang bên kia đường tháp bưu điện sáng đèn màu nổi rõ trên nền trời đen thẫm khiến tôi không ngăn được việc lấy điện thoại ra và chụp tấm hình đưa lên Facebook kèm dòng trạng thái tóm tắt các ý vừa trao đổi với bạn: “Có sông, có biển, gần 200 ngôi chùa (chùa nào cũng đẹp), trong đó có 141 chùa Khmer (một năm có ba lễ hội), nhiều làng nghề, món ăn ngon, người dân hiền hòa… Mùa hè là mùa trái cây. Vậy mà du lịch còn èo uột lắm!”. Liền có một bạn vào bình luận rằng, bởi tại tôi đi không đúng thời điểm, vào dịp Lễ Vu Lan, Lễ Nghinh Ông, Lễ giỗ ông Bổn hoặc Tết Khmer, bảo đảm “bao vui”! Một bạn khác bình luận tiếp, những dịp như vậy bạn ấy thường không bỏ qua, đông vui lắm, đặc biệt dân Trà Vinh hiền hòa, chân chất số một. Thêm một vài bình luận hưởng ứng; có bạn tiếc năm ngoái bỏ lỡ chuyến đi Trà Vinh với đồng nghiệp, hẹn lần sau. Tôi đọc các bình luận cho bạn nghe, đưa thế giới ảo ra đời thực, rôm rả!
2. Thành phố có 14.000 cây xanh, trong đó có 1.700 cây cổ thụ. Có con đường hàng me hai bên cây nào cây nấy mấy người ôm gốc không hết. Những con đường nhỏ không thể nhỏ hơn khiến thành phố càng thấy êm đềm. Cũng là lời giới thiệu của bạn khi tôi ngỏ ý sẽ đi bộ sáng sớm.
Và quả tình ngạc nhiên đến sững sờ, tôi đi trên những con đường rợp bóng cây xanh, cảm giác thành phố yên ắng đến mức tôi có thể nghe được tiếng thở của cây lá. Những tàng lá me xanh nõn sáng lên trong nắng, những cây cổ thụ cao, hun hút từ con đường này ôm sang con đường khác. Tôi qua nhà thờ Trà Vinh, chùa Ông Mẹc, những quán cà phê vắng người, những chiếc xe đạp thong thả, như mình đang sống thật chậm trong một không gian yên tĩnh đến nao lòng, thỉnh thoảng có tiếng gà kêu bầy hay tiếng chó sủa bâng quơ… Và, tôi thật sự tiếc nuối khi tiếng nhạc điện thoại vang lên bạn gọi đi ăn sáng. Cảm giác vừa rời khỏi một giấc mơ chỉ có mảng màu xanh ngút mắt, bất tận.
Sau đó, tôi mượn bạn chiếc xe máy tự mình khám phá thành phố. Giữa trưa, có những con đường không thấy bóng nắng. Tôi dừng xe lại mà ngẩn ngơ luôn. Cho dù có nhiều tuyến đường trong thành phố đang làm mới, đất đá ngổn ngang nhưng cây vẫn đẹp.
Miên man qua nhiều con đường, tôi dừng trước sông hồi nào, bên kia là cù lao Long Trị. Lúc ấy vào giữa trưa, bà bán nước mía nói với tôi rằng, phà vừa rời đi, phải một giờ nữa mới quay lại. Một người chủ ghe hỏi tôi có muốn qua bên kia không, người và xe năm mươi ngàn đồng. Cái máu khám phá nổi lên tôi gật đầu không cần suy nghĩ hay trả giá.
Tôi chạy xe máy trên con đường bê tông mà người lái đò nói với tôi rằng đi mãi sẽ đến khu du lịch sinh thái. Trưa yên tĩnh, chưa bao giờ tôi thấy sông rộng như thế lúc đối mặt với sông ở một khu đất trống. Cái cảm giác choáng ngợp mà lại thích thú khi chỉ mình tôi với cây xanh, trời xanh, mây trắng trên con đường vắng.
Rời Trà Vinh, tôi không nghĩ mình có chuyến trở lại ba tháng sau đó.
3. Tháng Bảy, nước sông Cổ Chiên đục màu phù sa. Nhìn trên bản đồ, cù lao Long Trị chỉ là doi đất bé tí xíu, ốm nhom khép nép bên cù lao Long Hòa, Hòa Minh nằm giữa sông Cổ Chiên, án ngữ vùng hạ lưu. Tôi theo đoàn dự lễ khởi công hai cây cầu tại nơi đây, kinh phí quyên góp từ các nhà hảo tâm. Chúng tôi xuống xe và chờ phà qua sông. Đứng trên phà nhìn sông rộng, dài ngút mắt, bầu trời trong xanh, mây trắng đẹp nao lòng. Đến khi đặt chân lên cù lao cũng bầu trời xanh mây trắng đó sao bỗng nhiên thấy nó… thật thấp, cảm giác hệt như bầu trời tháng Năm ở Bảo Lộc, trên là mây dưới là trà. Bầu trời như cái vung chụp xuống màu xanh của cây lá, những đìa tôm, sông lạch, những cây cầu khỉ không thể lắt lẻo, chênh vênh hơn, từng đàn cò trắng bay chao ào lên hoa mắt. Không khí trong lành đến mức ngửi được mùi lá cây, cỏ dại, nước sông, mùi đất…
Trưa đó, chúng tôi được mời dùng bữa cơm hoàn toàn cây nhà lá vườn. Trên bàn ăn có quá nhiều món mà khi viết những dòng này tôi không tài nào nhớ hết. Trong đoàn có một chị ăn chay. Tương kho nước dừa và dĩa rau lang luộc hấp dẫn đến nỗi những người ăn mặn phải xin chị cho ké vài miếng. Ngoài tôm, thịt gà quá ngon rồi, đặc biệt có món ba khía nấu với lá me mà một người trong đoàn bảo rằng ở thành phố có tiền triệu chưa chắc đã ăn được ba khía thế này. Trong nồi lẩu đặc lềnh những tôm, cua, sò, nghêu… tươi, ngọt.
Khi tô cơm được mang ra mới thấy đúng chất “của nhà trồng”, chính hiệu “cơm gạo ruộng”. Hạt cơm tơi, rời, thơm, chân chất ruộng đồng, không có màu trắng đầy nghi ngại như cơm gạo thành phố. Nghĩ cũng lạ, gạo nào cũng từ lúa, trồng ở ruộng mà sao cụm từ “cơm gạo ruộng” như một thương hiệu của niềm tin? Chủ nhà cho biết, nơi đây có sáu tháng nước mặn và sáu tháng nước ngọt. Nước mặn thì nuôi tôm, sang mùa nước ngọt trồng lúa, đủ gạo ăn quanh năm. Lúc chở tôi ra phà, cậu thanh niên làm việc ở xã tiếp tục câu chuyện về thực phẩm sạch, đi hết con đường chính này sẽ đến rừng đước, sau rừng đước là bãi nghêu 500 tấn. Vào mùa trăng đi thuyền trên sông đẹp mê hồn. Lần sau đến cô hãy ở vài ngày nhé!
Lại một lời hẹn vu vơ. Nhưng, biết đâu được, tôi sẽ có chuyến về Long Hòa lần nữa để thỏa ước ao đi thuyền trên sông, ngắm bầu trời thật thấp và ăn chén “cơm gạo ruộng”?
