Mặc dù Hàn Quốc nằm ở khu vực Đông Bắc Á, còn Việt Nam nằm ở Đông Nam Á nhưng xét về mặt vị trí địa lý thì 2 quốc gia này tương đối gần nhau. Nếu tính theo đường biển, Việt Nam và Hàn Quốc ngăn cách bởi biển Đông, nếu tính theo đường bộ thì 2 quốc gia này chỉ ngăn cách bởi một quốc gia duy nhất là Trung Quốc. Với những ảnh hưởng của địa hình, khí hậu và lịch sử hình thành châu lục, những tương đồng về chủng tộc, sắc tộc, ngữ hệ; đặc biệt là sự chi phối của các tôn giáo như: Nho giáo, Phật giáo, Thiên chúa giáo, Lão giáo, Tín ngưỡng dân gian, sự giao lưu và tiếp biến văn hóa… đã tạo ra nhiều điểm giống nhau giữa văn hóa Việt Nam và Hàn Quốc.
Thời điểm quan trọng nhất trong năm
Bằng sự giao lưu và tiếp biến văn hóa Trung Quốc mà cả người Việt Nam và Hàn Quốc đều dùng lịch âm và đón Tết cổ truyền theo âm lịch. Tết cổ truyền của cả 2 quốc gia được tính từ ngày mùng 01 đến ngày mùng 03 tháng 01 âm lịch hằng năm. Người Việt Nam và Hàn Quốc tin rằng đây là thời điểm quan trọng nhất trong năm, đánh dấu sự thay đổi mang tính quyết định đối với cuộc sống con người. Đây là thời điểm khởi đầu cho một năm mới với hi vọng những khó khăn, bất lợi của năm cũ sẽ tiêu biến hết, đồng thời nhiều điều may mắn, tốt đẹp, thịnh vượng sẽ đến với mỗi con người, mỗi gia đình.
Trước tết khoảng 10 ngày (rõ nhất là từ thời điểm đưa ông Công ông Táo về trời ở Việt Nam (23 tháng Chạp) các gia đình đã rộn ràng với công việc dọn dẹp – trang trí nhà cửa, vệ sinh lại đồ đạc, mua sắm lương thực – thực phẩm, bánh kẹo… để đón Tết cổ truyền.
Nhân dân cả 2 nước đều có phong tục đón giao thừa. Đây là thời khắc thiêng liêng nhất giữa năm cũ và năm mới nên mọi người đều mặc quần áo mới (đối với người Việt Nam), mặc trang phục truyền thống hanbook (đối với người Hàn Quốc) cùng thức, quây quần bên nhau để đón giao thừa. Người Việt Nam cho rằng đây là thời điểm kỳ diệu nhất trong một năm vì vậy ai cũng thức để đón những điều may mắn, tốt lành đến với mình và gia đình mình. Trước giao thừa, người Hàn Quốc thường tắm nước nóng để tẩy trần và không ai ngủ vì theo một truyền thuyết cho rằng nếu ngủ vào đêm giao thừa thì sáng hôm sau lông mi sẽ bị bạc trắng, đầu óc kém minh mẫn. Nếu 3 ngày Tết diễn ra suôn sẻ, vui vẻ, tốt lành thì cả năm được thuận lợi, may mắn và thành công. Ngày Tết người Việt Nam dựng cây nêu nhằm xua đuổi tà ma và những điều xui xẻo, tránh mâu thuẫn và những điều không vui, còn người Hàn Quốc thì đốt các thanh tre trong nhà và tuyệt đối không để mất giày dép.
Thời điểm để bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ
Với truyền thống, đạo lý sống cao đẹp “Uống nước nhớ nguồn/ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, người Việt Nam và Hàn Quốc luôn ghi nhớ, tự hào về cội nguồn và sự biết ơn, kính trọng sâu sắc đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ của mình. Điều này được nhân dân cả 2 nước thực hiện thường xuyên trong gia đình của mình thông qua các nghi thức cúng tế lớn nhỏ khác nhau. Tuy vậy, vào những ngày Tết thì nghi thức này được coi trọng hơn cả. Với quan niệm Tết là dịp sum họp, thể hiện tình yêu thương giữa các thành viên trong gia đình mà phong tục thờ cúng ông bà càng trở nên cần thiết và thiêng liêng hơn. Người Việt Nam và Hàn Quốc tin rằng mặc dù không còn sống trên đời bằng xương bằng thịt nữa nhưng sau khi chết linh hồn của người thân vẫn còn và ở lại với chúng ta và Tết là thời điểm đặc biệt nhất để người sống thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên, những người đã khuất. Trên cơ sở đó, lễ cúng tổ tiên, ông bà trở thành nét đặc sắc nhất trong nền văn hóa của 2 nước mà tập trung nhất là vào những ngày Tết.
Bất luận là giàu hay nghèo thì vào ngày Tết trên bàn thờ gia tiên của bất kỳ gia đình người Việt Nam cũng có mâm ngũ quả với chất lượng tốt nhất, được bày biện một cách cung kính và trang nghiêm cùng với những món ăn truyền thống không thể thiếu khác như bánh chưng, bánh tét, dưa hành, thịt đông… Mâm cỗ cúng gia tiên của người Hàn Quốc còn đa dạng hơn của người Việt Nam với số lượng khoảng 20 món, nhưng nét tương đồng là trong mâm cỗ ấy không thể thiếu được món truyền thống Ttok-kuk (canh bánh gạo) và kim khi. Người Hàn cho rằng, ngày Tết ăn ttok-kuk một năm hoàn toàn mới. Cả người Việt Nam và Hàn Quốc đều tin rằng ăn bánh chưng, bánh tét, Ttok-kuk, sẽ mang đến nhiều may mắn trong tương lai vì đây là các món ăn tinh tế thể hiện sự giao hòa giữa trời, đất và con người.
Bằng sự ngưỡng vọng của mình đối với tổ tiên mà nghi thức cúng ông bà được nhân dân 2 nước thực hiện rất trang trọng với lòng thành kính suốt những ngày Tết.
Thể hiện tình yêu giữa các thành viên trong gia đình
Với quan niệm Tết là thời điểm quan trọng nhất trong năm, là dịp thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên, ông bà và cha mẹ nên người Việt Nam và Hàn Quốc dù có bận bịu với công việc ở bất kỳ nơi nào thì bằng mọi cách họ phải thu xếp công việc của mình để trở về sum họp gia đình trong thời khắc quan trọng này. Những ngày chuẩn bị đón Tết với tâm trạng vui mừng, hạnh phúc trong sự háo hức, hồi hộp chờ đợi người thân của mình quay trở về đã tạo ra một không gian và thời gian đặc biệt. Thời điểm này không còn là thời gian, không gian vật lý như trước nữa mà thay vào đó là “thời gian tâm trạng” và “không gian tâm lý”. Tùy thuộc vào tâm trạng của con người mà thời gian có thể trôi đi rất nhanh hoặc rất chậm chạp. Càng gần đến Tết mà người thân trong gia đình chưa về sum họp đầy đủ thì thời gian sẽ qua đi rất chậm, thậm chí là họ còn đếm từng giây, từng phút để được gặp lại nhau. Chính tâm lý này cũng làm cho không gian sống của họ hoàn toàn thay đổi trong chính cách cảm nhận của họ, mọi nơi trong ngôi nhà, ngoài mảnh vườn quen thuộc trở nên thân thiết hơn, tươi đẹp và đáng yêu hơn.
Trong không gian sum họp ấy, tình yêu thương giữa các thành viên trong gia đình được thể hiện một cách rõ ràng, ấm áp. Những người đi xa về thường chuẩn bị cho người thân trong gia đình mình những món quà ý nghĩa nhất và họ ân cần trao cho nhau vào lúc gia đình tập trung đông đủ, vui vẻ. Ở Việt Nam, vào những ngày trước Tết, những người thân trong gia đình thường mua cho nhau quần áo, giày dép, đồ trang sức mới. Trong những ngày Tết, họ gửi đến nhau những lời chúc chân thành, tốt đẹp nhất. Ở Hàn Quốc cũng vậy, nhưng nếu người Việt Nam sử dụng nhiều câu chúc đa dạng, phong phú khác nhau như: an khang thịnh vượng, vạn sự như ý, chúc mừng năm mới, năm mới phát tài, năm mới mạnh khỏe hạnh phúc… thì người Hàn Quốc chỉ sử dụng thống nhất một câu: năm mới, chúc nhận được nhiều phúc. Vào những ngày Tết, người Việt Nam rất hạn chế việc to tiếng, cãi cọ lẫn nhau, đặc biệt là la rầy trẻ em nhằm tạo nên không gian yêu thương hoàn hảo nhất. Bên cạnh đó, cả người Việt Nam và Hàn Quốc đều sẵn sàng mở rộng lòng mình để tha thứ, bỏ qua những lỗi lầm của nhau và tiếp tục yêu thương nhiều hơn.
Thể hiện sự quan tâm đối với đồng nghiệp, bạn bè, hàng xóm
Người Việt Nam và người Hàn Quốc coi trọng “3 ngày Tết”. Sau khi đã thực hiện đầy đủ các phong tục quan trọng như thờ cúng tổ tiên, thăm viếng, chúc mừng năm mới đối với ông bà, cha mẹ, thời gian còn lại người Việt Nam và Hàn Quốc dành một khoảng thời gian để đi chúc Tết hàng xóm, bạn bè, người thân và đồng nghiệp. Hoạt động quan trọng này giúp cho tình cảm bạn bè, hàng xóm và đồng nghiệp được thắt chặt hơn, thông hiểu nhau hơn, giúp đỡ nhau vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.
Cả người Việt Nam và Hàn Quốc đều rất hứng khởi và tham gia nhiệt tình các hoạt động vui chơi trong ngày Tết cổ truyền. Các trò chơi dân gian được tổ chức nhộn nhịp thu hút đông đảo người tham gia với nhiều lứa tuổi, nhiều tầng lớp, và giới tính khác nhau. Khi tham gia các trò chơi này, giữa những người chơi không còn bất kỳ ranh giới và sự ngăn cách nào… Trong những ngày Tết, trẻ em 2 nước được người lớn thêm yêu chiều và tạo điều kiện thuận lợi cho chúng thỏa thích tham gia vào các trò chơi truyền thống được tổ chức ở các nơi công cộng như: kéo co, thả diều, bập bênh, bịt mắt bắt dê, chơi ô ăn quan (Việt Nam), yut-nori (trò chơi trên ván gỗ dùng gậy của người Hàn Quốc).
Trong ngày Tết, người Việt Nam và Hàn Quốc rất thích các hoạt động du xuân. Họ thường đi theo gia đình, nhóm bạn hay những cặp nam nữ yêu thương nhau đến những nơi danh lam, thắng cảnh, cơ sở tôn giáo,… Những chuyến đi như vậy nhằm hai mục đích chính. Thứ nhất, họ muốn tìm thấy niềm vui, sự mới mẻ và thắt chặt thêm tình yêu thương, đoàn kết, sự quan tâm, chia sẻ giữa các thành viên trong chuyến xuất hành đầu năm mới; thứ hai, họ muốn cầu nguyện nhiều điều tốt đẹp đến với bản thân, gia đình trong năm mới.
***
Trong những năm gần đây, cả Việt Nam và Hàn Quốc bên cạnh việc cố gắng phát huy sức sống mãnh liệt của một dân tộc trong nỗ lực nhằm đạt được những thành tựu đỉnh cao trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, giáo dục, phúc lợi xã hội và nghệ thuật là hoạt động tiếp xúc và giao lưu văn hóa với các nước trong khu vực cũng như trên toàn thế giới. Đây là nền tảng, là cơ sở quan trọng tạo ra nhiều hơn những nét tương đồng trong nền văn hóa của 2 quốc gia. Việc nghiên cứu văn hóa nói chung, những nét tương đồng của văn hóa Việt Nam và Hàn Quốc qua một số phong tục trong ngày Tết cổ truyền nói riêng cũng là một cơ sở quan trọng để thắt chặt hơn nữa mối quan hệ hợp tác, hữu nghị của 2 quốc gia.
