Thi thoảng đi trên đường, tôi bắt gặp những chiếc xe gắn máy “cà tàng” khá lạ mắt phì phạch chen giữa dòng xe cộ bóng loáng, nhưng chủ nhân thì không có vẻ gì là “mặc cảm” mà ngược lại, họ có phong cách tận hưởng rất ung dung. Với kinh nghiệm từng tiếp xúc với dân chơi đồ cổ, tôi đồ rằng những con xe ấy là xe cổ rất có giá trị chứ không phải tầm thường. Và chủ nhân hẳn là những tay chơi xe cổ điệu nghệ mới có dáng vẻ lịch duyệt như thế. Máu hiếu kỳ nổi lên, tôi muốn khám phá thế giới những người chơi xe cổấy: Họ là ai, thú chơi này như thế nào để rồi biết thêm một thú chơi thú vị, thuộc hàng “đẳng cấp” của người Sài Gòn.
Phong trào chơi xe cổ và “Ngày hội khoe xe”
Địa điểm tôi tìm đến đầu tiên là Câu lạc bộ (CLB) Xe cổ Hồng Cường, nơi khá nổi tiếng trong giới chơi xe cổ, được nhiều người biết đến. Nhất là hai năm nay, khi CLB này đứng ra tổ chức Ngày hội khoe xe, tập hợp anh em có chung niềm đam mê đến cùng gặp gỡ giao lưu. Ngày hội năm nay diễn ra đúng ngày giỗ Tổ mùng 10 tháng 3 tại hội quán của CLB (số 195 quốc lộ 13, phường Hiệp Bình Chánh, quận Thủ Đức, TP.HCM). Anh Nguyễn Hiển Tuấn – Chủ nhiệm CLB Hồng Cường – người có niềm đam mê bất tận với xe cổ bày tỏ: “Với mục đích tạo ra một sân chơi cho những người đam mê, yêu thích xe cổ có điều kiện giao lưu, chúng tôi xây dựng nơi đây thành hội quán để bạn bè đến luận bàn về xe, chia sẻ cho nhau kiến thức về xe cổ. Năm nay, chọn ngày giỗ Tổ làm Ngày hội khoe xe, chúng tôi muốn tập hợp anh em nhân dịp kỷ niệm đặc biệt này, trước là để vui chơi, sau là cùng nhau đóng góp để chia sẻ với cộng đồng”. Bên cạnh việc trưng bày xe cổ, thi xe đẹp, ngày hội còn có chương trình kêu gọi các thành viên tặng vật lưu niệm để bán đấu giá gây quỹ từ thiện giúp cho Quỹ “Vì người nghèo” của quận Thủ Đức và của Hội Phụ nữ TP.HCM.
Chiếc xe đoạt giải sáng tạo độc đáo nhất mùa thi xe năm nay được nhiều người tò mò ngắm nhìn từ khi mới xuất hiện
Phần lớn các CLB đều mới thành lập vài năm nay, nhưng hầu như các thành viên đều có “thâm niên” chơi và “vọc” xe khá lâu. Theo anh Trần Gia Tuấn (thành viên CLB Mobylette Q.1) thì ngày hội năm nay quy tụ được ít xe hơn, nhưng chất lượng lại hơn năm trước, có nhiều xe nguyên bản rất đẹp hoặc những xe được cải biến rất độc đáo, chứng tỏ trình độ người chơi ngày càng được nâng cao. Với chiếc Motobecane 125cc đời 1950 dự thi năm nay, anh đoạt giải xe Mobylette nguyên bản đẹp nhất.
Trong số tín đồ của Mobylette còn có một nhân vật khá đặc biệt là anh Huỳnh Minh Hiệp – người vào vai Hai Lúa miền Tây với bộ bà ba đen cùng đôi guốc mộc, chiếc túi đệm. Nhìn anh “lượn” trên chiếc Motobecane loại Pony (xe hai số tay nằm bên hông bình xăng, tiền thân của xe Mobylette sau này), được sản xuất năm 1936, động cơ 63cc quả là điệu nghệ. Nguồn gốc chiếc xe này của thầy Mario Brini thuộc Tòa Khâm sứ Sài Gòn. Sau khi rời Việt Nam, ông đã tặng lại cho Tổng giám mục Tổng giáo phận Huế – ngài Phêrô Martin Ngô Đình Thục.
Nhiều khách nước ngoài cũng ngạc nhiên nhìn xe cổ xuất hiện trên phố
Đại diện cho miền Tây có CLB Gò Công với sự có mặt của 13 thành viên. Anh Nguyễn Đạt Thịnh cho biết rằng xe của CLB Gò Công dự thi chủ yếu là xe Honda 67 với các loại nguyên bản và cải biến. Anh nói: “Đến với ngày hội xe cổ này, anh em chúng tôi mong muốn được giao lưu học hỏi, vì kiến thức mới là điều quý nhất. Ngoài ra, được ngắm nhiều loại xe đẹp, lạ, độc đáo cũng là niềm vui”. Anh còn rất vui khi trong chương trình đấu giá tặng vật gây quỹ từ thiện, anh đã mua được một chiếc nón cổ rất hợp với con chiến mã Honda 67 nguyên bản của anh.
CLB mà các thành viên có tuổi đời còn rất trẻ là CLB Thống Nhất – Đồng Nai. Chủ nhiệm Lại Minh Hoàng (sinh năm 1988) tuy mới chơi xe vài năm nhưng rất xốc vác, năng nổ trong mọi hoạt động kết nối của CLB. Ở quê anh, từ nhỏ anh hay thấy người ta dùng Honda 67 để đi làm vườn vì nó “cày” rất khỏe. Đến khi chơi xe, anh thích “độ” lại xe để thể hiện phong cách của mình mà không làm mất đi vẻ đẹp nguyên thủy của xe. Sự mày mò của Minh Hoàng đã không uổng công khi giải nhất dành cho dòng xe Honda sáng tạo đã thuộc về anh.
Thú chơi xe cổ – đam mê một phong cách
Khoảng chục năm trở lại đây, phong trào chơi xe cổ tại TP.HCM phát triển khá xôm tụ. Chơi có bạn, những người có chung niềm đam mê còn tập hợp lại thành các nhóm, CLB. Mỗi CLB chuyên về một dòng xe, phổ biến như Vespa, Mobylette, Honda 67, CD, S90… và thường có địa điểm tụ tập riêng. Chẳng hạn, quán cà phê Galaxy (quận 1) là nơi họp mặt của nhóm Vespa Friends. Cà phê Xóm Cổ (Thanh Đa) là tổng hành dinh xe cổ do anh Nguyễn Thành Long sáng lập và điều hành. Cà phê Nối mới ra đời ở Tân Bình là điểm hẹn của nhóm chơi xe Honda CD do thành viên Trường Nguyễn làm chủ quán. Người chơi xe cũng rất đa dạng, từ thầy giáo, bác sĩ, kỹ sư cho đến học sinh, sinh viên, người kinh doanh, buôn bán… đến với thú chơi này là để thỏa mãn niềm đam mê. Một khi đã “vào hội” thì ai cũng có nhu cầu giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ niềm vui, nhất là khi được khoe những chiếc “xế” cưng của mình với bạn bè.
Xe Peugeot “ngàn đô” trưng bày ở quán Cà phê Xóm Cổ
Một định nghĩa về xe cổ mà người trong giới rất tâm đắc: “Xe cổ là những chiếc xe mà giá trị không hề mất đi theo thời gian. Vẻ đẹp của nó không hề lỗi thời và những ai đam mê nó đều khao khát có được”. Ở Việt Nam, các loại xe được xem là cổ phải ra đời từ trước năm 1960, còn sau đó chỉ xem như dòng xe kiểu cổ điển. Có thể nói mỗi người có nguyên cớ riêng khi chọn xe cổ làm thú chơi. Có khi nó gắn liền với kỷ niệm như anh Gia Tuấn, có người vì thích có con xe “không đụng hàng” như Minh Hoàng, người có tâm hồn hoài cổ, muốn níu giữ dấu ấn lịch sử như anh Thành Long… Dù chơi vì lý do gì, một khi đã “dính” vào, ai cũng xem xe cổ như con cưng của mình. Nhiều khi đang đi ngoài đường, tình cờ nhìn thấy một chiếc xe cổ là về nhà ăn ngủ không được, tâm trí cứ như bị đóng đinh vào hình ảnh chiếc xe. Thế là phải tìm đủ mọi cách để tiếp cận, trước tiên ngắm nghía cho thỏa lòng, có mua được hay không còn phải tùy duyên.
Với anh Tuấn CD, việc mua xe có những kỷ niệm vui buồn, nhưng nhớ nhất là lần anh phải dùng đòn “tâm lý chiến” mới đạt được kết quả. Đó là chiếc Mobylette AV 79 đời 1957, điểm đặc biệt là dưới cốt yên có hình dáng cổ chai rất hiếm có ở Việt Nam. Cách đây bảy năm, dân sưu tập xe trên đường đi miền Tây, ngang qua đoạn Bến Lức đều “chết mê chết mệt” một con xe Mobylette cổ của một ông già bán tủ thuốc lá ven đường. Chiếc xe như mời gọi khiến ai cũng thòm thèm, ra giá cao để mua nhưng ông già một mực từ chối. Bạn bè trong giới đâm nản, bảo nhau “đi xem cho đã thèm vậy thôi chứ không cách nào mua được”. Anh Tuấn nghe vậy nhưng vẫn đến nơi, dừng xe mua gói thuốc làm quen, ngắm nghía chiếc xe xong, trước khi đi anh nói: “Xe của bác đẹp quá, bác giữ để đi, đừng bán nhé”. Vài lần chuyện vãn, rồi ghé thăm nhà, biết gout ông già mê nhạc xưa, còn con cháu ông thì khoái phim tình cảm, tấu hài, đúng nghề bán băng đĩa của mình nên anh sẵn lòng tặng “cả ký lô” đĩa CD các loại mà không hỏi gì đến việc mua xe cộ, dù ý rất thích. Trường kỳ như thế một thời gian, ông bạn già cuối cùng lên tiếng đồng ý bán chiếc xe cho anh với giá thấp hơn giá người mua trước. Anh sung sướng mang chiếc xe về trong sự ngạc nhiên, bất ngờ lẫn thán phục của bạn bè.
Thợ đang “độ” lại một chiếc xe cổ
Chơi xe cổ là một nghệ thuật, tùy theo tính cách và sở thích, mỗi tay chơi chọn cho mình một cách khác nhau. Có người thích nét nguyên bản nên chỉ trung thành với xe “zin”. Người khác lại thích được mày mò, tìm cho được những phụ tùng, vật liệu nguyên bản để phục chế “đống sắt vụn” giống như lúc nó mới ra đời. Còn có kiểu chơi xe phổ biến khác là theo đuổi phong cách sáng tạo. Trên xác chiếc xe cổ, người chơi xe “độ” lại theo ý thích của mình thành những phiên bản xe mới lạ, độc đáo.
Vợ chồng Minh Bắc – Tuyết Nemo là trường hợp đặc biệt có sự đồng vợ đồng chồng trong thú chơi xe, mà lại là dòng xe Honda CD tay côn dáng thể thao mạnh mẽ. Chồng là trưởng nhóm chơi xe, vợ đi theo “giữ chồng” rồi mê luôn xe. Giờ thì hai vợ chồng còn đi phượt bằng xe CD, khi thì Sài Gòn – Nha Trang – Đà Lạt. Tuyết Nemo cười nói: “Mình thấy chơi xe cũng hay, mà trong nhóm có mỗi mình là nữ nên cũng lẻ loi lắm, mong là có nhiều người nữ tham gia cho cân bằng lực lượng”.
Khi trở thành phong trào, có nhiều người chơi nên có được con xế cổưng ý là điều không phải dễ, ngoài việc hầu bao rủng rỉnh, muốn có xe đẹp, dân chơi phải chịu khó đi “săn lùng” bất kể nơi đâu. Đang ở TP.HCM, chỉ cần nghe tin phong thanh ở An Giang có chiếc xe Mobylette cổ là anh Gia Tuấn lập tức gác mọi việc sang một bên để tức tốc đi ngay, không cần xác minh chiếc xe như thế nào, chủ có muốn bán hay không… Anh quan niệm “thà bỏ công còn hơn bỏ sót xe đẹp!”. Tôi thắc mắc vì sao chọn chơi dòng xe có phần “nữ tính” như Mobylette, anh cười, giải thích rằng không hẳn cứ Mobylette là nữ tính, có nhiều xe đơn giản mà thanh lịch, rất đàn ông. Anh hứa khi nào CLB Mobylette tụ tập sẽ mời chúng tôi đến chiêm ngưỡng vẻ đẹp vượt thời gian của những chiếc “xế” cưng, thuộc hàng “có một không hai”. Lúc nhỏ được ba anh đưa đi học bằng xe Mobylette nên anh thấy nó rất thân thuộc. Ba anh không chơi xe nhưng sử dụng xe rất kỹ, không tùy tiện tháo lắp, thay thế phụ tùng khi không cần thiết vì sợ làm mất giá trị chiếc xe. Đến khi đi làm, ngoài việc sử dụng xe làm phương tiện, anh thấy nhớ chiếc Mobylette và bắt đầu tìm lại để chơi. Hiện nay, kho tàng của anh đã có đến ba chục chiếc Mobylette đủ các loại.
Mặc dù được xem là những “cô nàng” đỏng đảnh, Vespa cũng là dòng xe cổ được giới sưu tầm ưa chuộng và săn lùng (đặc biệt là dòng xe ACMA, Standard, PX 150, Sprint…). Dân chơi Vespa cổ chắc ai cũng đã từng trải qua cảnh xe đang chạy ngon lành thì… tắt máy, hên thì hì hục đạp một lúc mới chạy. Có khi xui, “cô nàng” làm nũng khiến chủ nhân bó tay, phải dẫn tới tiệm nhờ “thầy” chuyên trị. Vì vậy mới nói với dân chơi xe máy cổ cần nhất phải có tính kiên trì. Nếu không, với những chiếc xe ra đời hằng nửa thế kỷ trước, không biết chiều chuộng thì con xế cưng trở thành “của nợ” rất phiền phức.
Tấm lòng dân chơi xe cổ
Đến với cuộc chơi Ngày hội khoe xe, ai cũng hiểu phần thưởng chỉ là tượng trưng để khích lệ, cổ vũ tinh thần nên đa số đều có nghĩa cử đẹp là gửi lại tiền thưởng để ban tổ chức sung vào quỹ từ thiện. “Tinh thần chơi xe cổ của anh em là vậy. Nhiều người là tay chơi xe có “số má”, sở hữu nhiều chiếc xe độc, trông hầm hố nhưng lại rất lành tính, âm thầm làm từ thiện rất nhiệt tình” – anh Tuấn tiết lộ. Tùng Zerome là một người như thế. Còn trẻ, Tùng thành công với việc kinh doanh shop thời trang và mạnh dạn đầu tư cho thú chơi xe cổ điển, dòng xe Tùng theo đuổi là Honda S90. Rất “máu” săn lùng, Tùng phải sang tận Campuchia tìm cho được những con xe, phụ tùng ưng ý. Dù bận rộn cách mấy nhưng anh em trong nhóm làm từ thiện, ới một tiếng là Tùng đều tham gia.
Thành viên nhóm chơi xe Honda CD dừng chân trong một lần đi phượt
Xuất hiện trong giới chơi xe cổ chưa lâu nhưng tên tuổi anh Nguyễn Thành Long rất được anh em trong giới quý mến vì sự nhiệt tâm. Anh đến với thú chơi xe với mong muốn được lưu giữ lại những chiếc xe cổ có mặt ở Việt Nam, sợ chúng dần bị mai một. Anh muốn mọi người có cái nhìn khác về cách chơi xe, phải thể hiện sự đoàn kết, gắn bó và sẵn sàng vì cái chung nên lập ra diễn đàn về xe cổ(xomco.vn) và mở quán cà phê Xóm Cổ – địa điểm trưng bày một phần bộ sưu tập xe cổ của anh và cũng là nơi cho anh em yêu thích xe cổ tụ họp với nhau. Trong không gian sân vườn xanh mát của Xóm Cổ, những con xế cổ “chiến” nhất được anh ưu ái trưng bày. Có chiếc đã tham dự triển lãm tại lễ hội 1.000 năm Thăng Long tại Hà Nội là chiếc Velo Solex nguyên bản đời 1946-1950. Con Alcyon (1899-1920), cổ điển nhất trong dòng xe mobed (xe gắn máy có bàn đạp) sử dụng cồn thay xăng, đèn đốt bằng khí đá, baga được thiết kế linh động, khi kéo xuống thành chống xe, đơn giản mà độc đáo. Hay chiếc Peugeot (1924-1936) được sử dụng ở châu Âu trước Thế chiến thứ II rất hiếm ở Việt Nam, bình xe có hình dạng như quả thủy lôi, xe có cảống bơm tay bằng nhôm đi kèm. Được biết, giá của chiếc xe này khi xuất xưởng là 36 ngàn franc.
Anh Trần Gia Tuấn (thứ ba từ trái sang) bên chiếc xe Mobycane đoạt giải nhất và “Hai Lúa” Huỳnh Minh Hiệp đoạt giải nhì dòng xe nguyên bản
Vốn là doanh nhân, anh làm vai trò cầu nối giữa Xóm Cổ với nhóm doanh nhân thân hữu trong việc làm từ thiện để giúp đỡ mái ấm Mai Tâm (Bình Triệu, Thủ Đức) – nơi nuôi các em nhỏ bị nhiễm căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS bằng cách tặng xe để bán đấu giá. Xóm Cổ từng tặng cho Tổng lãnh sự Mỹ – ông Lê Thành Ân chiếc xe Puch 50 để ông mang ra Đà Nẵng đấu giá được số tiền 370 triệu. Số tiền này được tặng cho Hội Khuyến nông phát triển việc trồng rau sạch. Có xe đấu giá được gần cả tỉ đồng cũng do sựủng hộ của nhóm doanh nhân thân hữu Mai Tâm. Từ khi góp sức cho việc chung, anh em chơi xe cổ ai cũng phấn chấn, nói với nhau “xe không chỉ là xe”.
Thu Ngân