“Cùng chuyển động, hướng Tương lai” – khẩu hiệu được chọn trong lễ kỷ niệm 25 năm thành lập của Hiệp hội các Nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) đã khái quát rõ hành trình bứt tốc của ngành ô tô và khát vọng về một chặng đường mới. Tại Hà Nội, ngày 22/8/2025, sự kiện diễn ra như một cột mốc để nhìn lại quá khứ và mở ra tương lai – nơi thị trường ô tô Việt Nam không chỉ mở rộng quy mô mà còn đặt trọng tâm vào điện hóa và bền vững.
Từ con số khiêm tốn khoảng 14.000 xe/năm ở giai đoạn 2000, đến nay sản lượng bán ra đã đạt gần 400.000 xe/năm, cộng dồn khoảng 4,5 triệu xe sau 25 năm. Đằng sau những con số ấy là dấu ấn của 17 thương hiệu lớn, từ Toyota, Honda, Ford, Mercedes-Benz, Mitsubishi, Suzuki, Isuzu cho tới VinFast – cùng nhau hình thành hệ sinh thái vừa cạnh tranh vừa hợp tác. Nếu như những năm đầu, thị trường phụ thuộc phần lớn vào linh kiện nhập khẩu thì hiện nay, tỷ lệ nội địa hóa từng bước được cải thiện, hướng tới mục tiêu cao hơn vào năm 2030.
Trong suốt một phần tư thế kỷ, VAMA giữ vai trò “cầu nối chính sách” giữa doanh nghiệp và Nhà nước. Hiệp hội không chỉ đại diện lợi ích ngành mà còn tham gia trực tiếp vào việc góp ý, xây dựng các khung chính sách quan trọng. Có thể kể đến lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 5, các quy định về giới hạn tiêu thụ nhiên liệu, cũng như đề xuất hoàn thiện khung pháp lý cho xe điện và hệ thống trạm sạc. Những hoạt động này đều xoay quanh mục tiêu kép: vừa phát triển công nghiệp, vừa đồng hành cùng cam kết quốc tế của Việt Nam về phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Điểm nhấn khác của VAMA chính là Vietnam Motor Show – triển lãm ô tô lớn nhất nước, được tổ chức lần đầu năm 2002. Trải qua 17 kỳ, sự kiện đã trở thành “sân khấu” không thể thiếu, nơi các hãng giới thiệu công nghệ mới, ra mắt sản phẩm chiến lược và định hình xu hướng tiêu dùng. Hàng trăm nghìn lượt khách tham dự mỗi kỳ triển lãm phản ánh sức hút của thị trường và cũng cho thấy ngành ô tô đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống đô thị Việt Nam.
Song song với đó, VAMA kiên trì công bố dữ liệu bán hàng minh bạch định kỳ. Việc này không chỉ tạo niềm tin cho thị trường, mà còn giúp các hãng và người tiêu dùng theo dõi biến động cung – cầu. Số liệu trở thành “la bàn” để hoạch định chiến lược kinh doanh, đồng thời giúp các cơ quan quản lý đánh giá chính xác hơn sức khỏe ngành.
Khi bước sang giai đoạn mới, VAMA tiếp tục nhấn mạnh vào định hướng “xanh” và “thông minh”. Trong bài phát biểu tại lễ kỷ niệm, Chủ tịch VAMA khẳng định Hiệp hội sẽ đồng hành cùng doanh nghiệp và Chính phủ để đẩy mạnh xe điện hóa, đồng thời phối hợp xây dựng hạ tầng trạm sạc trên toàn quốc. Thách thức hiện tại nằm ở tốc độ triển khai hạ tầng và khung ưu đãi ổn định cho cả nhà sản xuất lẫn người tiêu dùng. Nếu không tháo gỡ sớm, thị trường có thể chậm chân trong cuộc đua toàn cầu.
Tuy nhiên, hành trình “chuyển động xanh” không chỉ nằm ở chuyện đầu tư hạ tầng. Đằng sau đó là bài toán nội địa hóa và công nghiệp hỗ trợ. Khi linh kiện sản xuất trong nước còn hạn chế, chi phí sản xuất xe điện vẫn cao, khiến giá thành chưa thật sự dễ tiếp cận với đại đa số người tiêu dùng. Các thành viên VAMA vì vậy đang tìm cách tăng tỷ lệ linh kiện nội địa, song hành cùng những chính sách khuyến khích đầu tư vào sản xuất pin, motor điện và hệ thống quản lý năng lượng.
Một yếu tố khác không kém phần quan trọng là tâm lý thị trường. Người tiêu dùng Việt ngày càng quan tâm đến yếu tố xanh, tiết kiệm nhiên liệu, nhưng vẫn còn e dè về chi phí đầu tư ban đầu, sự tiện lợi khi sử dụng xe điện, đặc biệt là mạng lưới sạc. Chính sự giằng co giữa mong muốn và lo lắng này sẽ quyết định tốc độ điện hóa.
Nhìn lại 25 năm, VAMA không chỉ là nơi hội tụ doanh nghiệp, mà còn là “người gác cổng” cho những chuẩn mực phát triển ngành. Hiệp hội đã đồng hành trong các chiến dịch truyền thông về khí thải, an toàn giao thông, đồng thời hỗ trợ các hãng phổ biến tiêu chuẩn kỹ thuật mới. Sự phối hợp với cơ quan quản lý và báo chí đã góp phần lan tỏa nhận thức xã hội, biến câu chuyện ô tô từ một ngành kinh doanh thuần túy thành một lĩnh vực gắn chặt với an toàn, môi trường và xu hướng tiêu dùng văn minh.
Ở hiện tại, khi “chuyển đổi xanh” trở thành khẩu hiệu toàn cầu, ngành ô tô Việt Nam buộc phải xác định tốc độ hành động. Con số 25 năm là một nền móng, nhưng chính 5–10 năm tới mới là phép thử thực sự. Liệu hạ tầng sạc có được phủ rộng? Liệu người tiêu dùng có sẵn sàng trả thêm chi phí để đổi lấy lợi ích môi trường? Và liệu chính sách có giữ nhịp ổn định để doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn?
Những câu hỏi ấy không chỉ dành cho VAMA, mà còn cho toàn bộ ngành công nghiệp ô tô và xã hội Việt Nam – nơi chiếc xe ngày càng trở thành một phần thiết yếu của đời sống hiện đại.
