Chuyện kem chống nắng dạo này hot ngang phim Hàn, mà không phải vì da đẹp hay khoa học gì ráo, mà vì livestream bán hàng. Nhất là từ cái vụ lùm xùm cô Doãn Di Băng, thiên hạ mới tá hỏa: à, thì ra SPF không chỉ là chỉ số chống nắng, mà còn là loại bùa hộ mệnh cho hạnh phúc gia đình, sự nghiệp mỹ phẩm và thần sắc livestream. Có bà bán hàng vỗ ngực đập bàn: “Xài đi, da sáng như Ngọc Trinh, chồng nhìn là thương, con khóc cũng im!” – nghe xong mà muốn lôi nồi nước lá trầu ra xông mặt cho đỡ ám.
Cũng từ vụ đó, người ta mới để ý tới một sự thật phũ hơn nắng: con số SPF trên bao bì có khi chỉ là con số để… đẹp bao bì. Chống nắng SPF 50 nhưng hiệu lực chỉ cỡ ly nước mát giữa trưa Đồng Tháp. Người ta tưởng mình đang mặc áo giáp, hóa ra đang phơi da không che chắn, chỉ còn biết tự an ủi: “Thôi, biết đâu kem chống… lo âu!”
Mà lạ thiệt, càng phô trương càng bán chạy. Kem chống nắng giờ không chỉ để chống nắng, mà như một loại hình tượng sống còn, thiếu nó là không dám bước ra đường, sợ nắng đốt tiêu luôn sự nghiệp skincare tích góp bao năm. Sáng bữa nọ, đang cà phê lề đường, tôi thấy một chị lôi nguyên bộ đồ nghề ra thoa kem, mỗi cú tán kem như đấm nhau với tia UV. Miệng chị lẩm bẩm thần chú: “SPF 100 phủ thêm SPF 50, rồi xịt khoáng SPF 30 nữa… Ba lớp áo giáp, nắng chỉ có khóc!”. Tôi nhìn mà muốn hỏi: “Chị chống nắng hay đang chuẩn bị thi Iron Man vậy?”
Ai cũng nói ánh nắng là kẻ thù của làn da, nhưng lắm khi chính chúng ta mới là đồng phạm. Cái gọi là SPF – nghe có vẻ rất khoa học – thật ra chỉ là con số an ủi, giống như điểm số trong bài kiểm tra Toán: cao không có nghĩa là giỏi, mà chỉ là biết cách chọn đề.
SPF, viết tắt của Sun Protection Factor, đo khả năng chống tia UVB – thủ phạm gây cháy nắng và ung thư da ngoài biểu bì. Nếu không có kem, bạn đỏ da sau 10 phút, thì với SPF 30, lý thuyết là bạn có 300 phút an toàn. Nhưng lý thuyết là một chuyện. Thực tế là kem thường được bôi thiếu liều, bôi qua loa, và trôi sạch sau 2 tiếng nếu không thoa lại. Vậy nên, SPF 50 mà bôi kiểu ẩu, thì hiệu lực có khi không bằng SPF 15 bôi đàng hoàng.
Càng rối rắm hơn là UVA – loại tia không gây đỏ da nhưng xuyên sâu, tàn phá collagen, làm da nhăn nheo, nám sạm. Nhiều người bôi SPF nhưng không biết phải chọn loại ghi “broad-spectrum” mới chống luôn được UVA. Mà UVA thì rình rập xuyên mây, xuyên kính, xuyên luôn mọi lớp make-up che đậy ảo giác.
Rồi đến chuyện chọn kem. Một bên là kem vật lý với Zinc oxide, Titanium dioxide – chất vô cơ hoạt động như gương phản xạ tia UV. Nó lành, bền, nhưng dày và dễ lộ. Một bên là kem hóa học – chứa các hợp chất như avobenzone, oxybenzone, hoạt động như miếng xốp hút tia UV rồi phân hủy thành nhiệt. Nhẹ mặt nhưng dễ gây kích ứng và nhanh xuống cấp dưới nắng. Bên nào cũng có mặt trái, không có loại nào hoàn hảo – chỉ có người dùng mù mờ là dễ bị “tẩy não”.
Còn đám kem trôi nổi thì khỏi bàn. Bán online mà bôi offline thì hậu quả online luôn: da đỏ, ngứa, mỏng như giấy, có khi còn được khuyến mãi thêm đốm nâu tàn nhang làm quà tặng tri ân. Có loại chứa corticoid, trộn thêm vài mùi kim loại nặng, bôi vô tưởng như chống nắng, hóa ra đang dâng da cho hóa chất.
Tôi không trách ai mê mỹ phẩm. Ai mà không muốn da đẹp, trẻ lâu. Nhưng kỳ vọng nhiều khi cũng phải biết dừng đúng lúc. Giống như chuyện uống collagen, ăn yến, bôi serum 7 bước: không sai, nhưng nếu quên mất chuyện ngủ đủ, uống nước, ăn rau, thì khác gì đổ nước vô rổ.
Ông bà mình ngày xưa chống nắng đơn giản lắm. Cái nón lá, cái khăn rằn, vài củ nha đam sau hè – không PR, không livestream, nhưng lại sống thọ, ít nám, ít dị ứng. Không phải vì thời đó sạch hơn, mà vì người ta không rối trí bởi trăm thứ lựa chọn.
Giờ nhìn quanh, người thì xài kem 1 triệu, người thì rẻ bèo. Người thì thoa ngày 4 lần, người thì quên tiệt. Nhưng có điểm chung: ai cũng đang hoang mang giữa rừng nắng. Câu chuyện chống nắng vì thế không còn là chuyện làm đẹp nữa, mà là một biểu hiện của thời đại: thời đại mà người ta sợ già hơn sợ chết, và tin quảng cáo hơn tin bản năng.
Cuộc sống là một chuỗi ngày đầy nắng. Né nắng thì làm sáo, còn để nắng thiêu đốt thì chỉ có rau muống. Câu chuyện không phải tránh hay đối đầu, mà là hiểu, thương và chăm chút lên da mình như chăm luống cho chén cơm. Có thể không đẹp mãi, nhưng có thể đẹp vừa đủ. Mà thật ra, đẹp vừa đủ, đôi khi lại là đẹp nhất.