Một buổi chiều tháng Bảy, giữa cái nắng hanh hao của Hà Nội, tiếng máy nổ đột ngột vang lên bên một dãy xe điện đang lướt qua lặng lẽ. Âm thanh tưởng chừng quen thuộc bỗng trở nên lạc lõng – như thể một bản nhạc cổ đang vang lên giữa phòng hòa tấu của tương lai. Việt Nam, nơi có đến 94% phương tiện lưu thông là xe hai bánh, đang bước vào một khúc cua gắt: cuộc chuyển mình từ xe xăng sang xe điện không còn là xu hướng, mà đã là thực tế bắt buộc.
Một thị trường trăm triệu – và một lựa chọn không còn xa xỉ
Theo báo cáo “Hành trình bứt phá” của Ngân hàng Thế giới công bố tháng 3 năm 2025, Việt Nam có hơn 72 triệu xe máy – một trong những mật độ cao nhất thế giới. Trong số đó, xe máy điện mới chỉ chiếm khoảng 11%, nhưng lại đóng góp đến 80% doanh số xe điện hai bánh toàn Đông Nam Á năm 2023. Một thị trường mới, nhưng không nhỏ. Một xu thế mới, nhưng đã chiếm vị trí chiến lược.
BloombergNEF dự đoán rằng đến năm 2040, 95% xe hai bánh bán ra tại Việt Nam sẽ là xe điện. Nếu con số ấy từng bị coi là lý tưởng xa vời, thì chính những chính sách đang được triển khai hôm nay cho thấy: ta đang đi, không quay đầu.
Những con số chưa chịu đứng yên
Cuộc đua thị phần xe máy điện ba năm qua chứng kiến sự đảo chiều liên tục. Năm 2023, Pega dẫn đầu với 24%, VinFast theo sát với 23%, Yadea đạt 21%. Năm 2024, Yadea bất ngờ bứt lên vị trí số 1, còn VinFast giảm mạnh xuống 13,5%. Đến quý I năm 2025, VinFast lội ngược dòng, đạt 22,8%, Yadea 21,8%, Dibao vượt Pega để chiếm 20,9%, đẩy thị trường vào một thế giằng co không dễ đoán.
Sự biến động ấy không phải chuyện ngẫu nhiên. Nó phản ánh những chuyển dịch thầm lặng trong chính sách, hạ tầng và tâm lý người tiêu dùng.
Chính sách – đòn bẩy từ các đô thị lớn
Nếu Hà Nội là nơi mở đầu cho làn sóng siết xe máy xăng, thì TP.HCM là vùng đất thử nghiệm cho chuyển đổi thực tế. Từ ngày 1 tháng 7 năm 2026, Hà Nội sẽ cấm hoàn toàn xe máy xăng trong vành đai 1, tiến tới loại bỏ phương tiện cá nhân chạy xăng khỏi nội đô năm 2030. TP.HCM cũng không đứng ngoài: dự kiến chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe điện vào năm 2029, ưu tiên nhóm tài xế công nghệ – những người gắn bó sâu sắc với phương tiện cá nhân.
Từ năm 2027, hai thành phố lớn sẽ tiến hành kiểm định khí thải xe máy – động thái đầu tiên trong lộ trình kiểm soát xe động cơ đốt trong, rồi lan sang các đô thị khác. Những chính sách không chỉ tạo áp lực cho người tiêu dùng, mà còn đặt ra bài toán sống còn cho các nhà sản xuất.
Những người chơi bước vào ván cờ mới
VinFast đang chạy đua với thời gian: nhà máy tại Hải Phòng đã mở rộng công suất lên 2 triệu xe/năm, doanh số xe điện nửa đầu năm 2025 tăng 488% so với cùng kỳ. Yadea cũng tăng trưởng mạnh gần 37%. Dibao, Pega, Dat Bike, DK Bike, Selex… mỗi cái tên là một chiến thuật riêng: từ nhắm vào thị phần học sinh – sinh viên, đến cung cấp giải pháp pin – trạm sạc – dịch vụ hậu mãi.
Ngay cả ông lớn Honda, sau 25 năm dẫn đầu thị phần xe xăng, đã âm thầm triển khai dịch vụ cho thuê xe điện tại Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng. Yamaha, Piaggio, Suzuki cũng không đứng ngoài: từ mẫu Neo’s đến e-Address, họ thử nghiệm, quan sát và chuẩn bị cho giai đoạn kế tiếp.
Những nút thắt trên hành trình điện hóa
Dù đầy hứa hẹn, chuyển đổi xe điện vẫn chưa phải con đường bằng phẳng:
- Hạ tầng sạc yếu: Tại nhiều khu vực ngoại ô và nông thôn, việc tìm trạm sạc giống như đi “săn” trạm xăng thời bao cấp. Nhiều tòa nhà chưa cho phép sạc trong tầng hầm vì lo ngại cháy nổ.
- Chênh lệch giá bán: Xe điện phân khúc phổ thông dao động từ 20–35 triệu đồng, cao cấp trên 60 triệu đồng. Trong khi đó, một chiếc xe xăng phổ thông vẫn chỉ cần khoảng 17–25 triệu đồng.
- Tâm lý người tiêu dùng: “Xe điện hợp cho nội đô chứ về quê thì… chưa dám liều” – một người dùng từ Thanh Hóa chia sẻ.
- Thêm vào đó, rủi ro cháy nổ từ pin không rõ nguồn gốc, dịch vụ bảo trì còn non trẻ cũng khiến không ít người dè chừng.
Cuộc chiến không chỉ của sản phẩm, mà là của hệ sinh thái
Cuộc đua bây giờ không chỉ là ai làm xe tốt hơn, mà là ai tạo được hệ sinh thái bền vững hơn. VinFast đã xây dựng hơn 15.000 cổng sạc, nhượng quyền cho hệ thống đại lý, hợp tác với doanh nghiệp vận tải. Selex tập trung vào pin rời và mô hình đổi pin cho shipper. Gogoro (Đài Loan) sắp bước vào thị trường Việt với chiến lược tương tự.
Chuyển đổi không thể chỉ dừng ở sản phẩm – nó đòi hỏi một mạng lưới dịch vụ, tài chính, hậu mãi và truyền thông để hỗ trợ hành vi mới.
Người trẻ và văn hóa mới của sự di chuyển
Đi xe máy điện giờ đây không chỉ là sự lựa chọn xanh, mà là tuyên ngôn sống mới. Một thế hệ người trẻ Việt đang lớn lên với tư duy môi trường, thẩm mỹ và hiệu quả. Họ chọn xe không chỉ vì động cơ, mà vì cảm giác – cảm giác được là một phần của tương lai.
Và có lẽ, thị trường này không chỉ cần nhà sản xuất thông minh, mà cần cả những người tiêu dùng tin vào sự thay đổi. Khi tâm lý đám đông bắt đầu dịch chuyển, những lằn ranh cũ – giữa xăng và điện, giữa quen và lạ – sẽ dần mờ đi.
Đường cong chưa dứt khúc gập
Việt Nam đang đi vào khúc cua gắt của thị trường xe hai bánh. Động cơ đốt trong chưa rời sân khấu, nhưng tiếng động cơ điện đã bắt đầu trở thành nhịp nền. Những chính sách tiếp theo sẽ định đoạt tốc độ chuyển dịch. Những doanh nghiệp nào đủ kiên nhẫn và linh hoạt sẽ nắm lợi thế.
Tương lai không có chỗ cho sự chần chừ. Trong cuộc đua âm thầm nhưng quyết liệt này, người về đích không phải là kẻ nhanh nhất, mà là kẻ bền bỉ nhất.
Hẹn bạn đọc tuần sau – nơi tôi sẽ mang đến một câu chuyện khác với số liệu, cảm hứng, và góc nhìn làm bật hiện thực đang thay đổi.