Croatia những ngày giữa tháng Tám nóng và khô ngoài sức tưởng tượng của chúng tôi. Ra khỏi thành phố lớn, cung đường xuyên qua làng quê đồi núi dễ làm du khách nản lòng bởi các vườn nho, ôliu đều kém tươi, làng xóm đơn sơ đến hiu quạnh. Chỉ khi vào miền duyên hải, nhiều người mới ồ lên phấn khích trước những con đường giữa biển và núi đẹp như tranh, các thị trấn ngói đỏ rực nhìn ra đại dương xanh bát ngát.
Vẻ đẹp sơn cước ở Ston
Từ Dubrovnik, thành phố lớn nhất Croatia đi về phía bắc chừng một tiếng, chúng tôi đặt chân tới Ston, một thị trấn nhỏ nằm tại cửa ngõ của một bán đảo. Đã có cư dân sinh sống từ thời tiền La Mã, đến thế kỷ thứ IX, thị trấn này là nơi đặt trụ sở của Giáo hội Chính thống giáo trong khu vực, cũng là giáo phận cổ xưa nhất của cả Croatia. Trong suốt những thế kỷ sau đó, sự cai trị của Bosnia, Bulgaria và Serbia đã phủ lên thị trấn xinh đẹp sắc màu văn hóa đa dạng.
Vào thế kỷ XIV, XV, những chiếc thuyền đóng tại Ston đã tung hoành khắp biển Adriatic trong suốt 500 năm, cho đến khi thời đại giao thương bằng thuyền buồm trên các đại dương kết thúc. Dù diện tích không lớn nhưng Ston có tầm quan trọng chiến lược về mặt quân sự, vì vậy mà từ cả ngàn năm trước thị trấn được biến thành một pháo đài bất khả xâm phạm với hệ thống tường thành và tháp canh đồ sộ. Cả hai phần của đô thị này – Little Ston và Grand Ston đều là những di tích lịch sử hấp dẫn du khách.
Little Ston được cư dân Dubrovnik thành lập từ năm 1334 với ba trục phố chính và nhiều ngõ nhỏ đâm vào sườn núi tạo nên vẻ đẹp sơn cước thơ mộng. Bức tường thành kiên cố chạy ngoằn ngoèo trên con đường núi hiểm trở dài sáu cây số vẫn còn nguyên vẹn. Đây được xem như bức tường thành dài thứ hai trên thế giới còn giữ được cho tới ngày nay, chỉ sau Vạn Lý Trường Thành.
Cách Little Ston đúng một dặm là khu Grand Ston có hình ngũ giác, cũng được bao bọc bởi một hệ thống tường thành bằng đá trắng ngà. Tại quảng trường chính xanh tươi với những hàng cọ san sát, nhiều công trình kiến trúc đẹp từ thời Trung cổ như dinh thự văn phòng xây theo trường phái Gothic, hay cung điện của đức giám mục còn lưu giữ nhiều hiện vật quý giá về lịch sử lắm thăng trầm của vùng duyên hải Croatia…
Ngay bên ngoài khu thành cổ, bức tranh nhiều màu sắc của đời sống dân vùng biển cũng rất thú vị. Chúng tôi thích ngắm những ngôi nhà cổ nhỏ xíu bằng đá nằm bên ruộng muối. Nghề làm muối ở đây đã gần ngàn năm tuổi, trong mấy ngôi làng nhỏ còn nhiều ông bà cụ tóc bạc phơ vẫn giữ nguyên nếp sống như tổ tiên của dân trong vùng.
Nhiều du khách khác lại đặc biệt có ấn tượng với khu nuôi hải sản mà đặc sản nổi tiếng lâu năm nhất là hàu. Hàu ở Ston ngon tuyệt, ăn sống hay đút lò với phô mai địa phương cũng đều ngọt lịm. Nếu không vì chương trình buổi chiều còn nhiều thì hẳn chúng tôi đã chẳng phải hạn chế rượu vang Croatia cùng các món hải sản tươi roi rói. Đã ngon mà lại còn rẻ so với ở Việt Nam!
Thăm nhà Marco Polo trên đảo Korcula
Những năm gần đây, du lịch đảo ở Croatia phát triển nhanh chóng. Mùa hè, mấy chục hòn đảo lớn nhỏ quanh Dubrovnik đều đông khách đến tận hưởng nắng vàng ấm áp và nước biển trong xanh như ngọc. Cách Ston chừng 60 cây số, Korcula chỉ có thể đến được bằng phà nhưng vẫn thu hút nhiều đoàn khách bởi hòn đảo nằm ở vùng cực Nam Croatia này được cho là nơi chào đời của Marco Polo, một trong những người Âu châu đầu tiên đặt chân đến Trung Quốc bằng Con đường tơ lụa.
Korcula rộng gần 200 cây số vuông với 16 ngàn cư dân, trong đó còn nhiều người là hậu duệ của những cư dân đầu tiên xuất hiện trên đảo vào thời kỳ Đồ đá! Còn lại thì là con cháu của người Hy Lạp. Bảo tàng Korcula cho đến nay còn giữ được nhiều cổ vật của nền văn minh Hy Lạp trước Công nguyên. Trải qua hai ngàn năm lịch sử, Korcula có lúc từng thuộc Đế chế Bizantine, rồi bị đặt dưới quyền cai trị của các công quốc Ý như Cộng hòa Venice, Cộng hòa Genova trước khi trở thành một phần của Vương quốc Hungary và Đế chế Habsburg.
Nhìn từ xa, Korcula trông đầy sức sống với những rặng thông mọc dày đặc. Mấy ngàn năm nay đảo đều thịnh vượng nhờ nghề trồng trái cây, đánh cá và chế biến cá. Đặt chân tới phần đô thị cổ, du khách tưởng như đang trở về thời Trung cổ. Qua những quảng trường nhỏ, phố nhỏ và ngõ nhỏ lát đá, chúng tôi được dẫn tới cổng phía đông để đi vào tòa thành trung tâm đảo nổi bật với tòa tháp cổ Veliki Revelin vươn cao kiêu hãnh.
Trong thành, đường phố đan xen nhau theo hình xương cá, nhờ vậy mà cư dân tránh được nắng gió từ biển hắt vào. Kiến trúc tại Korcula chủ yếu theo trường phái Phục hưng kiểu Venice, mà tiêu biểu nhất là Nhà thờ chánh tòa mang tên Thánh Mark, tọa lạc ngay tại quảng trường chính. Được bắt đầu xây từ năm 1301 và kéo dài tới thế kỷ XV mới hoàn tất, ngôi thánh đường này còn mang trong mình những nét đặc thù của trường phái Gothic.
Tọa lạc ngay trước lối vào nhà thờ là hai chú sư tử đá, bên trong, du khách được chiêm ngưỡng nhiều pho tượng, cùng những bức tranh Thánh tuyệt đẹp. Với những người đam mê cổ vật và mỹ thuật, nhiều tác phẩm của các bậc thầy người Ý tại bảo tàng nằm ngay bên cạnh Nhà thờ Thánh Mark quả là có sức hút khó cưỡng. Chưa kể ở đây còn có một số phác họa của Leonardo Da Vinci cùng một bộ sưu tập tiền cổ rất phong phú thuộc nhiều thời kỳ khác nhau.
Không chỉ giữ được nếp sống êm đềm, người Korcula còn bảo tồn nguyên vẹn một quần thể nhiều cung điện và nhà thờ từ thời Trung cổ. Trong số đó, Nhà thờ Thánh Peter theo trường phái Gothic xứng đáng với danh hiệu tác phẩm nghệ thuật quý giá. Cách nhà thờ vài chục bước chân là một căn nhà phố ba tầng cũ kỹ, có phần hoang tàn đổ nát nhưng luôn tấp nập khách tham quan.
Ngôi nhà này được cho là nơi Marco Polo chào đời và sinh sống những năm tháng ấu thơ. Trên đảo cũng có cả bảo tàng về Marco Polo trưng bày nhiều hiện vật (được cho là) của ông và gia đình, cũng như nhiều hình ảnh, bản đồ chứng tích về chuyến đi của ông sang Trung Quốc.
Từ ngôi nhà được cho là của gia đình Marco Polo đi thêm vài chục mét thì ra tới biển. Đi dạo trên con đường rợp bóng những hàng cây ngả nghiêng trước gió, du khách ngắm nhìn một bên là sóng nước, một bên là bức tường thành bao bọc thị trấn Korcula cùng nhiều pháo đài kiên cố.
Cảnh tượng ở đây gợi nhớ Dubrovnik, thành phố được coi là đẹp nhất của biển Adriatic, và không phải ngẫu nhiên mà Korcula được gọi bằng cái tên “Tiểu Dubrovnik”. Cũng không ít du khách đã hào phóng tặng hòn đảo này danh hiệu hòn đảo đẹp nhất Croatia bởi vẻ đẹp thiên nhiên thật hài hòa cùng lịch sử và văn hóa.
