Không còn là chuyện thẩm mỹ đơn thuần, bảng hiệu cơ quan nhà nước hiện nay đang đặt ra một yêu cầu cấp thiết về sự đồng bộ, minh bạch và chuyên nghiệp trong nhận diện hình ảnh bộ máy công quyền.
Giữa những con phố sầm uất ở trung tâm TP.HCM, một bảng hiệu vừa được dựng lên mang dòng chữ “PHƯỜNG SÀI GÒN” với font chữ to đỏ rực, đi kèm phần dịch tiếng Anh dài dòng và rối rắm: “Party Committee – People’s Council – People’s Committee – Viet Nam Fatherland Front Committee of Sai Gon Ward”. Màu nền xanh ngả vàng, kiểu chữ hỗn hợp, cách trình bày dàn trải. Chưa bàn đến đúng sai, chỉ riêng cảm quan thị giác cũng đủ khiến nhiều người phải thắc mắc: Đây là cơ quan công quyền sao lại thiếu nhất quán đến vậy?
Câu chuyện tưởng như nhỏ nhặt ấy lại là lát cắt tiêu biểu cho thực trạng đang tồn tại trên phạm vi toàn quốc: thiết kế bảng hiệu cơ quan hành chính địa phương đang rơi vào tình trạng “mỗi nơi một kiểu”, thiếu quy chuẩn thống nhất.
Khi bảng hiệu trở thành “bức tranh tự phát”
Từ Hà Nội, Đà Nẵng đến Cà Mau, đi qua các phường, xã, quận, huyện – không khó để bắt gặp những bảng hiệu mang màu sắc và hình thức rất khác nhau, dù cùng là cơ quan thuộc hệ thống hành chính nhà nước.
Có nơi nền đỏ, chữ vàng; nơi lại nền vàng, chữ đỏ. Có địa phương dùng bảng hiệu bằng sắt sơn dầu, nơi khác lại chọn nhựa mica sáng bóng. Phần tên cơ quan đôi khi đặt lộn xộn với chức danh Đảng, Mặt trận, chính quyền. Phần dịch tiếng Anh thì tùy hứng, có nơi thô cứng, nơi lại gây hiểu nhầm. Nhiều bảng dịch sai, lạm dụng dịch từng từ một cách máy móc, làm mất nghĩa gốc.
Một cán bộ hành chính ở TP.HCM chia sẻ: “Mỗi lần cần làm bảng hiệu mới, phường phải tự liên hệ đơn vị thi công, lấy ý kiến các bên rồi quyết định thiết kế. Không có mẫu chuẩn nào từ trên xuống cả.”
Việc thiếu quy chuẩn khiến ngay cả người dân địa phương đôi khi cũng không dễ nhận diện đâu là trụ sở cơ quan hành chính. Đối với khách nước ngoài hay kiều bào, sự lộn xộn trong cách trình bày còn khiến hình ảnh nhà nước trở nên kém chuyên nghiệp.
Vì sao cần có bộ quy chuẩn bảng hiệu thống nhất?
Trong thời đại mà ngay cả những doanh nghiệp nhỏ lẻ cũng có bộ nhận diện thương hiệu thống nhất từ màu sắc, font chữ đến cách treo bảng hiệu, việc một cơ quan công quyền – vốn đại diện cho uy tín và thể diện của nhà nước – lại chưa có một quy chuẩn đồng bộ là điều không khỏi bất ngờ.
Theo chuyên gia đô thị học Lê Trung Thắng, bảng hiệu là “gương mặt” đầu tiên mà người dân nhìn thấy khi tiếp cận chính quyền. Nó không chỉ phản ánh tính nghiêm túc của bộ máy công quyền mà còn góp phần tạo dựng hình ảnh thị giác cho không gian đô thị.
Ông Thắng lý giải: “Nếu cùng một cấp hành chính mà bảng hiệu mỗi nơi mỗi kiểu, mỗi màu, thì chẳng khác nào một chuỗi cửa hàng không có thương hiệu. Còn nếu được quy chuẩn hóa, từ phường xã đến quận huyện sẽ tạo thành một hệ thống đồng bộ, thể hiện sự minh bạch, chuyên nghiệp và thống nhất trong quản lý nhà nước.”
Bài học từ hệ thống nhận diện thương hiệu quốc gia
Ở nhiều quốc gia phát triển như Singapore, Hàn Quốc hay Nhật Bản, các bảng hiệu công quyền đều tuân thủ chặt chẽ hệ thống nhận diện hành chính, được thiết kế bài bản về màu sắc, ngôn ngữ, bố cục, vị trí và chất liệu.
Việt Nam đã từng có kinh nghiệm xây dựng bộ nhận diện quốc gia như biểu tượng du lịch “Vietnam – Timeless Charm”, hay gần đây là các chiến dịch truyền thông “Make in Vietnam”. Tuy nhiên, ở cấp độ hành chính cơ sở, chưa có một bộ quy chuẩn áp dụng cho toàn quốc về bảng hiệu công quyền.
Việc này không những tạo nên sự thiếu đồng bộ mà còn ảnh hưởng đến tính minh bạch, hiệu quả quản lý và khả năng giao tiếp với người dân, nhất là trong bối cảnh hội nhập và đô thị hóa.
Cần những gì trong một bộ quy chuẩn?
Một bộ quy chuẩn bảng hiệu hành chính nên bao gồm các yếu tố sau:
- Màu sắc chuẩn hóa: Nên lựa chọn một đến hai gam màu chính có ý nghĩa truyền thống – ví dụ đỏ và vàng (quốc sắc) – cho từng cấp chính quyền.
- Kiểu chữ và cỡ chữ: Cố định font chữ rõ ràng, dễ đọc (ví dụ: Times New Roman, Arial), tránh sử dụng font cách điệu hoặc pha trộn nhiều kiểu.
- Cấu trúc trình bày: Thứ tự các dòng rõ ràng: từ Đảng ủy, HĐND, UBND, đến Mặt trận Tổ quốc, tên phường/xã, và địa chỉ. Phần tiếng Anh nên đặt bên dưới, ngắn gọn, chính xác.
- Kích thước và chất liệu: Có mẫu chuẩn theo loại hình cơ sở (phường, xã, huyện) và loại hình tòa nhà (trụ sở độc lập, nhà ghép).
- Biểu trưng chính thức: Có vị trí cố định để đặt Quốc huy hoặc biểu tượng hành chính nếu cần.
Hướng đi nào cho tương lai?
Cơ hội để xây dựng bộ quy chuẩn này không thiếu. Trong bối cảnh chuyển đổi số ngành hành chính và chuẩn hóa dữ liệu từ trung ương đến địa phương, việc số hóa – đồng thời ban hành mẫu bảng hiệu chuẩn – hoàn toàn khả thi. Các bộ như Bộ Nội vụ, Bộ Xây dựng hoặc Bộ Thông tin và Truyền thông hoàn toàn có thể chủ trì thực hiện đề án này, phối hợp với chuyên gia thiết kế, chuyên gia hành chính công.
Việc xây dựng và ban hành bộ mẫu bảng hiệu có thể triển khai thí điểm tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, trước khi áp dụng toàn quốc.
Giao diện của sự minh bạch
Cũng như cách mà bộ nhận diện thương hiệu giúp định hình giá trị và sự tin tưởng của một doanh nghiệp, bảng hiệu cơ quan hành chính chính là “giao diện công quyền” – nơi thể hiện bộ mặt và thái độ phục vụ của nhà nước đối với người dân.
Một bảng hiệu chỉnh chu, thống nhất, dễ hiểu sẽ không chỉ tạo ấn tượng thị giác tốt, mà còn củng cố niềm tin của người dân về một nền hành chính hiện đại – minh bạch – chuyên nghiệp.